Karavanlar artık hareketli ve özgür değil
Köleler, sirkler zenginler, çingeneler, fakirler, gezginler... Yüzyıllardır 'hareket halindeki özgürlük' aracı olan karavanlar, artık pek de özgür değil. Yasaklamalar başladı…
Tarihteki ilk karavanla ilgili birçok rivayet var. En eski karavanların 15'inci yüzyıldan itibaren mal taşıma aracı olarak kullanıldığı iddia edilse de bu konuda çok bilgi yok. Hatta İngiltere ve Fransa’da evsiz kölelerin taşınmasına yarayan araba vagonlar için ilk kez “karavan” kelimesinin kullanıldığı söyleniyor. Karavanın turizm, seyahat ya da konaklama için kullanılması ise daha çok 1800’lü yıllara denk geliyor. İlk karavanın 1830 yılında, ünlü sirk sahiplerinden Antoine Franconi isteği üzerine Paris’te yapıldığı belirtiliyor. 19'uncu yüzyılın sonlarına doğru sirk çalışanları ve gezgin tiyatrocular arasında hızla yayılan karavanların gezi için kullanılması için de çok fazla beklenmeyecektir.
PİYANOLU, ŞAMDANLI İLK KARAVAN
Sir Samuel White Baker ve eşi, Londra’dan aldıkları çingene arabasını karavan hâline getirerek Kıbrıs’a gitmiş ve 28 Ocak 1879 yılında Larnaka’dan yola çıkarak tüm Kıbrıs’ı gezmişler. İlk karavan planlarını ise Viktorya Dönemi yazarı ve eski Kraliyet Donanma Cerrahı Dr. William Gordon Stables çizmiş. Doktorun 1885 yılında akçaağaçtan Bristol Wagon Works Company’e inşa ettirdiği karavanın ağırlığı iki ton imiş. Büyük Britanya'yı köpeğiyle dolaşan Stables, geçtiği kasaba ve köylerdeki sakinlerin hem heyecanı hem de endişesiyle karşılaşmış. İçinde yemek odasından mutfağa, piyanosundan şifonyere, gümüş şamdanlarından müzik dolabına kadar her şeyin bulunduğu bu karavanın bir de ismi varmış: “The Wanderer”...
İLK ÜRETİCİLER
Otomobil sektörünün gelişmesiyle de çekme aracına ihtiyaç duymadan seyahat edilen “motokaravan”lar üretilmeye başlanmış. Dünyadaki ilk karavan üreticisi olarak Grosvenor Caravans adlı şirketin adı geçiyor. 1919 yılında İngiltere’nin Chelsea kentinde kurulan bu şirket, eski tren vagonlarını satın alarak, ilk seri karavanları üretmeye başlamış. Ama bu konuda da rivayet çok... Bir iddiaya göre; motorlu icat edilen ilk karavan aracı, 1897 senesinde Paris şehrinde Jeantaud tarafından, o dönemki Rus Çarı’nın amcası olan Prens Oldenburg için yapılmış. Otuz beygir gücüne sahip olan De Dion markası buhar motoru ile hareket ettirilebilen ve on metrelik bu karavan, bir saat içerisinde ortalama otuz kilometre kadar hız yapabiliyormuş.
Bir diğer iddiaya göre ise yine 1919 yılında Birmingham'da kurulan Eccles adında bir şirketin sahibi olan Bill Riley, ilk prototip karavanı tasarlamış ve 1922’de fuarlarda sergiledikten sonra ilk karavan siparişini Dowager Kontesi olmuş. Giderek talepler artmaya başlayınca da fabrika yetersiz kalmış ve ek üretim tesisleriyle farklı karavan modelleri üretilmeye başlamış.
ARTAN KARAVANLAR MI, KARAVANINI SATANLAR MI?
