İşsizlik de yüksek ev kiraları da

Şirin Bayık - Metin Yoksu

DUVAR - TÜİK’in açıkladığı 2021 verilerine göre Şırnak, Batman ve Siirt, işsizliğin en yüksek olduğu iller arasında yer alıyor. Bu üç ilde de kiracıların önemli bir kısmını, şehir dışından gelen memurlar ve askeri personel oluşturuyor.

Ancak yüksek işsizlik rakamları, düşük gelir düzeyine rağmen ev kiraları, bu şehirlerde 4 bin TL'ye kadar çıkmış durumda. Emlakçılar, asgari ücretle geçinen birinin gelirinin yarısını ev kirası ve faturalara ayırmak zorunda kaldığını belirterek asıl sorunun, yeni konut yapılmaması olduğunu belirtiyor. 

‘KONUT EKSİKLİĞİ KİRAYI ARTIRIYOR’

Yaklaşık 100 bin nüfusa sahip Şırnak Merkez’de, satılık ve kiralık daire fiyatlarındaki artış durmuyor. 2021’de 100-150 bin TL civarında olan daire fiyatları, günümüzde 600-700 bin TL’ye kadar yükseldi. Benzer bir durum kira fiyatlarında da söz konusu.

Şırnak’ta bulunan emlakçılar, 2022’de 2 bin TL olan 2+1 dairelerin kira fiyatlarının, 2 bin 500’ün üzerine çıkmasını beklediklerini söyledi. İki sene önceki fiyatlar ile karşılaşıldığında fiyat artışının dört katı bulduğu görülüyor. Asgari ücretin altında çalışan yoğun bir nüfusun bulunduğu Şırnak’ta, kira fiyatlarının yüksek olmasının yanı sıra kiralık ev bulma sıkıntısı da mevcut. Konut sayısı, artan nüfusun ihtiyaçlarını karşılayamıyor. Emlakçılara göre, konut eksikliği kiraların artmasındaki önemli sebeplerden biri.

DAİRE SAYISI SINIRLI, KİRALAR YÜKSEK

Şehirdeki konutların çoğunu, 2016 yılından sonra devlet tarafından yapılan (Toplu Konut İdaresi) TOKİ binaları oluşturuyor. Fakat sınırlı sayıda olan bu dairelere talep, fiyatların da artmasına neden oldu. 2021’de 100-150 bin TL civarında olan dairelerin fiyatı 700 bin TL’ye, 700-1000 TL arası olan kira fiyatları ise bugün 2 bin TL’ye kadar çıktı.

Şırnak’ta yoğun bir şekilde askeri personel, polis ve memur nüfusu da bulunuyor. Kiracıların büyük bir kısmını dışarıdan gelen bu kesim oluşturuyor. Memurların tayin ayları dışında, büyük bir kiracı sirkülasyonu yaşanmıyor. Şırnak’ta uzun senelerdir emlakçılık yapan Serhat Sunar, elinde neredeyse kiralık veya satılık daire bulunmadığını söyledi. Sunar, “2022 Temmuz ayında belirlenen fiyatlara göre 2+1 kiralık daire fiyatları, en yüksek oranla 2 bin TL iken 3+1 kiralık dairelerin ise fiyatları 2500 TL idi. Güncel fiyatlara göre 2+1 dairenin fiyatı, 800 bin TL iken, bu dairelerin ortalama kirası 2 bin 500 TL civarında. 3+1 dairelerin fiyatı ise 1 milyon 200 bin TL’den başlıyor. Aynı dairenin kirası ise 3 bin 500 TL civarında seyrediyor. Mevcut kiracılar, 2023’ün temmuz ayına kadar devletin belirlediği yüzde 25’lik zam oranı ile devam edecekler. Yeni yapılan yapılarla, eski yapıların fiyatlarında fark var. Yeni kiralık ev tutacak olanlar, bu fiyatlar ile karşı karşıya” diyor.

‘ŞIRNAK’TAKİ EVLERİN ÇOĞU TOKİ BİNALARINDAN OLUŞUYOR’

Geçen sene kiralık ev tutanların daha avantajlı olduğunu belirten Sunar, “Bugün kiralık ev tutacak kiracı için bir şey diyemiyoruz. Ev sahibi, 2 bin 500 TL ile 4 bin TL arasında fiyat belirleyebilir” diye konuşuyor. Şırnak’taki konut eksikliğine dikkat çeken Sunar, “Aydan aya fiyatlarda artış oluyor. Bir ara inşaat malzemelerinin fiyatlarında artış oldu ama bu durmasına rağmen konut fiyatlarındaki artış devam ediyor. Şimdilik 4000 TL’nin üzerinde kiralık daire bulunmuyor. Bana göre bu fiyat artışının sebebi, konut azlığı. Şırnak’taki evlerin çoğunluğu TOKİ binaları. TOKİ binalarında da ev bulunmuyor. Ev kiralayanlar, dört sene kalıyor. Bir de burada inşaat azlığı var. Sadece haziran ve temmuz aylarındaki tayin dönemlerinde elimize daire geçiyor” şeklinde bilgi veriyor.

Kiralık ev talebi için gelenlerin yüzde 90’ının askeri personel ve polis olduğunu belirten Sunar, yerli halkın talebinin az olduğunu söylüyor. Bu çalışanların da ev bulmakta sorun yaşadığını sözlerine ekliyor.

Hem satılık hem de kiralık ev fiyatlarının, asgari ücrete göre yüksek olduğunu belirten Sunar, asgari ücret alan ve kirada oturan birinin maaşının yarısını sadece evin kirasına ve faturalarına verdiğini anlatıyor.

