Haritanın kararan yerleri: Termik santraller
Türkiye’de kömür ve linyit yakıtlı 40 santral faal durumda. Dokuz termik santral ise inşa halinde ve 20 adet proje ise lisans ve planlama sürecinde. 70’ten fazla santral Çanakkale (8), Maraş (5), Adana (6), Kütahya (4) gibi illerde yoğunlaşmış durumda. TMMOB Çevre Mühendisleri Odası tarafından yayınlanan Hava Kirliliği Raporu'na göre sadece altı ilimizin havasının “normal” çıktığı göz önüne alınırsa, faal olan ve planlanan termik santrallerin emisyon değerlerinin önemi daha iyi anlaşılabilir.
Cemil Aksu
Çevre Bakanlığı’nın 56 adet kurulu ve/ya kurulması düşünülen termik santral projesi ile ilgili Ekoloji Kolektifi Derneği’nin bilgi edinme başvurusuna üç yıl sonra verdiği bilgiler, Türkiye’deki termik santral gerçeğini net şekilde ortaya koydu. Türkiye, termik santrallerle boğuluyor!
Ekoloji Kolektifi Derneği, 21 Ekim 2015 tarihinde, Türkiye’deki kurulu ya da kurulması planlanmış 56 adet termik santralin Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) süreçlerine ilişkin yaptığı bilgi edinme başvurusuna, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 5 Mart 2018 tarihi itibarıyla mahkeme kararıyla yanıt verdi. Bakanlık, derneğin başvurusuna, 10 Kasım 2015 tarihinde verdiği yanıtta, “bilgi edinme hakkının suistimali” anlamına geldiğini belirterek sadece bazı termik santral projeleriyle ilgili eksik ve belirsiz bilgiler paylaşmakla yetinmişti.
Bu yanıt üzerine Ekoloji Kolektifi bu işlemin iptali için yargıya gitmiş, Ankara 18'inci İdare Mahkemesi 23 Mart 2017 tarihli kararında davayı reddetmişti. Yine de işin peşini bırakmayan dernek, 15 Mayıs 2017’de istinaf yoluna başvurdu ve Ankara Bölge İdare Mahkemesi 12'nci Dairesi 3 Ekim 2017’de aldığı kararda esastan inceleme için dosyayı yerel mahkemeye gönderdi. Sonuçta da Ankara 18'inci İdare Mahkemesi 21 Kasım 2017 tarihli kararında bilgi edinme hakkının ihlal edildiğine karar verdi. Ekoloji Kolektifi Derneği, bu karar üzerine Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın 5 Mart 2018 tarihi itibarıyla, Türkiye’deki pek çok termik santral projesiyle ilgili verdiği yanıtları geçtiğimiz hafta kamuoyuna duyurdu.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın, 56 adet termik santral ile ilgili verdiği bilgilere göre, 1993 yılında çıkan ÇED Yönetmeliği’nin yayınlanmasından önce faaliyete başladığı için muafiyet kapsamında olan dokuz termik santral dışında 35 termik santral için ÇED olumlu kararı verilmiş durumda. Ayrıca üç adet projenin de ÇED süreci devam ediyor. EPDK’nın sitesinde yer alan Düzce, İzmir, Çanakkale ve Maraş’ta yapılması planlanan termik santraller için Çevre Bakanlığı’na ÇED için başvuru yapılmadığı görüldü. Yine Kocaeli ve Ankara’daki iki termik santral projesi için Çevre ve Şehircilik İl Müdürlükleri tarafından “ÇED Gerekli Değildir” kararı verilmiş. ÇED olumlu kararı verilmiş santrallerin 30 tanesine 2006 ve sonrasında yani AKP döneminde izin almış. 2014’te ise proje sayısının hızla arttığı görülüyor.
Bakanlığın verilerine göre, Bartın-Amasya ilçesi sınırındaki Batı Karadeniz Termik Santrali, Bursa-Keles’teki Çelikler Keles Termik Santrali, Amasya Suluova-Merzifon ilçeleri sınırlarındaki Gürmin Enerji Termik Santrali, Adana Yumurtalık’taki Klikya Termik Santrali, Elazığ Kovancılar’daki Yıldırım-1 Termik Santrali, Kütahya Domaniç’teki Çelikler Termik Santrali, Mersin Silifke’deki Yeşilovacık ve METES TS, Zonguldak Ereğli’deki Kireçlik ve Kandilli TS ve Kırklareli Demirköy’deki toplam 11 termik santral projesi hakkında bakanlık tarafından 2872 Sayılı Çevre Kanunu ve bu kanuna istinaden çıkarılan yönetmelikler ile diğer mer’i mevzuat hükümleri doğrultusunda yapılan inceleme ve değerlendirmeler neticesinde ÇED süreçleri iptal edilmiş. Hatay-Erzin’deki Selana Kömür Santrali ve Adana Yumurtalık’taki Tunaş (Hakan Kömür) Termik Santrali projelerinin de belirtilen süre (7 yıl) içinde yatırıma başlanmadığı gerekçesiyle ÇED olumlu kararlarının iptal edildiği ortaya çıktı.