İkinci Dünya Savaşı ile gerileyen karavan sektörü, savaştan sonra âdeta patlama yaşamış. 1960’lı ve 1970’li yıllarda ise karavan artık çok daha geniş kitlelerce kullanılarak, yaşam tarzı olarak benimsenmeye başlamış. Türkiye’de yaşayanların ya yurt dışı seyahatlerinde ya da ülkeye gelen turistlerle ilk kez tanıştığı karavanlar, artık fazlasıyla yaygın bir hâle geldi. Beş-on sene önce tek tük gördüğümüz karavanların sayısı, özellikle pandemiyle birlikte inanılmaz derecede arttı. Hem karavan üreten ya da araçları karavana çeviren firmaların sayısı hem de kendi karavanını üreten gezginlerin sayısı oldukça fazla. Gerçi “gezginler” dedik ama son benzin ve mazot zamlarından sonra artan tek şey karavanlarını satanlar olmuş durumda. Araca ve içindeki malzemelere göre fiyatlar, milyonlarla ya da on binlerle ifade ediliyor.
KARAVAN TÜRLERİ
Karavanlar, “çekme karavan” ve “motokaravan” olarak ikiye ayrılıyor. Daha çok uzun süreli konaklamalarda ya da imar yasağı olan bölgelerde tercih edilen çekme karavanlar, en basit olarak “bir çekici aracın arkasına bağlanarak çekilen römork şeklindeki karavanlar” olarak tanımlanabilir. Bu tür karavanları çekebilmek için karavanın büyüklüğüne göre uygun güçteki araçlara ihtiyacınız var. Türkiye’de çekme karavanlar 750 kilogramdan hafif ve 750 kilogramdan ağır olarak iki sınıfa ayrılıyor. Birinci grup karavanlar, ruhsatsız; ikinci grup karavanlar ise ruhsatla karayollarında kullanılabiliyor.
Motokaravanlar ise kendi kendine hareket edebilen araçlar. İç düzeni diğer çekme karavanlar gibi yaşamaya elverişli olarak tasarlanan kendinden motorlu taşıtlar, kapalı kasa panelvanların içine, kamyonetlerin arkasına, özel yapılan kasa içine ya da otobüs kasalarının içine tasarlanabiliyor.
YASAKLAR...
Ancak eskiden çok fazla kurala bağlı kalmadan “hareket hâlindeki özgürlük” olarak görülen karavanlar, sayılarının artmasıyla birlikte artık pek de özgür değil. Pandemiyle birlikte artan karavan sayısı, yasaklamaları da beraberinde getirmeye başladı. Özellikle güney sahillerinde tam bir karavan çılgınlığı yaşanıyor. Karavanlar nedeniyle araçlar park edecek yer bulamazken bu karavanların günlük olarak konaklama için kiraya verilmesi tepkileri daha da artırıyor. Örneğin, Antalya’nın dünyaca ünlü Konyaaltı Plajı... Antalya Büyükşehir Belediyesi meclis kararıyla yeni karavan park alanı oluşturulmasını ve sahilde karavan parklarına yasak getirilmesini planlıyor.
Bu konuda en ciddi yasak Çeşme Kaymakamlığı'ndan geldi: Kamusal alanlarda, plajlarda, park ve bahçelerde, çadır kurmak ve karavan park etmek yasaklandı. Türkiye’deki illerin ya da ilçelerin bu konularda yasakları çeşitlilik gösteriyor. Ama gittiğiniz yerlerde şikâyet olması durumunda problem yaşamanız büyük ihtimal. Tatilinizin zehir olmaması için, bütçenize göre kamp alanlarını tercih edebilir ya da biraz daha gözlerden uzak yerlerde aracınızı park edebilirsiniz. Elbette önerdiğimiz ikinci ihtimal durumunda da girişi yasak olan ormanlara ve elbette çevre temizliğine dikkat etmek önemli. Türkiye’de karavancılara karşı yükselen tepkiye, çevreyi kirli bırakarak katkıda bulunmazsanız iyi olur.
KAMP VE KARAVAN ROTALARI
Türkiye’de kampçıların ve karavancıların bir de derneği bulunuyor. Karavan mevzuatlarına, son gelişmelere ya da gezi notlarına www.kampkaravan.org.tr adresinden ulaşabilirsiniz. Son bir haber: Daha önce motosiklet sürücüleri için “Macera Rehberi” isimli bir kitap yazan Erkin Yeşil, “Kamp ve Karavan Rotaları” isimli yeni bir kitap yazdı.