İhracat yasağı ve kuyruklar: Domates çürüyor, sektör çare arıyor

ANTALYA - Domates ihracatında yaşanan yasak ve sınır kapılarında oluşan uzun kuyruklar, sektörü zora soktu. Yasakla birlikte piyasanın dengeleri bozulurken, sınır kapılarında yaşanan kuyruklar nedeniyle ürünler zarar görmeye başladı.  

YASAK DÖRT GÜN SONRA KALDIRILDI

Tarım ve Orman Bakanlığı 2 Mart itibariyle domates ihracatına kısıtlama getirdi ancak gelen tepkiler üzerine yasağı dört gün sonra yürürlükten kaldırdı. Sektör temsilcileri kısa sürmüş olsa da yasağın piyasadaki dengeleri bozduğunu söylüyor. Sınır kapılarında günlerce bekleyen tırlar da cabası… Sınır geçişlerindeki yığılmanın ve dört gün süren ihracat yasağının domates ticaretini kontrol edilemez biçimde sekteye uğrattığını belirten sektör temsilcileri, bu gelişmelerin mevsimsel fiyat düşüşü beklenen domates piyasasında derin bir krize yol açtığı görüşünde.

‘BULGARİSTAN’DA LABORATUVAR KURULUYOR’

Sınırlardaki gümrük kapılarında günler süren sıkışmaların yaşandığını aktaran Batı Akdeniz İhracatçılar Birliği (BAİB) Başkanı Ümit Mirza Çavuşoğlu, özellikle Kapıkule sınır kapısındaki sorunun kronik hale geldiğini belirterek şunları söyledi: “Geçişlerdeki problemlerimiz hiç bitmedi. Bulgaristan’da laboratuvar kuruluyor şu anda. Bir aya kadar tamamlanması planlanıyor. Tamamlanıp faaliyete açıldığında sınır kapısındaki yığılmanın sona erip geçişlerin rahatlamasını bekliyoruz. Ama şu anda uzun tır kuyruklarında büyük çile yaşanıyor. Bu tırlarda ağırlıklı olarak domates taşınıyor, raf ömrü kısa bir ürün. Bu beklemeler sırasında ürünlerin bir kısmında zayiat oluyor.”

‘GÜVENSİZLİK SATIŞ İPTALLERİ GETİRDİ’

Domatese getirilen ve tepkiler üzerine kaldırılan ihracat yasağından sonra piyasadaki ürünün aniden çoğaldığını ve fiyatların dibe vurduğunu belirten Çavuşoğlu, “Yurt dışı pazarlarda güvensizlik nedeniyle müşteriler siparişleri iptal etti. Art arda gelen satış iptalleri nedeniyle ihracatçı zarar etti. Domates, elde kaldı. Üretici hem fiyattan hem de elde kalan üründen gelir kaybına uğradı. Maliyet altı satışlarla durumu kurtarmaya çalıştıkları için fiyatlar dibe çakıldı. Piyasanın dengesi bozuldu. Yeniden toparlanması oldukça zor görünüyor. Piyasadaki dengeleri etkileyecek kararlar alınmadan önce bizlere sorulsa çok iyi olur. Sektörden kimseye danışılmadan karar alındığı için bu sorunları yaşıyoruz. Yanlıştan dört günde dönüldü ama piyasada oluşan sıkıntıyı temizleyemiyoruz. Bu tür kararlara müdahil olabilmeyi istiyoruz” dedi.

‘ULUSLARARASI PAZAR PAYIMIZ GİDEREK DARALIYOR’

Domates ihracatında, sınır kapılarında uzun bekleyiş ve pazarlarda küçülme kaynaklı bir düşüş olduğunu söyleyen Antalya Ticaret Borsası (ATB) Meclis Başkanı Erdoğan Ekinci, “Tırlarımız, sınırın diğer tarafına üç günde zor geçiyor. Sınırda oluşan tır kuyrukları, ticareti zora sokuyor. Yaşanan sıkıntıyı ilgili kurumlara ilettik. Bir an önce giderilmesi gerekiyor. Uluslararası pazar payımız giderek daralıyor. Çünkü her ülkenin kendi üretimi başladı. Rusya en önemli pazarlarımızdan biriydi, yaptıkları üretim hamlesiyle küçüldü. Kazakistan, Türkmenistan, Özbekistan gibi ülkeler de büyük yatırımlarla seralar kurup üretime geçti. Artık son teknolojilerle topraksız tarım yapıyorlar. Ukrayna’da ise savaş kaynaklı göç yaşandı. Bu nedenle son yıllarda domates ihracatımızda çok büyük bir düşüş var. Sınır kapılarındaki sorunlar giderilsin ki mevcut pazarları sürdürelim” diye konuştu.

‘ZAMANLAMASI YANLIŞ BİR ADIM OLDU’

Domates fiyatlarında dönemsel bir düşüş beklerken getirilip dört gün süren ihracat yasağının da piyasada ürün-fiyat dengesini bozduğunu belirten Ekinci, bu tür adımların tarım sektörüne uzun vadeli olumsuz etkileri olduğuna vurgu yaptı. Ekinci, kararın etkilerini şöyle anlattı: “Yılın bu döneminde piyasada ürün çoğalır. Piyasada domates miktarı artıyordu, dolayısıyla fiyatlar doğal olarak düşecekti. Devlet biraz aceleci davranıp ihracat kapılarını kapattı. Zamanlaması yanlış bir adım oldu. Üreticinin karardan önce halde 28-30 lira bandından ihracata gönderdiği domatesin fiyatı, 12-13 liraya geriledi. Daha önce limona ihracat yasağı geldiğinde limon sattığımız ülkeler, Afrika ve Arjantin limonlarına yöneldi. Sonra da bu tercih devam etti, hala ürünleri o pazarlardan alıyorlar. Bu tür kararlar, pazar payımızı düşürücü etki yapıyor.”

‘SERALARDA ÇİFTÇİLERİN YÜZLERİ ASIK, ÜRETİCİ UMUTSUZ’

Antalya’da örtü altı domates üreticisi Süleyman Cihangir Yılmaz da gümrük kapılarında uzun kuyruklara sebep olan sorunlardan birinin 2 bin euro’dan 7 bin euro’ya çıkarılan geçiş ücreti olduğuna değindi. İhracatçının yaşadığı sorunun zincirleme olarak üreticiyi de etkilediğini vurgulayan Yılmaz, şöyle konuştu: “Seralarda çiftçilerin yüzleri asık, gözlerinde umutsuzluk var. Aylarca yetiştirip çocukları gibi baktıkları ürünler çöp oluyor. Sınırlarda bu sorun yaşanırken, bir de domatese ihracat kapıları kapatılınca fiyat dengesi alt üst oldu. Bu yanlıştan dört gün sonra dönüldü ama olan üreticiye oldu. Fiyat düşüşünün önünü alamadık. Kaybımız çok büyük. Üretimde verdiğimizle satıştan aldığımız başa baş oldu. Emeğimiz yok pahasına gitti. Tüketici açısından da bir şey değişmedi. Ürünü bizden en yüksek 10 liraya alan süpermarketlerde domates yine 28-30 liradan satılıyor. Kaybeden üretici oluyor.”