Termik santraller ve kömür madenciliği geçtiğimiz haftalarda Enerji Bakanı ile CHP lideri Kılıçdaroğlu arasında polemik konusu olmuştu. Enerjide dışa bağımlılığın arttığına dikkat çeken Kılıçdaroğlu’na "İki senedir yerli kömür seferberliği başlattık” diye cevap veren Bakan Berat Albayrak, “Trakya'da dünya kadar rezervimiz var. Bu rezervleri hayata geçirip orada yerli kaynaktan elektrik enerjisi üreteceğiz' diyoruz. Arkadaş, senin teşkilatın bu kömür santralleri yapılmasın, bu kömür rezervleri ortaya çıkarılmasın diye aylardır Trakya'da ortalığı ayağa kaldırıyor. 'Eskişehir Alpu'da dünya kadar yerli kömür rezervimiz var, 40 milyon ton kömür ithalatı değil yerli kömürümüzü kullanacağız' diyoruz. Senin belediye başkanın, teşkilatın ortalığı ayağa kaldırıyor” diyerek bağımlılığın faturasını termik santrallere karşı çıkanlara kesmişti.
'PAYLAŞIM HERKESE AÇIK OLMALI'
Ekoloji Kolektifi Derneği avukatlarından Hülya Yıldırım, bakanlık tarafından ilk aşamada paylaşılmayan bu bilgilere erişimin herkese açık olması gerektiğine dikkat çekiyor. Lisans ve ÇED süreçlerinin şeffaf olması gerektiğini belirten Yıldırım, mahkeme sayesinde edindikleri bu bilgilerle, termik santraller hakkında ayrıntılı bilgi sahibi olduklarını, bakanlık verileri ile karşılaştırma ve yeni bilgiler edinme şansı elde ettiklerini ifade ediyor. ÇED sürecinin izin süreci dışında denetim sürecinin de bir parçası olduğunu ifade eden Yıldırım ÇED süreçlerine dair bilgi edinmenin denetim süreçlerini işletebilmemiz için de önemli olduğuna dikkat çekiyor.
Termik santrallerle ilgili en önemli konulardan birinin de, santrallerin kurulduğu yerlerdeki emisyon oranları olduğunu ifade eden Yıldırım, bakanlığın bu konudaki sorularına ise yanıt vermediğini söylüyor. Bazı verilere göre Türkiye’de kömür ve linyit yakıtlı 62 santral faal durumda. 9 termik santral ise inşa halinde ve 20 adet proje ise lisans ve planlama sürecinde. 40’tan fazla santral Çanakkale (8), Maraş (5), Adana (6), Kütahya (4) gibi illerde yoğunlaşmış durumda. TMMOB Çevre Mühendisleri Odası tarafından yayınlanan Hava Kirliliği Raporu'na göre sadece altı ilimizin havasının “normal” çıktığı göz önüne alınırsa, faal olan ve planlanan termik santrallerin emisyon değerlerinin önemi daha iyi anlaşılabilir.
Termik santraller ve kömür madenciliği geçtiğimiz haftalarda Enerji Bakanı ile CHP lideri Kılıçdaroğlu arasında polemik konusu olmuştu. Enerjide dışa bağımlılığın arttığına dikkat çeken Kılıçdaroğlu’na "İki senedir yerli kömür seferberliği başlattık” diye cevap veren Bakan Berat Albayrak, “Trakya'da dünya kadar rezervimiz var. Bu rezervleri hayata geçirip orada yerli kaynaktan elektrik enerjisi üreteceğiz' diyoruz. Arkadaş, senin teşkilatın bu kömür santralleri yapılmasın, bu kömür rezervleri ortaya çıkarılmasın diye aylardır Trakya'da ortalığı ayağa kaldırıyor. 'Eskişehir Alpu'da dünya kadar yerli kömür rezervimiz var, 40 milyon ton kömür ithalatı değil yerli kömürümüzü kullanacağız' diyoruz. Senin belediye başkanın, teşkilatın ortalığı ayağa kaldırıyor” diyerek bağımlılığın faturasını termik santrallere karşı çıkanlara kesmişti.