Gözümüzün önünde doğan dil: Emojiler

Poyraz Üçpınar

DUVAR - Yaklaşık 20 yıldır hayatımıza dahil olan mesajlaşma kültürü ve hemen ardından gelen sosyal medya sayesinde yazılı iletişim, hayatımızın büyük bir parçası haline gelirken emoji denilen göstergelerle karşılaştık. Hayatımıza usulca dahil olan bu işaretlerin önemiyse, günlük iletişimlerimizde yardımcı ve eğlenceli bir unsur olmanın ötesine geçti...

EMOJİLER NASIL ORTAYA ÇIKTI?

Yazılı iletişim esnasında eksik kalan jest ve mimiklerimizi anlatabilmemize yarayan emojiler ilk olarak, 1999 yılında, dünyanın ilk mobil internet sistemi i-mode üzerinde çalışan ekibin bir üyesi olan Shigetaka Kurita tarafından çalıştığı proje için 12x12 piksel boyutlarında 176 simge olarak tasarlanmış. Japonca (e)görsel (moji)harf, karakter kelimelerinden türetilen emojilerin Türkçe karşılığı olarak Prof. Dr. Ahmet Buran’ın öne sürdüğü ‘tinlem’ kelimesi göze çarpıyor.  

Aslında yazılı iletişimdeki ilk resimli ifadeler emojiler değil. 1982 yılında Carnegie Mellon Üniversitesi’nden Scott Fehlman’ın yarattığı EMOTICON sistemi, emojiler çıkmadan önce kullandığımız noktalama işaretleriyle ifadeler yaratılan sistem. Özellikle SMS’in henüz yaygın olduğu dönemlerde sıkça kullanılan bu sistem de hâlâ kullanılıyor. Orijinal sistemde ifadeler ‘ :-) :-( ‘ gibi yatay simgelerden oluşurken EMOTICON’un bir de ‘ (-_-) , (^.^) ‘ gibi dikey simgelerden oluşan Japon versiyonu mevcut. 

YERLİ EMOJİLER

Emojiler, 2000’li yıllarda emoji sistemi bulunan bazı mesajlaşma platformlarında kullanılıyordu. Fakat yaygınlaşması ve popülerleşmesi Apple’ın 2011, Android’in 2012 yılında emojileri kendi mesajlaşma sistemlerine dahil etmesiyle gerçekleşti. Nitekim 'Unicode' adı verilen bir sistem etrafında standardize edilen emoji dili 2010 yılında 870 simgeden oluşuyorken 2021 itibarıyla bu sayı 3 bin 353’e ulaşmış durumda. Ayrıca teknoloji firmalarının fabrika ayarlarında kullandığı Unicode’un dışında kalan bağımsız emoji uygulamaları da bulunuyor ve sıkça kullanılıyor. Örneğin "Türk kültürünü emojiye aktarma" amacıyla oluşturulan ‘Emojum’ uygulamasının içinde, ince belli bardakta çaydan, tesbihe, Atatürk silüetinden, tuz serpen Nusret’e kadar 10 kategoride 450’yi aşkın emoji bulunuyor.

EMOJİLERİN YAZILI İLETİŞİMDEKİ ÖNEMİ

Yazılı iletişimin jest ve mimiklerden yoksun olması, geçmişte mektup kültürünün içerdiği dilin ağdalı olmasının temel sebebiydi. En temel duygu ve düşüncelerimizi abartılı ifadelerle aktarır, romantik arzularımızı uzun şairane pasajlarla dile getirirdik. Belki kağıtların arasına bir çiçek yaprağı saklar, belki de kağıtların kenarlarını hafifçe yakmak suretiyle gönderilen iletiye ruhumuzu üflerdik. Nitekim günümüze geldikçe iletişim teknolojileri gelişti ve iletişim, hizmet sektörünün sağladığı bir hizmet olarak teknoloji ve telekomünikasyon şirketlerinin kontrolü altına girdi. SMS’in yaygın olduğu dönemlerden itibaren alışık olduğumuz karakter sınırlamaları, eski dönemlerin ağdalı ve uzun metinlerini kısaltmak bir yana, kelimelerin dahi kısaltılarak kullanılmasına yol açtı. Teknolojinin sağladığı imkanın bu olmasının yanında yaşamın gittikçe artan temposu da yazılı iletişime ayrılan vaktin azalmasına sebep oldu. Sonuç olarak yazılı iletişim, iletilerin olabildiğince kısaltılmış olduğu, duygu ve mimik aktarımında noktalama işaretleriyle kullanılan emoticonların yardım ettiği yoksun bir ortamda kısıtlı kalmıştı.