‘BATMAN’DA KONUT SORUNU İKİ YIL DAHA DEVAM EDER’

Siirt ve Batman’da da Şırnak ile benzer bir durum yaşanıyor. Kiraların 5 bin ila 7 bin TL arasında değiştiği bu iki kentte kira artışının iki yıl daha sürmesi bekleniyor.

Batman’da emlakçılık yapan Vedat Aker, nüfus artışıyla kentte yeni bir imar yapılanması yapıldığını ve hızla yeni binalar inşa edildiğini söyledi. Aker, satılık daire fiyatlarının 2 milyon TL'yi aştığını belirtti. Şehirdeki arazi ve daire fiyatlarının son iki yılda yüzde 200 arttığını ifade eden Aker, "Daire sahipleri yaptıkları yatırıma göre ve asgari ücretteki artışı hesap ederek kira talebinde bulunuyor. Örneğin 2 milyon TL'ye daire alan kişi, yatırım amacıyla bunu alıyor. Kiraya vermek istediğinde de yaptığı yatırımı göz önünde bulunduruyor. Konutlar yaşamak için değil yatırım amacıyla alınıp satılınca kiralar da artıyor" dedi.

Batman'da işsizlik kadar kayıt dışı çalışanların çok olduğuna dikkat çeken Aker, "Maalesef ev sahipleri dairesini memura, çocuksuz aileye vermek istiyor. Hatta diğer kentlerden farklı olarak burada daireler, henüz inşaatta iken ya satılıyor ya da kiraya veriliyor. Çünkü Batman'da ciddi bir konut sorunu var. Bu sorunun, bir veya iki yıl daha devam edeceğini düşünüyoruz. Ama şu bir gerçek ki, bu ekonomik koşullarda kiracı olmak çok zor. Geçtiğimiz yıl 10-15 yıllık bir dairenin kirası 1500 TL iken günümüzde 4 bin TL’ye çıktı. Kiracılar da eski bir konuta bu kadar kira vermek istemiyor. Hal böyle olunca yeni dairelere talep oluyor” diye konuştu.

Yüksek kiralar nedeniyle şehir çeperine taşınanlar olduğunu anlatan Aker, şu bilgileri verdi: “Şehir merkezinden 8 kilometre uzakta ve köy olan Kuyubaşı TOKİ dediğimiz yere taşınıyorlar. Burada dahi bir daire 3 bin TL. Burada oturmak da tüm sosyal yaşamdan uzaklaşmak anlamına geliyor.”

‘ASGARİ ÜCRETE ZAM GELİNCE EV SAHİBİ DE KİRAYA ZAM YAPTI’

Batman'da asgari ücret kazanan ve oturduğu evin kirası 1500 TL’den 3 bin TL’ye çıkarıldığı için evden taşınan Yasin İnsel, şunları söyledi: "Eski bir dairede ısınma sorunu yaşayıp 3 bin TL kira ödeyeceğime, çevre yolunda sıfır dairede oturmaya mecbur kaldım. Bir çocuğum var. Günde 40 dakika yol yürüyüp işime gidiyorum. Minibüse binsem, günde 20 TL'den ayda en az 600 TL yol masrafım olacak. 3 bin 250 TL'ye uygun bir daire bulup çıktım. Ama çıkmak çözüm değil. Çünkü taşınma, abonelikler, depozito derken 20 bin TL'ye yakın masrafım oldu. Asgari ücrete zam yapıldı sözde ama zam yapılır yapılmaz ev sahipleri de zam yaptı, kimse bunları görmüyor. Nasıl geçineceğiz bilmiyoruz. Kısacası zamdan bir şey anlamadık.”

Konut kredisi ile ev almanın da neredeyse imkansız olduğunu ifade eden İnsel, “İyi de ben asgari ücretliyim. Batman'da en kötü daire, 1 milyon TL ile 2 milyon TL arasında değişiyor. Birikmişim de yok. Kredi çeksem aylık taksiti 10 bin TL tutuyor. Nasıl ödeyeceğim bu parayı ben? Hükümet, 'ev sahibi yüzde 25 zamdan fazla yapamaz' diyor. Burada şikayet kültürü yok. Şikayet etsem, mahkemeye versem ne olacak; huzurum kaçacak. Mahkeme aylar ya da yıllar sürecek. İnsanca yaşamak için ben de başka bir daireye çıktım” dedi.

'SİİRT'İN İSTANBUL'DAN FARKI KALMADI'

Siirt'te yıllardır emlak sektöründe çalışan Erdal Yılmaz, "Batman, yıllar öncesinde Siirt'in bir ilçesiydi. Burası il olduktan sonra 10 kat gelişti. Ama Siirt yerinde saydı. Bugün Siirt'teki kiraları değerlendirdiğimizde işsizliği, kayıt dışı çalışmayı da göz önünde bulundurmamız gerekiyor. Siirt'te 2 bin 500 TL aylık ücret alan var. İki yıl önce kent merkezinde bin TL'ye 2 oda bir salondan oluşan bir daireyi kiralayabilirdiniz. Ama maalesef bugün o dairenin fiyatı 3 bin TL oldu. İstanbul'a göre bir fark kalmadı. Çünkü Siirt'te işsizlik yoğun, insanlar iş bulamıyor. Memur kesiminin düzenli bir işi var ama fabrika yok, gençler işsiz, mecbur aileleri ile yaşıyor” diye konuştu.