Karyağmaz: Bir garip köy taşıma hikayesi!

DUVAR - Bazıları taş, bazıları Batı Anadolu’ya özgü ahşap ve toprak karışımı yüzyıllar öncesinden bugüne gelen hiçbir değişime uğramamış evler. Son yıllarda döşendiği belli olan beton kaldırımlar olmasa böyle bir köyün bozulmadan bugüne ulaşmasına inanmak mümkün değil. Ve bu köyün anlaşılmaz bir şekilde kışın ulaşımının zor olduğu gerekçesi ile bizzat sakinlerinin başvurusuyla Bakanlar Kurulu kararı ile taşınmasına karar verilmiş. Geçmişi yüzyıllara dayanan Avrupa’nın bir başka ülkesinde milyon dolar edecek bu yapılarda oturanlar köylerini bırakmak istemişler. Devlet evlere beş altı bin lira değer biçerek onların bu isteğini kabul etmiş.

'TARİH YOK OLUYOR'

Balıkesir Dursunbey’e bağlı Karyağmaz köyünden bir arkadaşımın anlatımı ile haberdar olduk. Fotoğraf çekmeyi seven ve yerel düzeyde çevre sorunları ile uğraşan arkadaşımız köyün güzelliğini Bursa’nın tarihi evleri ile ünlü Cumalıkızık ile karşılaştırmış ve “En az altı yüz yıllık Osmanlı köyü. Müthiş güzel evleri var. Bu köyü niye terk ediyorlar anlamadım” demişti. Adı ilginç Karyağmaz köyünün öyküsünü böyle öğrendim.

Köyün adı Karyağmaz ama anlatılanlara göre kışları çetin geçiyormuş. Köy, Balıkesir Dursunbey’e 30 kilometre Bursa Mustafakemalpaşa’ya 50 kilometre uzaklıkta bir dağ köyü. Son yıllarda daha da artan, özellikle dağ köylerinde yaşanan, gençlerin çok kalmak istemediği nüfusun hızla ihtiyarladığı, tarımsal faaliyetlerden uzaklaşıldığı köy örneklerinden birisi Karyağmaz köyü. Yetmişli yıllardan sonra başlayan göç dalgası ile önce en yakındaki Bursa başta olmak üzere büyük şehirlere gitmişler.

'FİKİR AK PARTİ MİLLETVEKİLİNDEN ÇIKTI'

Köyden şehirlere gidenler arasından bir milletvekili de çıkmış. Ali Osman Sali, Balıkesir’den AK Parti milletvekili olarak bir dönem seçilmiş. Köylülerin anlatımına göre köyü taşıma fikri de onun döneminde ortaya çıkmış. Sonuçta 2007 yılında onun aracılığı ile köylüler bir başka yere nakledilmeleri için verdikleri dilekçeyi bakanlar kuruluna iletmişler. Gerekçe 'köylerine çok kar yağması nedeniyle kışın yollarının kapanması ve gelir kaynaklarının azalması' olarak gösterilmiş.

Batı Anadolu’da bir dağ köyünün kışın yolunun kapanması, bir köyü taşımak için geçerli bir neden midir bilinmez... Ama Bakanlar Kurulu ortada gözle görülür bir doğal afet olmamasına rağmen çok görülmeyen bir hızda bu talebi değerlendirmiş ve Haziran 2010 yılında Karyağmaz köyünün 58 kilometre mesafede bulunan Mustafakemalpaşa'ya bağlı Yalıntaş beldesine taşınmasına karar vermiş. Ardından da aynı yerdeki bir çam ormanının bulunduğu arazi orman vasfından çıkartılarak göç edecek köylülere tahsis edilmiş.

ORMAN KESİLİP KÖY YERİ HAZIRLANMIŞ

Tabii kağıt üzerinde bu kararlar alınmış ama önce Yalıntaşlılar ve Mustafakemalpaşa’dan çevreye duyarlı sivil toplum kuruluşları itirazlarını yükseltmişler. Çünkü köylülere tahsis edilen bin 100 dönümlük bu arazi, fıstık çamları ile dolu ormanlık bir alan. Mustafakemalpaşa Genç iş adamları Derneği Başkanı Zafer Beyaz, ormanın kesilmesine karşı çıkıyor:

“Orman arazisi olan bu alana yaklaşık 10 yıl önce ağaçlandırma çalışmaları yapılmış ve çam ağaçları ekilmişti. Bu ağaçlar bu süre içerisinde büyüyerek ağaç olma durumuna gelmiş bulunmaktadır. Fakat gelin görün ki bir vekilin keyfi arzusu ile bu ağaçların kesimine başlanmış durumundadır. Kesilen ağaçların yerine villa tarzında iki katlı evler yapılacak. Köyde otuz hane yaşamasına karışın 480 konutluk bir proje hazırlanmıştır. Bu evler gerçekten şu an Karyağmaz köyünde ikamet edenlerin evi mi olacak, yoksa Karyağmaz köyünden yıllar önce ayrılmış, o günden günümüze dek köyüne hiç uğramamış insanların sayfiye evleri mi olacak?”

