Faturalara tepki büyüyor: Tiyatroların kapanmama adlı mucizesi

Osman Çaklı

DUVAR - Korona virüsü tedbirleri nedeniyle aylarca kapalı kalan tiyatrolar, 1 Temmuz 2021'de kapılarını seyircilere açtı. Kira, vergi, çalışan maaşları gibi pek çok sıkıntıyla yüzleşen ve ekonomik olarak büyük bir yükün altında kalan özel tiyatrolar, 2022'nin başında elektriğe yapılan yüzde 127'lik zamla faturaları ödeyemez noktaya geldi.

Görüştüğümüz özel tiyatro kurucuları ve yönetmenleri, iktidar tarafından tiyatrolara yaklaşımın sorunlu olduğunu dile getirdi. Tiyatrocular, tiyatroya yönelik ticari yaklaşımın değişmesi gerektiğini anlatırken, büyüyen ve altından kalkılamaz bir hal alan maliyetlerin tiyatrolar açısından kapanma riskini her an gündemde tuttuğuna işaret etti.

'AYAKTA KALACAK GÜCÜ BULAMAYACAĞIZ'

Bugünün en temel ihtiyaçları arasında sayılabilecek elektriğe yapılan zam, toplumun geniş kesimlerini etkiliyor. Sanayiden sokak arasındaki bir kafeye ve elbette tiyatro sahnelerine değin elektrik, vazgeçilmez bir ihtiyaç. Faturalara karşı Türkiye'nin dört bir yanında tepki eylemleri gerçekleşiyor. Bu ay 56 bin 577 TL elektrik faturası gelen Oyun Atölyesi de zamlardan muzdarip. Telefonla ulaştığımız Oyun Atölyesi, konuyla ilgili yazılı bir açıklama iletti. Sorunun yalnızca elektrik faturasına yapılan zam değil diğer zamlar olduğuna da dikkat çekilen açıklamada, devletin anayasal görevi olan sanatı destekleme gerekliliğinden söz edildi.

"Özel tiyatroların sürdürülebilir olması için onlara ticarethane muamelesi yapılmaması, gelir vergisi indirimi, KDV sıfırlama, elektrik, su, doğalgaz gibi hizmetlerde indirim sağlanması gerekir. Aksi halde özel tiyatrolar ayakta kalacak gücü bulamayacakları için teker teker yok olacaklardır."

'HASAR AĞIRLAŞACAK'

Görüştüğümüz başka bir isim ise KOMA Sahne Yönetmeni Ilgın Sönmez. Elektriğe yapılan zamdan muzdarip olduklarını anlatan Sönmez, faaliyete başlamadan önce 21 Kasım 2021'de bin 600 TL elektrik faturası geldiğini belirterek ekledi: "Hasar portresi daha da ağırlaşacak. Faaliyet ayı 2021 Aralık'ta 3 bin TL olan fatura, Ocak 2022'de 6 bin küsür olarak gelmeye hazırlanıyor."

Cirolarının, masrafları ve vergileri karşılayamadığını aktaran Sönmez, "Anlamsız çaresizliklerimizin deliryumu da iki yıldır dev bir kreşendo yaptı. Evet, çift taraflı bir deliryum bu. Seyirci 60 liralık bileti 90 lira yaptığımız için ısrarlı bir sitem içinde, bizse eleştirdiğimiz işletmelere benzer fotoğraflar vermeyi göze alamayarak gerçekte belirlememiz gereken fiyatların cephesine yaklaşmıyoruz bile" ifadelerini kullandı. Yönetmen Sönmez, 20-30 liraya seyircinin karşısına çıkan ödenekli sisteme de sitem ederek "anlamak mümkün değil" dedi. Kamu hizmeti verdiklerini hatırlatan Sönmez, ticarethane muamelesi görmelerini de eleştirerek, "Ortada ticaret yok. Özverili bir kamu hizmeti var, kamu yararına" ifadelerini kullandı. 

'KAPANMA İHTİMALİ HEPİMİZ İÇİN HER AN VAR'

Elektrik kullanmak zorunda olduklarını vurgulayan Ilgın Sönmez, "Özellikle ışık sistemi. Ki bir kısmı led bizim tavanımızın. Klimalar, ses ve görüntü sistemleri de var" dedi. Sönmez, her akşam ayrı bir düzenin kurulduğu tiyatroların kapısını açmanın bilançosunun ağır yük oluşturduğunu sözlerine ekledi: "Her kurumun kendi marjına göre o yük değişiyor. Size açık bir cümle kuracağım; pandemi süresince özel tiyatroların kapanmaması adlı mucize, tiyatro yapan insanların inisiyatifleriyle gerçekleşti. Yoksa oturup hesap yapmaya kalksanız, o algoritmada şu an karşımızda mekanlı tiyatro kalmamış olması gerekiyordu. Kapanma ihtimali hepimiz için her an zaten var. Bir sanat ve tiyatro yasası çıkmadığı, mesleki tanımlar düzenlenmediği, devlet tiyatroyu kendi çatısı altında yapılanla tanımlamaya son vermediği, özel tiyatrolar fonlanıp teşviklenmediği müddetçe hep var."

'KUYUMCUYLA AYNI BİRİM FİYATTAN ELEKTRİK ÖDÜYORUZ'

Gelecek hissi olmadan, teatral yapıların kurulamayacağı ve ayakta tutulamayacağını söyleyen Sönmez, devletin siyasi tercihlerini açıkça tartışabilmeleri gerektiğini belirterek kuyumcuyla, hava yolu şirketleriyle aynı birim fiyattan elektrik ve daha fazla KDV ödüyor olmalarını da eleştirdi: "Onlar bu işlerden servetler kazanıyor. Bu işleri o servetler için yapıyorlar. Arada servet motivasyonu farkı var. Bizim servetimiz faize konamıyor."

'MUM IŞIĞINDA KARAGÖZ OYNATILAN ZAMANLARA ÖYKÜNÜYORUZ'

K! Kültüral Performing Arts Kurucusu Sanat Yönetmeni Yağmur Yağmur da diğer tiyatrocularla benzer duyguya sahip. Tiyatro yapmanın konjonktürde her açıdan pahalı olduğunu ve bu zamlarla salonun sabit giderlerinin karşılanamayacak noktada olduğu söyleyen Yağmur, çözüm için atılan somut adım olmamasını da eleştirdi. "K! Kültüral Performing Arts'ın da fatura giderleri önceki aylara göre iki buçuk kat düzeyinde arttı" diyen Yağmur sözlerine şöyle devam etti: "Mum ışığında Karagöz oynatılabilen zamanlara öykünüyoruz."

Tiyatroların aslında ezelden beri kapalı olduğu eleştirisini getiren Yağmur, “Açıkmışız gibi davranıyoruz, bir tür şizofreni hali yani…" dedi.  Yağmur sözlerine, salonların sabit giderlerinden bahsederek devam etti: "Bugün, salonu olan küçük-orta ölçekli bir tiyatronun aylık sabit gideri minimum 100 bin TL civarı. Ekstra masrafları ve prodüksiyon giderlerini hariç tutuyorum. Bu, kira ödemek zorunda olmayan bir tiyatro salonunun sabit gideri üstelik. Sizce bu ne kadar sürdürülebilir bir durum?"