Faruk Bildirici yazdı: Basın İlan'da yıllık ceza rekoru ve habere rüşvet teklifi!

DUVAR - Medya ombudsmanı Faruk Bildirici, Basın İlan Kurumu'nun verdiği cezaların analizini yaptığı yazısında, kurumun resmi ilanları internette haber yapanlara ek ödeme yapma kararının etik dışı olduğunu vurguladı.

Bildirici, kişisel sitesindeki 'Basın İlan'da yıllık ceza rekoru ve habere rüşvet teklifi!' başlıklı yazısında CİMER'e “Basın İlan Kurumu, 2020 yılı içerisinde hangi medya kuruluşlarına, hangi gerekçelerle ve ne kadar süreli resmi ilan kesme cezaları vermiştir?” diye sorduğunu ve 20 gün sonra şu yanıtı aldığını aktardı: 

TOPLAM 803 GÜNLÜK CEZA: REKOR

“Resmi ilan yayınlama hakkını haiz gazetelerin muhtelif denetleme, tetkik ve kontrolleri sonucu 2020 yılı içerisinde mevzuatla yükletilen şartları ihlal etmeleri nedeniyle 231 günlük, Basın Ahlak Esaslarının ihlal edildiğinin tespitine ilişkin olarak 572 gün olmak üzere toplam 803 günlük resmi ilan ve reklam kesme müeyyidesi kararı alınmıştır.”

 Bunun bir rekor olduğunu belirten Bildirici şunları yazdı:

"Basın İlan’ın geçmiş yıllarını biliyorum, yasada resmi ilan kesme cezasının limiti 60 gün olsa da o kadar büyük cezalar verilmezdi. 2000’li yıllarda bir yıl içerisinde verilen cezaların toplamı 100 günü bile geçmezdi. Çünkü gerek teknik eksiklikler gerekse “ahlak esaslarını ihlal” nedeniyle genellikle birer-ikişer günlük cezalar verilirdi. Cezadan çok uyarı olsun istenirdi bu kararlarla.

      Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun’un şikayeti üzerine Cumhuriyet’e ve Ragıp Zarakolu’nun “Makus kaderden kaçış yok” başlıklı yazısı nedeniyle Evrensel’e 45’er gün resmi ilan kesme cezası verilmesi gibi cezalar görüldük bir uygulama değildi.

     Hatta AKP iktidarı döneminde 2010 yılında Hürriyet gazetesi Başyazarı Oktay Ekşi’nin hükümete yönelik “Bu zihniyet analarını da satar” cümlesi iktidar çevrelerinin büyük tepkisini çekmiş, Basın İlan Kurumu (BİK) Hürriyet’e sadece bir günlük resmi ilan kesme cezası vermişti.

     Resmi ilan kesme cezaları sonraki yıllarda giderek artsa da 2015 yılında İstanbul Cumhuriyet Savcısı Mehmet Selim Kiraz’ı öldüren iki DHKP-C militanı ile birlikte göründüğü “propaganda” fotoğrafını yayımlayan 39 gazeteye bile 1 ile 12 gün arasında değişen ilan kesme cezaları verilmişti.

...

   Yönetim Kurulu toplantı açıklamalarına yansımayan cezalar var mı bilemiyorum; ama benim kendi açıklamalarından derlediğim verilere göre, BİK’in bir yıl içerisinde İstanbul’da yayınlanan gazetelere verdiği cezaların toplamı 376 gün.

     Cezalandırılan gazeteler hangileri?  CHP Eskişehir Milletvekili Utku Çakırözer’in açıkladığı 2020 Basın Özgürlüğü Raporu’na göre, BİK, Cumhuriyet’e 110 gün, Birgün’e 112 gün, Evrensel’e 65 gün, Korkusuz’a 29 gün, Sözcü’ye 17 gün ilan kesme cezası vermiş. İstanbul’da yayımlanan beş gazeteye verilen cezaların toplamı 333 gün yapıyor. Demek ki, BİK’in 2020 yılı içerisinde İstanbul’daki gazetelere verdiği cezaların yüzde 88’i bu beş gazeteye verilmiş!

   2020 yılı içerisinde İstanbul dışındaki illerde yayınlanan gazeteler verilen 427 günlük cezanın hangi gazetelere verildiğiyle ilgili veri yok. Ama bu cezaların da iktidar yanlısı olmayan bağımsız ve eleştirel gazetelere verildiğini tahmin etmek zor olmasa gerek.

   İnternet sitelerine yasadışı denetim

     1961 yılında çıkarılan 195 sayılı yasaya göre, BİK’in görev alanı gazete ve dergilerle sınırlı. Nitekim BİK’in, CİMER aracılığıyla benim soruma verdiği yanıtta da görev alanının basılı medya kuruluşlarıyla sınırlı olduğu kabul ediliyor:

    “..Kurumumuzun görevi resmi ilan ve reklamların süreli yayınlarda (Gazete ve Dergilerde) yayınlatılmasına aracılık etmektir. Kurumumuz resmi ilanların, gazetelerde düşünce ve fikir ayrımı gözetilmeksizin yayınlatılmasına aracı olmaktadır.”

    Fakat BİK, 2019 yılı ortalarından bu yana yasada olmayan bir yetkiyi kendisinde görerek, gazetelerin internet sitelerini de inceliyor; buralardaki yayınlar nedeniyle de resmi ilan kesme cezaları veriyor.

    Haber yapana rüşvet teklifi

    BİK, gazetelerin internet sitelerini denetlemekle kalmadı, “ilan.gov.tr” adlı bir portal kurarak resmi ilan ve reklamları dijital mecrada da yayınlamaya başladı. Hatta 30 Aralık 2020’de gazetelere bir genelge göndererek, resmi ilan ve reklamların internet sitelerinde yayımlanması halinde bunlar için gazetelere ek ödeme yapılacağını duyurdu. Genelgede, “kişisel veri içermeyen, haber değeri taşıyan ve kamunun genelini ilgilendirenleri gazetecilik mesleğinin genel kuralları çerçevesinde” linkini de vererek yayınlamalarının teşvik edileceği ifade edildi.

     “.. Kurumumuzun ilan portalı ilan.gov.tr dijital pano uygulamasına kendi internet (haber) sitesinin ana sayfasında görünür alanda yer veren ve ilan portalından Kurumumuz Genel Müdürlüğünün belirleyeceği ilanlardan en az üç farklı ilanı kaynak göstererek her gün kendisine ait internet (haber) sitesinde Kurumumuz Genel Müdürlüğünün belirleyeceği şekilde kullanıp ilan portalındaki ilgili ilanın linkini koyan gazetelere 1/6 oranında ek gösterge verilmesine karar verilmiştir.”

     BİK Yönetim Kurulu’nun bu şekilde haber yapılan ilanlar için para ödemesi, gazetecilik ilkelerine aykırı. Gazeteci, parayla haber yapmaz. Eğer resmi ilanların arasında haber değeri taşıyanlar olursa bunlar editöryal tercihle haber yapılabilir.

    Ama BİK’in belirleyeceği ilanlar arasından seçilerek haber yapılması halinde para ödeneceğini yani “rüşvet” verileceğini duyurmak, “Basın Ahlak Esasları”nı denetleyen bir kuruluşun varlık nedeniyle çelişiyor.

YAZININ TAMAMI