PEKİ EMOJİLER TAM OLARAK NEDİR?

Bu sebepten emojiler günümüzde, sosyal medyadaki ve özel mesajlaşmalardaki yazılı iletişimin sarsılmaz unsuru haline gelmiş durumda. Yazılı iletişimde üstlendiği rol, emoji dilinin hiyeroglif, piktogram ve ideogram gibi resim yazısı çeşitlerinden biri olarak sayılmasını sağlıyor. Nitekim duygu ve düşüncelerimizi hiç kelime kullanmadan ifade edebilmemize yaradığı gibi onları birer kelime gibi kullanıp sadece emojilerden oluşan cümleler kurabiliyoruz. Üstelik kişilerin kendi aralarındaki iletişimlerde çeşitli cümle kalıplarını kodlanmış olsalar bile dışarıdan birisinin bu iletişimi çözmesi o kadar da zor olmuyor. Yani emojiler aynı zamanda evrensel bir nitelik taşıyor. Bu açıdan trafik işaretlerini örnek olarak verebileceğimiz piktogramlarla benzerlik gösteriyor. Aynı zamanda duygu ve düşünceleri, hatta soru ve emir cümlelerini kurabilme esnekliğiyle, hiyerogliflerle de akraba sayılıyor. Resmi bir şekilde bir dil olarak kabul edildiğine ilişkin ilk gelişmeyse Oxford sözlüklerinin 2015 yılında ‘ağlayarak kahkaha atan’ emojiyi yılın kelimesi olarak seçmesi gösteriliyor.

EMOJİ DİLİ VE EDEBİYATI

Tinlemlerin gerçek bir dil olarak varlığı; üstelik küresel bir dil olarak varlığı günümüzde yadsınamaz bir gerçek. Robert Benenson adında, dilin ve kültürün dijital teknolojiyle birlikte değişimi ile ilgilenen bir genç Moby Dick kitabını emoji diline çevirmek üzere bir projeye kalkışmış. Kitabın 6438 cümlesini farklı kişilere dağıtarak, bu cümleleri emoji ile ifade etmelerini istemiş ve birçok insanı projeye dahil ederek "Emoji Dick" kitabını, dünyanın ilk emoji dilinde yazılmış kitabı olarak 2009’da yayınlamış.

Nitekim Moby Dick’in yanında Alice Harikalar Diyarında gibi birçok klasik eser de emoji diline çevrilmiş durumda. Kral James İncili de bu furyanın içinde kendisine yer bulmuş. Kitapta sürekli tekrarlanan bazı kelimeleri emojilerle ifade ederek günümüze uyarlayan ismi, ‘güneş gözlüklü emoji’den oluşan bir kullanıcı, 3282 sayfalık kitabı, ‘Y Jenerasyonu İçin Kitab-ı Mukaddes’ adıyla iTunes’da 2,99 dolara satışa çıkarmış.

Tüm bunların yanında sadece tinlemler ile yazılan hikaye, şiir denemeleriyle belki de ‘Emoji Dili ve Edebiyatı’nın temellerinin atıldığını iddia edebiliriz.

PAZARLAMADA EMOJİ DİLİ 

Bir dilden bahsediyorsak edebiyatından bahsetmemiz de gayet normal tabii. Ama emoji dili sanat alanına dokunduğu gibi iş yaşamında da kullanılmaya başlanmış. Chevrolet markası 2015 yılında sadece emojilerden oluşan bir basın bülteni yayınlamış. Bültene baktığımızda, sözlü olarak sıkça karşılaştığımız bazı reklam sloganlarının emoji diliyle ifade edilmiş oldukları da hemen göze çarpıyor.
Belli ki gözümüzün önünden doğan emoji dilini daha uzun süre konuşmaya devam edeceğiz...