Futbol kulüplerinin niye sürekli başarısız transfer yaptıkları ortaya çıktı!

DUVAR - Bir futbolcunun mevkisinin gerektirdiği 'ego durumu' ile gözlenen ego durumu arasındaki uyumu iyi olduğunda, oyuncunun, performanslarının daha iyi olduğu, futbol mevkisi ile ego durumu uyumlu olmadığında oyuncunun performansının daha düşük olduğu analiz edildi. Futbolcuların ego durumlarıyla takımlarındaki pozisyonlarının uyuşma (bağdaşıklık) düzeyinin saha içi performansları ile ilişkisi analiz edildi.

Yrd. Doç. Dr. Psikolog Halis Özerk ve Uzman Psikolog Tuba Eyicil'in, futbolcuların ego durumları, futbol, mevki ve performans ile ilgili yaptıkları bilimsel ve stratejik çalışma, Uluslararası Eğitim ve Sosyal Bilimler Kongresi'nde (ICoSReSSE) Bilim Kurulu tarafından 12 ülkeden (ağırlıklı olarak Psikoloji alanında) sunuma ve yayına değer bulunan toplam 485 çalışma arasında Türkiye'ye birincilik ödülü kazandırdı.

Bu çalışma ile futbolcuların takım içinde görev yaptıkları mevkilerin gerektirdiği ego durumları ile ego durumlarının bağdaşıklık düzeyi ve oyuncuların saha içi performanslarıyla ilişkisi incelendi.

TRABZONSPOR, GALATASARAY, GENÇLERBİRLİĞİ...

Araştırmanın örneklemini, Süper Lig'de yer alan; Galatasaray, Trabzonspor ve Gençlerbirliği ile 1. Lig'de yer alan; Samsunspor ve Antalyaspor takımlarında kaleci, orta saha, bek, stoper ve forvet mevkilerinde oynayan 103 futbol oyuncusu oluşturdu. Araştırmaya katılan sporculara Transaksiyonel Analiz Kuramı bağlamında Ego Durumları Ölçeği uygulandı. Buna ek olarak araştırmacı tarafından oluşturulan Kişisel Bilgi Formu verilerek doldurulması sağlandı. Teknik direktörlerden futbol mevkilerinin her birinin gerektirdiği düşünülen kişisel özelliklerini Ego Durumu Ölçeğinde doldurmaları istendi. Futbolcuların ise, kendilerinde algıladıkları özellikleri işaretlemeleri istenildi. Teknik direktörlerden ayrıca oyuncuları gerek saha içi, gerekse antrenmanlardaki performanslarına göre değerlendirmeleri istenildi. Araştırmadan elde edilen sonuçlara bakıldığında, mevkilerdeki oyunculardan, mevkinin gerektirdiği ego durumları bağlamında beklenen (birincil ve ikincil) ego durumları ile gözlenen (birincil ve ikincil) ego durumları arasındaki bağdaşım bağlamında; kaleci, orta saha, bek ve stoper mevkilerinde istatistiksel olarak anlamlı sonuçlar elde edildi.

Uluslararası Eğitim ve Sosyal Bilimler Kongresi'ne sunulan analizdeki ifadeler şöyle;

Araştırma evrenini futbol kulüplerindeki futbol oyuncuları oluşturmaktadır. Evren örneklemi, kurum kültürünün oluştuğu ve/veya geliştiği varsayılan Galatasaray, Trabzonspor, Gençlerbirliği, Samsunspor ve Antalya spor futbol kulüplerindeki 103 futbolcu oluşturmaktadır. Bu bağlamda evren birimi (örneklem), seçkisiz olmayan amaçsal örnekleme yöntemiyle belirlenmiştir

Öncelikle teknik direktörlerden ve yardımcı teknik direktörlerden futbol mevkilerinin gerektirdiği (beklenen) kişilik özelliklerini TA ölçeğine göre (duygu, düşünce ve davranış örüntüsü olarak) tanımlamaları, belirlemeleri istenmiştir.

