Hatay’da salça ve nar ekşisi yapanları gıda krizi korkusu sardı

Burcu Özkaya Günaydın

HATAY - Hatay’da yazın bitimi ve sonbaharın başlangıcıyla kışa hazırlık telaşı da başladı. Narlar, ekşitilmek üzere toplandı, salçalar için domatesler, biberler güneşe serildi.

Domatesin kilosunun 5-6 lira, şekerin kilosunun 27 lira, salçalık biberin kilosunun 17-18 lira olduğu bir dönemde kışa hazırlık çalışmalarının nasıl gittiğini Hataylılara sorduk.

‘SALÇA YERİNE SADECE KONSERVE YAPTIK’

Hatay’ın Defne ilçesine bağlı Subaşı Mahallesi’nde oturan Neslihan Atahan, yıllardır ailesiyle küçük çaplı çiftçilik yapıyor. Atahan ailesi bu kış için domates konservesi, pul biberi ve nar ekşisi yaptı. Nar ekşisini kendi bahçelerinden topladıkları narlardan yapan Atahan, yakın çevresine de satış yapıyor. Domates konservesini fiyat artışından dolayı geçen yıla göre daha az yaptığını söyleyen Atahan, “Geçen sene maksimum 2 liraya aldığım domates bu yıl 6 liradan satıldı. Bu sene Akdeniz sineğinden dolayı domates yetiştiremedik. Akdeniz sineği çiftçinin kâbusu oldu. Bu yıl domatesimiz olmadığı için salça değil sadece konserve yaptık” dedi. 

Atahan ailesinin kış için biraz fazla yaptığı ürün ise nar ekşisi oldu. Yapımı oldukça zahmetli olan nar ekşisi, Hatay’da salataya, kısıra, mezelere ve daha pek çok yemeğe konuluyor. Geçen sene litresi 60 liradan satılan nar ekşisinin bu yılki fiyatı 125-150 lira arasında. Fiyat artışının nedenlerini Atahan şöyle anlattı: “Yaş gübre, suni gübre, mazot ve zirai ilaçlara yüzde 400’ün üzerinde zam geldi. Geçen yıl 7 lira olan mazotu bu yıl 26 liradan aldık. Bunları kullanmayan üretici ürün yetiştiremez.”

Atahan, her yıl ortalama 40 litre nar ekşisi yaptıklarını, bunun bir kısmını kendilerinin kullandığını, bir kısmını sattığını, bir kısmını da eşe dosta verdiklerini belirtti.

‘DEVİR HER ŞEYİ DEĞERLENDİRME DEVRİ’

Beren Ay da her yıl domates salçası ve konservesi yapıyor. Bu yıl geçen yıla göre daha pahalı olmasına rağmen Ay, domates konservesini de salçayı da fazla yaptı. Ay, kışın domatesin kilosunun 50 lira olacağı söylentisi üzerine imkanlarını zorlayarak daha fazla salça yaptığını anlattı.

Gecen sene 50 kilo domates konservesi yapan Ay, bu yıl 70 kilo domates konservesi yaptı. 70 kilo domatesten 90 kavanoz konserve çıktığını kaydeden Ay, “Geçen sene domatesi 1 liradan aldık, bu sene ise 5 lira. Beş katı olmasına rağmen ciddi zam gelecek diye normalden fazla yaptım. 90 kavanoz olmasının sebebi, kabukları da değerlendirmem. Kabuklarını bir tencereye koyuyorum. Üzerine tuz ve taze kırmızıbiber koyup kaynatıyorum. Sonra robottan çekerek kahvaltılık ezme yapıyorum. Devir, her şeyi değerlendirme devri” diye konuştu.

'EVDE YAPMAK DAHA EKONOMİK'

Ay, bu sene annesiyle birlikte 300 kilo biberden 50 kilo salça yaptı. Salçalık biberin kilosunu bu yıl 12 liradan satın aldığını söyledi. Ay, salçanın zahmetli bir iş olsa da evde yapmanın daha ekonomik olduğunu dile getirdi. Biber salçası için 6 kilo biber, domates salçası için 10 kilo domates kullandıklarını vurgulayan Ay, “Evde yapmak daha ekonomik. Bu yıl biber salçasının kilosu 120 lira, evde yapıldığında maliyeti 75 liraya geliyor. Bu sene benim çevremdekiler daha pahalı olmasına rağmen geçen seneye göre daha çok salça, konserve yaptı. Çünkü zamlardan ve gıda krizinden korkuyoruz” dedi.

