Hakim ve savcıların yükselişine AİHM ve AYM ayarı

ANKARA - Hakim ve Savcıların Derece Yükselmesi Esaslarına İlişkin İlke Kararı’nda yapılan değişiklikler Resmi Gazete’de yayımlandı. Hakim ve Savcıların yükselme esaslarını belirleyen maddeye göre, yükselmeye layık olup olmadıkları belirlenirken verdikleri kararların Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) ve Anayasa Mahkemesi inceleme sonuçları da göz önünde bulundurulacak.

Hakim ve Savcıların Derece Yükselmesi Esaslarına İlişkin İlke Kararının 6’ncı maddesi “Yükselme esasları” başlığını taşıyor. Söz konusu maddede “Hâkim ve savcıların ahlakî gidişleri, meslekî bilgi ve anlayışları, gayret ve çalışkanlıkları, gördükleri işlerin birikmesine sebep olup olmadıkları, çıkardıkları işlerin miktar ve mahiyetleri, göreve bağlılıkları ve devamları, üst merciler ve müfettişlerce haklarında düzenlenen performans değerlendirme ve geliştirme formları, hâl kâğıtları ve sicil fişleri, kanun yolu incelemesinden geçen işlerine ilişkin düzenlenen kanun yolu değerlendirme formları, örnek karar ve mütalaaları ve varsa meslekî eser ve yazıları ile genel sicil durumları, göz önünde bulundurularak yükselmeye layık olup olmadıklarına karar verilir” deniliyor.

Resmi Gazete’de yayımlanan değişiklik kararı ile söz konusu maddeye "Yargı bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı ilkeleri temelinde; Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesince yapılan incelemelerde ihlal kararına sebebiyet verip vermedikleri, neden oldukları ihlalin niteliği ve ağırlığı ile ilgililerin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Anayasa ile teminat altına alınan hakların korunması konusundaki gayretleri" bendi eklendi.

'DÜZENLEME OLUMLU, KRİTİK OLAN UYGULAMA'

Bu düzenlemenin “Hakimleri, savcıları AİHM içtihatlarını daha ciddi okumaya teşvik edecek bir usul olarak kullanılabileceğini düşünüyorum” diyen Eskişehir Okulu’ndan Dr. Kasım Akbaş şunları kaydetti:

“Eskiye göre olumlu bir durum var. Belli ki hakim ve savcıların Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne ve Anayasaya uygun kararlar vermesini amaçlamışlar. Tabii yalnızca bu düzenlemenin orada yer alması yetmiyor. Siyasi iradeyi kullananlar iki ileri bir geri adımlar atmayı seviyorlar. Bu da öyle bir adım mıdır değil midir uygulamada göreceğiz. Bunun orada yer almasıyla hükümet, Türkiye’ye dair yapılacak raporlama döneminde, ‘Böyle bir düzenleme getirdik’ diyecektir. Kritik olan uygulanıp uygulanmadığını görmek."

'ETKİLİ UYGULAMASINI SAĞLAYACAK MEKANİZMALAR GELİŞTİRİLMELİ'

Bu ilkenin tek başına etkili olmayacağını belirten Akbaş, etkili uygulanıp uygulanmadığının takip edilmesi gerektiğini söyledi. “Bize daha çok rol düşüyor” diyen Akbaş sözlerini şöyle sürdürdü:

“Örneğin ilk hakim kararnamesi yayınlandığında, ‘verdikleri kararlar nedeniyle AİHM ve AYM’de hak ihlaline sebep olan hakimler yükseltilmiş mi yükseltilmemiş mi’ diyerek bunu kontrol etmemiz gerekecek. Takibi zor bir süreç ama buna dair bir yöntem ve usul bulmamız gerekiyor. Bu yapılmazsa, hakim ve savcılar bunun farkında olmazlarsa, eski tas eski hamam devam edecektir. Bunun etkili bir şekilde uygulanmasını sağlayacak mekanizmalar geliştirmemiz gerekiyor.”

'HAKİMLERİN DURUMLARINI BİR SONRAKİ KARARNAMEDE GÖRMEK İSTİYORUM'

Maddenin etkili uygulanması halinde avukatların, “Bakın bu AİHM içtihatını uygulamazsanız Türkiye bundan dolayı mahkum olur ve sizin yükselmeniz engellenir” deme hakkına sahip olacağını ifade eden Akbaş, yapılan değişikliğin doğrudan yaptırım niteliği taşımadığını da hatırlattı. Barış Bildirisi imzalayan akademisyenlere ilişkin Anayasa Mahkemesi’nin ihlal kararı verdiğini, bu eklenen ilkenin ceza veren hakimlere nasıl yansıyacağını ise takip edeceğini belirten Akbaş şunları kaydetti:

“Füsun Üstel ve diğer barış akademisyenlerin dosyasında kararları veren hakimlerin durumlarını bir sonraki kararnamede görmek istiyorum. Acaba yükseltme olmuş mu olmamış mı? Acaba ödülle mi karşı karşıyalar yoksa böyle bir ihlale sebep oldukları için o çok bekledikleri ödülü alamamış mı olacaklar.”