İnsan hakları savunucularından mektup: Ukraynalıların ve Rusların haklarını korumak ortak görevimiz

Andrew Roth

Bir grup Rus insan hakları aktivisti, Rusya’yı Ukrayna’daki savaşı bitirmeye çağıran, “savaşı durdurmanın [ve] hem Ukraynalılar hem de Ruslar olmak üzere tüm insanların hayatlarını, haklarını ve özgürlüklerini korumanın ortak görevimiz” olduğunu ilan eden açık bir mektup yayınlamayı planlıyor. Aralarında Lev Ponomaryov, Oleg Orlov ve Svetlana Gannushkina’nın da bulunduğu 11 önde gelen aktivist tarafından imzalanan “manifesto”, Rus insan hakları savunucularından oluşan yeni bir savaş karşıtı konsey kurulduğunu ilan edecek ve bugüne dek Rusyalı insan hakları savunucularının savaşa karşı en geniş toplu bildirisi olarak tarihe geçecek.

AMAÇ SAVAŞA VERİLEN DESTEĞİ AZALTMAK

Aktivistler, Rusların Ukrayna’ya karşı yürütülen savaşa katılmaktan kaçınmasına yardım etmeye çalışacaklarını ve Savunma Bakanlığı’nın savaşta öldürülen Rus askerlerinin sayısı hakkında doğru bilgi paylaşmasını talep edeceklerini dile getiriyorlar. Bildiri taslağında, “Rus vatandaşları, savaş suçlarına ortak oldukları ve kendilerinin de öldüğü Ukrayna topraklarında askeri operasyonlara katılıyorlar” deniyor: “Öncelikli amacımız, anayasaya ve Rus yasalarına dayanarak bundan kaçınmalarına ve yasadışı biçimde düşmanlıklara katılmaya zorlanan her insana yardım etmek.”

Aktivistlerin ikinci amacı, “kendilerini bir bilgi boşluğunda bulan” Rus askeri personelinin ailelerine hukuki yardım sunmak. Mektupta, “Ölülerle ilgili olarak, cesetlerin ailelere teslim edilmesi; esirlerle ilgili olaraksa, serbest bırakılmaları ya da esir takası hakkında resmi olarak güncellenmiş bir bilgi mevcut değil” bilgisi aktarılıyor: “Akrabaların oğullarına ve eşlerine ne olduğunu öğrenmeleri ya da ölülerin cesetlerini teslim almaları zor ya da imkânsız.”

Manifesto, tutuklama ve tehditlerle hedefe konan savaş karşıtı protestocular üzerindeki baskının arttığı, sansür yasalarını ihlal ettiği için Echo of Moscow da dahil olmak üzere, Rus medya kuruluşlarının kapatıldığı ve Rus ordusu hakkında “sahte” bilgilerin yayınlanması durumunda 15 yıla kadar hapis cezasına izin veren yeni yasaların söz konusu olduğu bir ortamda yayınlanmaya hazırlanıyor.

'SAVAŞIN HAKLI BİR GEREKÇESİ VE AMACI YOK'

Mektupta, “Rusya, Ukrayna topraklarını işgal etti ve yakın geçmişte benzeri görülmeyen tam ölçekli bir savaş başlattı” deniliyor: “Bu savaşın ne haklı bir gerekçesi ne de geçerli bir amacı var. Birleşmiş Milletler Uluslararası Adalet Divanı, Rusya tarafından ilan edilen ‘özel askeri harekâtın’ gerekçelerini yasadışı olarak nitelendirdi ve askeri saldırılara derhal son verilerek birliklerin geri çekilmesini talep etti.”

“Ne var ki çatışmalar, bombardımanlar ve füze saldırıları hâlâ sürüyor, şehirleri ve hayati öneme sahip altyapıyı yok ediyor. Milyonlarca Ukraynalı sığınmacı haline geldi, hem sivil (aralarında yüzden fazla çocuk da var) hem de her iki taraftan askeri personel olmak üzere binlerce kişi öldü.”

Manifesto, amacı Rusya’daki “yeni faaliyet koşulları” altında çalışmak üzere eylemleri koordine etmek olan bir Rusya insan hakları savunucuları konseyi oluşturulduğunu ilan ediyor. İmzacılar arasında, bir sivil toplum örgütü olan For Human Rights'ın kurucusu ve eski Duma üyesi olan Ponomaryov, Memorial İnsan Hakları Grubu’ndan Orlov ve Alexander Cherkasov ile Sivil Yardım Komitesi adlı sivil toplum örgütünün kurucusu Gannushkina da dahil olmak üzere, Rusya’nın en meşhur insan hakları aktivistlerinden bazıları bulunuyor. Manifestoya imza atan birkaç kişi ise “güvenlik nedeniyle” listede gösterilmiyor.

Aralarında doktorların, akademisyenlerin ve bilgi teknolojileri çalışanlarının meslek örgütlerinin de bulunduğu bir grup STK, Ukrayna’da bir aydan uzun bir süre önce başlayan savaşı protesto etmek amacıyla açık mektuplar yayınladı. O zamandan bu yana pek çok grup hükümetten ya da Kremlin yanlısı örgütlerden gelen baskılar neticesinde imzaların bulunduğu listeleri gizlemek zorunda kaldı.

Bu hafta [öncekilere ek olarak] dokuz yıl daha hapis cezasına çarptırılan Rus muhalefet lideri Aleksey Navalni de Rusları savaş karşıtı protestolara katılmaya çağırdı: “Herkes bırakıp gitmiş veya korkmuş gibi görünse bile, her hafta sonu savaş karşıtı mitinglere gitmeniz gerek... Savaşa ve ölüme karşı hareketin bel kemiği sizsiniz.”

Aktivistler, mektupta, Ukrayna’da süren savaşın, insan hakları ihlallerine karşın cezasız kalma kültürünün bir neticesi olduğunu vurguluyorlar. Mektupta, “Avrupa’nın göbeğinde patlak veren savaş, Rusya’nın uzun zamandan beridir kendi vatandaşlarının ve yönetimi altında bulunan herkesin hak ve özgürlüklerini korumak bağlamındaki isteksizliğinin devamı niteliğinde. Ve bir kez daha, İkinci Dünya Savaşı’ndan alınmayan bir dersi hatırlatıyor: Kendi sınırları içinde insan haklarını ağır ve geniş ölçülerde çiğneyen bir devlet, eninde sonunda uluslararası barış ve güvenlik için bir tehdide dönüşür” ifadeleri yer alıyor. “Sovyetlerin dağılmasından sonraki yıllarda uluslararası toplumun yaşanan bu süreçlere uygun bir şekilde tepki vermemesi de olayların trajik biçimde gelişmesine katkıda bulundu.”

Yazının orijinali The Guardian sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)