'PEKMEZİN FİYATI İKİYE KATLANDI'

Samandağ ilçesinde yaşayan Banu Deli, hem kendi ailesi hem de satış için salça, tarhana, nar ekşisi, pekmez gibi ürünler yapıyor. Geçen sene domatesin sandığı 35 lira iken bu sene sandığı 135 lira olmuş. Geçen sene evi için 15 kilo, dışarıya satmak için 40 kilo salça yapan Deli, bu sene domates fiyatının yüksekliğinden kaynaklı sadece evi için 10 kilo salça yapabildiğini belirtti.

Deli, pekmezi de bu sene daha az yaptı. Sebebi de artan maliyetler nedeniyle pekmez fiyatının yükselmesi... Deli, bu fiyata satamamaktan ve ürünlerinden elinde kalmasından korkuyor. Deli, geçen sene litresi 60 lira olan pekmezin bu yıl fiyatının ikiye katlandığını sözlerine ekledi.

DOMATES KONSERVESİ NEDEN BOZULUR?

Deli, birkaç senedir zehirlenme vakalarından kaynaklı domates konservesi yapmadığını, domatesi dondurucuda saklamayı tercih ettiğini vurguladı. Peki; domates konservesi neden bozulur? Deli bununla ilgili şu bilgileri verdi: “Eski kapaklar, iyi temizlenmemiş kavanozlar, havasını iyice almadan kavanozu kapatmak, baştan içine konulan sebzenin bozulmaya başlamış olması, doldururken su ile temas, yeterince kaynatılmaması veya konserveler yapıldıktan sonra uygunsuz saklama koşulları, konservelerin bozulmasına neden olabiliyor.”

‘YİYECEK BULAMAYACAK DURUMA GELMEKTEN KORKUYORUZ’

Emel Yüksek de bu yıl geçen seneye göre daha fazla konserve yaptığını söyledi. Yüksek, kışın gıdaya ulaşamama endişesi yaşadıklarını belirtti. Salça ve nar ekşisi yapmayan Yüksek, “Ben 60 kavanoz domates konservesi, 5 kilo reçel ve tarhana yaptım. Köyden tereyağı alıyoruz. Geçen sene 80 lira olan yağ bu sene 130-140 lira. 10 kilo alacağımıza 5 kilo aldık. Bu pahalılık ne olacak bilmiyoruz ama yiyecek bulamayacak duruma geleceğiz diye de korkmuyor değiliz” diye konuştu.

'YAZIN FİYATLAR BÖYLE İSE KIŞIN NASIL OLACAK?'

Defne ilçesi Sümerler Mahallesi’nde oturan Delal Aslan, bu sene nar ekşisi ve domates konservesi yaptığını, her sene yaptığı reçeli bu sene şekerin kilogram fiyatının yüksek olmasından dolayı yapamadığını anlattı. Diğer kadınlar gibi Delal Aslan da gıdaya erişim korkusu yaşıyor. “Yazın fiyatlar böyle ise kışın nasıl olacak?” Aslan, bu yıl yakın çevresine satmak için fazladan ürün yapamadığını belirtti.

Aslan, Hatay’ın meşhur nar ekşisinin nasıl yapıldığını anlattı: “Önce narlar ağaçtan toplanır. Ortadan ikiye kesilen narlar, tepesine vurularak leğenlere dökülür. Bu iş tek kişi ile olmaz. En az 3-4 kişi olmalı ki çabuk bitsin. Sonra makinede ezilir. Ve geniş bir kazanda yaklaşık 10 saat katılaşıp, koyulaşana kadar kaynatılır. Soğumaya bırakılan nar ekşisi şişelere konularak mutfaklarda yer alır. Nar ekşisi, sabah aç karna içilirse çok faydalı. Salata, kısır, dolmalarda çok kullanırız.”