Yıllarca beklenen Emeklilikte Yaşa Takılanlarla (EYT) ilgili yasa teklifi nihayet TBMM’ye sunuldu. AKP’nin yasa teklifinde, 8 Eylül 1999 tarihinde çıkarılan 4447 sayılı yasadaki sadece yaş şartı kaldırıldı.
Yani 8 Eylül 1999 tarihi ve öncesinde sigortalı olan SSK’lılar için 4447 sayılı yasayla kademeli bir yaş şartı getirilmişti, şimdi bu yaş şartı kalkıyor. Ancak 4447 sayılı yasada, yaş şartının yanında kademeli olarak prim günü süreleri de uzatılıyordu.
4447 sayılı yasa çıkmadan önce SSK’lı çalışanlar için kadınlarda 20 yıllık sigortalılık süresi, erkeklerde de 25 yıllık sigortalılık süresinde 5 bin gün prim ödeyen herhangi bir yaş şartı olmaksızın emekli olma hakkına sahipti.
4447 sayılı yasa, 8 Eylül 1999 öncesi sigortalı olanlara kademeli olarak yaş şartının yanında 5 bin 975 güne kadar uzanan bir prim ödeme yükümlülüğü de getirmişti. AKP’nin yasa teklifinde yaş şartı kalktı ama prim şartı yerinde duruyor.
Bu durum EYT’lilerde büyük bir hayal kırıklığı yarattı. Çünkü yasa meclise gelmeden önce yaş şartı olmaksızın 5 bin prim günü üzerinden emeklilik hakkı kazanılacağına dair açıklamalar yapılıyordu. EYT’lilerde böyle bir beklenti oluşmuştu. Sadece yaş şartı kaldırılıp prim güne takılma söz konusu olunca şoke oldular.
5.975 GÜN İÇİN YENİDEN ÇALIŞMA
EYT’lilerin önemli bir bölümü 5 bin prim gününü doldurduysa da yine belli bir kesimi kademeli olarak yükseltilen prim gününü doldurmamış durumda. Bu koşullarda olan EYT’liler ya prim gün sayısını doldurmak için yeniden çalışacaklar ya da askerlik ve doğum borçlanması yapmamışlarsa onu borçlanacaklar.
Ancak askerlik borçlanması da, 975 prim günü eksik olanların süresini tamamlamadığından yeniden çalışmaları söz konusu olabilecek. 45-50 yaş dolayında olan EYT’lilerin eğer bir işte çalışmıyorlarsa yeni bir iş bulması ise çok zor gözüküyor.
Öte yandan Emekli Sandığı ile Bağ-Kur sigortalısı olan EYT’liler ise, kadınlarda 7 bin 200 prim günü ve 20 yıllık sigortalılık süresini, erkekler de 9 bin prim günü ve 25 yıllık sigortalılık süresini tamamladıklarında yaş şartı olmaksızın emeklilik hakkına sahip olabilecekler.
Bu arada 2022 yılı sonu itibariyle borçlanma yaparak sigortalılık başlangıcını öne çekip EYT kapsamına girenlerin sayısının da 500 bin kişi dolayında olduğu belirtiliyor. Bu durumda 2023’te emekli olabilecek 2 milyon 250 bin kişiye ilaveten 500 bin kişinin daha emekli olması söz konusu.
EYT’LİLERDEN BÜYÜK TEPKİ
EYT Federasyonu Başkan Yardımcısı Arzu Lastikçi, KRT televizyonuna yaptığı açıklamada, prim günü şartı nedeniyle EYT’lilerin büyük bir tepki içinde olduklarını söyledi.