'TARLASI OLMAYAN KÖY' YAPILIYOR

Bu tartışmalar sürerken köylülere yapılacak evlerin planları hazırlanmış. Proje’de 404 adet konut bir köy muhtarlığı yüz ahır bir okul ve bir cami bulunuyor. Ancak köylerinde kendi arazileri olan köylülerin burada sadece bir evleri olacak. Yani onlar için işleyecekleri tarım yapabilecekleri bir arazi burada bulunmuyor. Yani köy olacaklar ama hayvanlarını otlatacakları, ekinlerini ekecekleri araziler olmayacak. Üstelik kamulaştırılan arazilerinin parası düştükten sonra bu evler için borçlanacaklar. Karyağmaz köylüleri için, en azından köylerinde yaşayanlar için asıl sorun tam da bu noktada başlamış. Çünkü altı yüz yıllık Karyağmaz köyünün evlerine biçilen değer 5-6 bin liranın üzerine çıkmamış. Ekim yaptıkları tarlalara metrekaresi ise beş, altı liradan kamulaştırma bedeli ödenmiş. Yalıntaş’da planlanan villa tipi evler ise köylüye yirmi yıl borçlandırılarak satılacak. Yani evlerini tarlalarını bırakan köylüler üzerine yirmi yıl boyunca borç ödeyecek.

'KÖY MUHTARI GEÇİM SORUNU OLMAZ DİYOR'

Bu çelişkiyi halen köy muhtarlığı yapan 75 yaşındaki İsmail Deniz’e soruyoruz. Taşınma taraftarı İsmail Deniz, “Benim beş oğlum var. Yıllardır dışarıdalar. Bu köyden oldukları için onlarda Mustafamemalpaşa’dan ev sahibi olacaklar. Onlar bana bakar” diyor.

İsmail Deniz köyde yaşamanın zorluğundan bahsediyor. Geçmiş yıllarda altı bin dönüme yakın arazilerinin yarısının orman tarafından istimlak edildiğini söylüyor. 80'li yıllarda 300 haneye yakın olan köyden bugün sadece altmış yetmiş hanenin kaldığını aktarıyor. “Köy şimdiki yerinde gelişemiyor” diyor. Geçim sorununu ise köyden gitmiş akrabaların halledeceğini belirtiyor.

Muhtar İsmail Deniz 'köy gelişemiyor' diyor ama gidilen yerde nasıl bir gelişmenin olacağını da açıklayamıyor. Aynı çelişkiye Doğa-Der Mustafa Kemal Paşa temsilcisi Seyit Ali Geçici de dikkat çekiyor: “Yoksul Karyağmaz köylüsünden birçoğunun, evleri ödeyebilecek kadar geliri yok. Bu gelire sahip olanlar ise zaten kente göç edenlerdir. Burada sormak gerekiyor. Köy taşıma kime hizmet ediyor? Zamanla taksitini ödeyemeyen köylüler, bir bir evlerini varlıklı kişilere satmak zorunda kalmayacak mı? Anlaşılıyor ki burada, orman alanı yok edilerek, Bursa’nın Bademli mahallesine benzer bir varlıklı sınıf mahallesi yaratılmak isteniyor.”

'GEÇİMİNİ KÖYDEN SAĞLAYANLAR KARŞI ÇIKIYOR'

Köy muhtarı yetmiş beş yaşındaki İsmail Deniz, taşınma taraftarı olsa da köylülerin önemli bir kısmı bu karara karşı çıkıyor. Onlardan bir olan Ali Saitoğlu Deniz'in anlattığının tersine 2007 yılında da köylülerin önemli bir kısmının bu fikre karşı çıktığını aktarıyor. Onun anlatımı ile yaşananlar şöyle:

“O zaman milletvekili olan Ali Osman Sali köylülere bunu önerdi. Fakat o zaman da herkes kabul etmedi. Bir kısmı 'gidelim' dedi bir kısmı karşı çıktı. Özellikle köyde işi gücü olanlar kabul etmek istemedi. Fakat o zaman bir dilekçe verildi. Sonradan ortaya çıktı ki dilekçedeki imzaların bir kısmı da sahte. Köyde olmayan yada karşı çıkan bir çok kişinin yerine de imza atılmış. Köy çok güzel bir köydür. Hatta ilk başvuruda devlet taşınmayı kabul etmemiş. Yasaya göre bir yerden bir yere bir köy taşındığı zaman 10 dönüm sulak 20 dönüm kuru arazi verilme şartı varmış. Bursa ve çevresinde böyle bir yer bulamazlar. Fakat sonradan nasıl olduysa bunlar 'biz arazi istemiyoruz' diye dilekçe vermişler. Artık nasıl olduysa Yalıntaş’da aile başına dört yüz metrekare yere taşınmasına karar verilmiş.”