Sonra her mevkideki futbolculara TA ölçeği (Transactional Analysis= Karşılıklı Etkileşimin Çözümlenmesi) uygulanmıştır.

Sonra teknik direktörlerden (yardımcılarıyla birlikte) futbolcularını, maçlardaki saha içi performansı ağırlıklı olmak kaydıyla, antrenmanlardaki performanslarını ve teknik ölçümlerini/değerlendirmelerini de göz önünde bulundurarak oyuncuların bir sezonluk durumunun ortalamasını alarak, değerlendirilmesi istenmiştir.

Beş teknik direktörden alınan mevki sıfatlarının değerlendirilmesi sonucunda da her mevki için "beklenen ego durumları" belirlendi.

Araştırmada yer alan beş teknik direktöre göre;

Kalecilerden beklenen birincil ego durumu Koruyucu Ebeveyn, ikincil olarak Yetişkin ego durumudur.

Bek oyuncusundan beklenen birincil ego durumu Yetişkin, ikincil ego durumu Koruyucu Ebeveyn' dir.

Stoper oyuncusundan beklenen birincil ego durumu Koruyucu Ebeveyn, ikincil Yetişkin ego durumudur.

Orta saha oyuncusundan beklenen birincil ego durumu Yetişkin, ikincil ego durumu Koruyucu Ebeveyn' dir.

Forvet oyuncusunda beklenen ego durumu ise Doğal Çocuktur.

Sonrasında ise, teknik direktörlerin mevkilere göre bekledikleri birincil ve ikincil ego durumlarının, kendi takımlarındaki futbolcularda ölçülen ego durumları ile bağdaşımına (örtüşmesine) bakıldı. Bu bağdaşımların olması veya olmaması ile futbolcuların saha içi performansları ile ne düzeyde bir ilişkisi olduğuna bakılmıştır.

Bulgular oldukça düşündürücü ve bir o kadar da (araştırdığımız takımlardan hareketle) ülkemizin hemen hemen tüm takımlarının durumunu çok net olarak açıklayıcı niteliktedir (başta teknik direktörler olmak üzere hemen hemen tüm yöneticilerin durumunu)... Hatta altyapıda yetiştirilmeye çalışılan ama bir türlü istenilen verimin niçin alınamadığını, teknik direktör ve futbolcu transferlerinde çoğunlukla niçin hayal kırıklıkları yaşandığını da açıklamaktadır. Dahası bu çalışma, teknik direktörlerden bazılarının niçin sürekli takım değiştirmek durumunda kaldığına, bazılarının niçin gittiği hemen her takımda başarılı olduğuna (ki aynı durum futbolcular için de söz konusudur) da açıklık getirmektedir.

BULGULAR ve YORUM

Futbolcuların oynadıkları mevki bağlamında beklenen ego durumları ile kendilerinde bulgulanan ego durumları arasında bağdaşım var mıdır?

"Kaleci pozisyonunda oynayan futbolcuların, teknik direktörler tarafından kendilerinden beklenen ego durumlarıyla kendilerinde bulgulanan ego durumları arasında ANLAMLI DÜZEYDE bağdaşım olduğu görülmüştür.

"Bek pozisyonunda görev yapan oyuncuların ise, teknik direktörler tarafından kendilerinden beklenen ego durumlarıyla kendilerinde bulgulanan ego durumları arasında ANLAMLI DÜZEYDE bir fark olduğu (yani bağdaşım olmadığı) görülmüştür.

"Stoper pozisyonunda oynayan futbolcuların beklenen ve bulgulanan ego durumları arasında ANLAMLI DÜZEYDE BİR FARK bulunmamıştır. Ancak burada farklı bir dağılım da elde edilmiştir.