Arzu Lastikçi, 5 bin 975 güne kadar uzayan prim gün sürelerini doldurmak için halen çalışmayan arkadaşlarının yeni iş bulmasının imkansız olduğunu belirtti. Lastikçi, “İşverenler 30 yaşındaki bir genç dururken daha ileri yaşlardaki insanlara iş vermiyorlar” dedi. EYT Federasyonu Başkan Yardımcısı Lastikçi, daha sonra şöyle konuştu:
“Çok fazla tepki telefonları alıyoruz, santralımız kitlenmiş vaziyette. Birçok arkadaşımız, yılbaşı öncesi 5 bin prim gününü askerlik ya da doğum borçlanması amacıyla doldurmak için bankadan kredi çekti. Şimdi prim günü daha da yükseldiği için yeni bir işe girip çalışması mümkün değil. Emekli maaşına güvenerek banka kredisi kullanmak istemişti. Bu koşullarda emekli olamayıp banka kredisini ödeyemeyeceği için SGK’ya başvuru yaparak yatırdığı parayı geri almak istiyor. Krediyi bankaya geri iade edecek. Mağduriyetler bu düzeyde.”
Arzu Lastikçi, 9 Eylül 1999 öncesi işe girenlerin 4447 yasa çıkmadan önce yaş şartı olmaksızın 5 bin prim günü üzerinden emeklilik hakkına sahip olduğunu hatırlatarak aynı koşulların yeni EYT yasasında da olması gerektiğini vurguladı.
5.500 TL’YE TALİM
Yasa teklifini TBMM’de açıklayan AKP’li Grup Başkanvekili Emin Akbaşoğlu, “En düşük emekli maaşı 5 bin 500 TL. Hiçbir EYT’li bunun altında bir emekli maaşı alamayacak” dedi.
AKP’li Akbaşoğlu, bunu söylerken bir anlamda da EYT’li büyük bir çoğunluk için bu düzeyde maaş alınacağını ima etmiş oldu. Her ne kadar Akbaşoğlu, “prim ve çalışma sürelerine göre 5 bin 500 TL’nin üstünde de maaş alınabileceğini” belirtse de mevcut mevzuat hükümlerine atıf yaptı.
Bilindiği gibi emekli aylığı bağlanmasında üçlü bir sistem var. 2000 öncesi, 2000 ile 2008 arası ve 2008 yılı sonrasına göre farklı hesaplama yöntemleri söz konusu. 2000 sonrasında emekli aylıklarında bağlama oranının düşmesi ve büyümeden alınan payın azalması sonucu maaşlar daha düşük çıkabiliyor. Nitekim hükümet de, çok düşük emekli aylıkları karşısında Hazine’den destek yaparak taban aylığını yükseltmek zorunda kalıyor.
EMEKLİ MAAŞININ MALİYETİ
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin de, EYT’nin yıllık maliyetinin 120 milyar TL ya da en fazla 150 milyar TL olduğunu açıklamıştı. 5 bin 500 TL üzerinden 2 milyon 250 bin kişinin yıllık maaş tutarı, 148,5 milyar TL oluyor.
Yani, EYT’nin yıllık maliyeti Bakan Bilgin’in açıklaması doğrultusunda 150 milyar TL dolayında olduğuna göre demek ki EYT’linin emekli aylığı en düşük maaş olan 5 bin 500 TL olacaktır.
AKP’li Akbaşoğlu, “EYT’liler 5 bin 500 TL aylık alacak” diyenlere “Asparagas haberler, yalan söylüyorlar” dese de hesap ortada.
Öte yandan EYT yasa teklifinde de yine işverenlere prim desteği geliyor. Eğer emekli olan EYT’liler, 10 gün içinde yeniden işe başlarlarsa işverenlere yüzde 5’lik bir prim desteği, yani kişi başına 500 TL’lik bir destek sağlanmış olacak.
TBMM’deki görüşmeler sırasında kademeli prim günü şartının kaldırılıp emekli aylığı bağlanma oranlarında bir iyileştirme yapılabilirse EYT’liler kısmen rahat nefes alabilirler. Bunun için de Meclis’teki görüşmelerde aktif bir çaba harcamaları gerekiyor…