'DEDELERİMİZ BURADA YATIYOR'

Saitoğlu, “Dedelerim orada yatıyor. Köyün yolu kardan kapanıyormuş. Bu yüzden köy mü taşınır? Yalıntaş halkına da 'oraya baraj yapılacak köy su altında kalacak o yüzden kaldırılıyor' diyorlarmış. Yok böyle bir şey. Burayı devlet ne yapacak bilmiyorum. Bir fikirleri olduğunu da sanmıyorum.”

Ramazan Güneş yıllarca işçi olarak çalıştıktan sonra emekli olup köyüne yerleşenlerden. Dönemin milletvekili Ali Osman Sali’nin de katıldığı ilk toplantılarda bulunmuş: “Bu işler hep Ali Osman Sali’den çıktı. Bize tarlalarınızın dönümü iki üç bin liradan aşağı olmayacak dedi. O zaman bazıları bunu destekledi. Ama sonradan kamulaştırma bedelleri geldi. Bazılarına dört yüz beş yüz lira dönümüne değer biçilmiş. Ali Osman Sali’ye yakın olan bazı kişilere daha yüksek verilmiş. Benim üç katlı evime biçilen değer altı bin lira. Ben 'evin kiremitleri o kadar eder' dedim, kabul etmedim.”

Açılan karşı davalardan sonra tarlalara ve evlere biçilen değer biraz yükseltilse de verilen miktar köylüleri tatmin etmemiş. Ramazan Güneş, “benim üç katlı köy evim ve dört dönüm arazime verilen toplam para 25 bin lira” diyor.

'KÖYDE DOĞAL HAYVANCILIK YAPILIYOR'

Ama asıl sorunu köyde bulunan arazilerden geçinen ve hayvancılık yapan köylüler yaşıyor; “Burada kırk tane, elli tane ineği olanlar var. Bir de bütün yıl boyunca ne saman verirsin ne ot. Bizim arazimiz geniş. Yıl boyunca otlarlar. Etleri o yüzden doğal diye talep edilir. Çevrede zarar verecekleri başka köylerin tarlaları falan yok. Koyunları olanlar var. Artık Yalıntaş’a gidersek pencereden etrafı seyrederiz.”

Köylülere yaşadıkları arazilerin artık ormana ait olduğunu savunan Balıkesir Dursunbey Orman Müdürlüğü’nden yeni bir tebligat geldiğini söyleyen Ramazan Güneş, “2019’a kadar burayı terk edin. O tarihte buldozerler ile yıkacağız diyorlar.”

'KÖYÜMÜZ PİLOT KÖY OLACAK, BAŞKA KÖYLER DE TAŞINACAK'

Konu ile ilgili tartışmaların odağındaki isim eski AKP milletvekili Ali Osman Sali’ye ulaşamadık. Ancak kendisinin bu süreçte yerel ve ulusal gazetelerde çıkan çok sayıda açıklaması mevcut. Köyün ulaşımının zorluğu, merkeze uzaklığı gibi nedenleri sıralayan Ali Osman Sali özetle köylülerin kendisine başvurusu sonucu bu işe ön ayak olduğunu söylüyor: “Karyağmaz bu konuda pilot köy oldu. Karyağmaz için başarı sağlanırsa, hedefler yakalanırsa benzer sıkıntılar yaşayan bir çok köyün önü açılmış olacak. Belki de önümüzdeki dönemde bir çok köyün aynı şekilde nakli gündeme gelecek.”

Karyağmaz köyünün öyküsü bize Kemal Sunal’ın “İnatçı” filmini hatırlatıyor. Topraklarını ucuza kapatmak isteyen arsa spekülatörlerine direnen bir köyde tarlasını satmayan bir “inatçı”nın komedisi... Karyağmaz’ın inatçıları da şimdiye kadar direnebilmişler. Ama bir de aksini isteyenler var. Karyağmaz neden taşınmak ister? İnsanlar altı yüz yıllık ata topraklarını 'köy yolu kapanıyor' diye satıp bir başka yere gitmeyi neden ister?