"Orta sahada görev yapan futbol oyuncularının ise beklenen ve bulgulanan ego durumları arasında ANLAMLI DÜZEYDE BİR FARK görülmüştür. Yani bağdaşım bulunmamıştır. Hatta en büyük fark buradadır. Şöyle ki; bu mevki için beklenen ego durumu Yetişkin ego durumu olmasına rağmen araştırmamızdaki 103 futbolcudan 36' sı orta saha oyuncusudur ve bunların 24' ü beklenenin tam tersine TA ölçeğine göre Koruyucu Ebeveyn ego durumunda çıkmıştır. Dolayısıyla bu mevkide istenilen verim alınamayacaktır ve alınamamasının nedeni de bu bulgu açıklamaktadır.

"Forvet pozisyonunda oynayan futbol oyuncularının beklenen ve bulgulanan ego durumları arasında anlamlı bir fark vardır. Buna göre, forvet oyuncularının kendilerinden beklenen ego durumlarına sahip olduklarını söylemek mümkün değildir. Burada da orta saha oyuncularına benzer bir tablo söz konusudur. Şöyle ki, forvet oyuncusundan beklenen birincil ego durumu Doğal Çocuk ego durumu iken, araştırmadaki 22 forvet oyuncusunun büyük bir çoğunluğu beklenenin aksine Koruyucu Ebeveyn ego durumunda bulgulanmıştır ki bu ego durumu forvet mevkisi için hiç olmayacak bir ego durumudur. Bu bulgu aynı zamanda Türk futbolunun karakteristik yapısının niçin hücum oyunundan çok savunma oyunu olduğunu hatta teknik direktör ve yöneticilerin neden en çok forvet oyuncusu transferi yaptıklarını da da açıklayabilmektedir. Çünkü Forvet oyuncularından beklenen Doğal Çocuk ego durumunu, geleneksel ve ataerkil kültürlerde benimsenmez, daha çok Uygulu Çocuk ego durumu makbuldür. Bunun tersine Avrupa toplumlarının çoğunda bireyselliğin, özerkliğin ve kendini doğal bir şekilde ortaya koyuşunu desteklediği düşünüldüğünde bu sonuç ve forvet mevkiine yabancı oyuncu transferi konusu daha da açıklık kazanmaktadır.

Futbol oyuncularının performansları, ego durumları ile takım içi mevkileri arasındaki bağdaşım durumuna göre farklılaşmakta mıdır?

"Performansı yetersiz olan 21 futbol oyuncusunun 11' inin mevki - ego bağdaşımının uyumsuz, 10' unun ise mevki-ego bağdaşımının uyumlu olduğu görülmektedir.

"Performansı yeterli olan 72 oyuncunun 52' sinin ise takım içi mevkiinin ego durumuyla bağdaşım gösterdiği görülmektedir.

"Tüm bu sonuçlar mevki ile ego durumu uyumu söz konusu olduğunda oyuncunun performansının daha iyi olduğunu, mevki ile ego durumu uyumlu olmadığında oyuncunun performansının daha düşük olduğunu göstermektedir.

Elde edilen bulgular sonucunda futbol oyuncularında mevki-ego bağdaşımı söz konusu olduğunda saha içi performanslarının daha iyi olacağı görülmektedir. Bu sonuçtan hareketle özellikle teknik direktörlerin hatta altyapı sorumlularının mevkiinin gerektirdiği ego durumları özelliklerini hatırda tutarak TA kuramı konusunda da bilgilenmeleri, yetiştirilmesi planlanan genç oyuncuların ego durumlarını tanımalarını, gerek oyuncunun bireysel performansını, gerek futbol kariyerini, gerek takım performansını ve gerekse takıma katkısı açısından çok büyük önem taşıdığı ve taşıyacağı aşikardır.

Bir başka önemli sonuç ise şudur. Kulüpler, aslında tüm branşlarda psikolog çalıştırmaya ve onların çalışmalarına da kulak vermeye önem vermelidirler. Aristo'nun dediği gibi "İnsan, her şeyi merak etmiş ve incelemiş ama bir şeyi incelemeyi unutmuş, kendini..." (İSTANBUL-DHA)