Kaşık kırılsa daha iyi olabilir

DUVAR - Science Advances dergisinde yayınlanmış olan yeni bir araştırma karbondioksit salımları nedeniyle pirincin besleyicilik değerinin düştüğü ortaya çıktı. 2010 ve 2014 yılları arasında Çin ve Japonya'da yetiştirilen 18 farklı pirinç türü yapılan deneylerde yoğun karbondiokside maruz kalan pirinçlerde diğer pirinçlerden daha fazla E vitamini bulunuyor. Öte yandan, insanlar için hayati öneme sahip proteinler, B1, B2, B5 ve B9 vitaminleri, çinko, demir gibi besinlerde dramatik bir düşüş gözleniyor. Besin değeri en çok düşen vitaminler arasında B9, yüzde 30 gibi bir değerle birinci sırada yer alıyor. B9 vitamini hamile kadınların folik asit olarak bildiği bir besin kaynağı. Folik asit, doğum kusurlarını engellemek için uzun yıllardır yaygın olarak kullanılıyor. Protein ve demirdeki düşüşün oranı yüzde 10 çinkodaki düşüşün oranı da yüzde 5 olarak tespit edildi.

YOKSUL ÜLKELER İHTİYACININ YARISINI PİRİNÇTEN KARŞILIYOR

Araştırmada mahsul olarak pirincin tercih edilme sebebi olarak da dünyada 2 milyardan fazla insanın, özellikle yoksul nüfusların temel besin kaynağını olması gösteriliyor. Araştırma raporunun yazarlarından Washington Üniversitesi'nden halk sağlığı uzmanı Kristie L. Ebi, "Beslenme listesinde hem çeşitli hem de sağlıklı ürünler bulunan biri için bu bulgular çok önemli olmayabilir ama mesela aldığı kalorilerin yüzde 70'ni pirinçten alan Bangladeş halkının çok da fazla seçeneği bulunmuyor" diyor. Bangladeş, Endonezya ve Kamboçya'da yaşayan yaklaşık 600 milyonluk bir nüfus günlük kalori ve protein ihtiyacının yarısını pirinçten karşılıyor.

Benzer bir araştırma da 2014 yılında Nature dergisinde yayınlanmıştı. Aynı şekilde pirinçle beraber buğday, bezelye, soya gibi mahsullerde yükselen karbondioksit seviyelerinin demir ve çinko seviyelerinde düşüşe sebep olduğu tespit edilmişti. Doğru sonuç alabilmek için deney bir serada değil açık alan fideliklerinde boru yoluyla karbondioksit salarak yapılmıştı.

Pirinçlerin besin değerindeki düşüşün gelişimi yavaşlatma, ishal ile buna bağlı hastalıklar ve belki de sıtmaya sebep olabileceği düşünülüyor.

KARBONHİDRAT ARTIYOR, PROTEİN VİTAMİN DÜŞÜYOR

Normalde karbondioksidin bitkisel ürünlerin büyüme hızını arttırması gerekiyor. Peki mahsuller içindeki besin değerleri karbondioksit yüzünden nasıl düşebiliyor: Sorun şu ki, pirinçlerin büyüme hızı doğal yollarla artmadığı zaman içlerindeki karbonhidrat miktarı artıyor. Bu durumda diğer protein ve vitaminlerin miktarının düşmesine sebep oluyor. Buradaki iyi haber söz konusu sonuçlar bütün pirinç türlerinde tekrarlanmıyor.

ABD Tarım Bakanlığı'nda görev yapan ve raporun yazarları arasında yer alan Lewis Ziska bu araştırmaların geliştirilmesi gerektiğini gıdaların besin değerinin düşmesindeki sebeplerden birinin de aşırı hızlı büyümeleri olabileceğini söylüyor. Ziska, böyle bir durumda buğday ve patates gibi mahsullerin de bu durumdan etkileniyor olabileceğine dikkat çekiyor.

Kristie L. Ebi, "Ormansızlaşma ve fosil yakıt tüketiminin yarattığı riskler arsında bu durum yeterince dikkate alınmıyor" diyor. Atmosfer içindeki karbondioksit miktarının Nisan ayı içinde milyonda 410 parçacığa (ppm) çıktığı tespit edildi. Bu rakam toplam 800 bin sene içindeki en yüksek seviye. Bilindiği üzere uzmanlar güvenli sınırın 350 ppm olduğunu söylüyor. Karbon emisyonlarına karşı tedbir alınmazsa Bulunduğumuz yüzyılın ikinci yarısından itibaren atmosferdeki parçacık miktarının 568-590 ppm dilimine oturacağı bekleniyor.

Peki çözüm ne? Maalesef ironik bir biçimde yapay döllenmeyle ve genetik müdahaleyle yeni pirinç türleri yaratmak dışında bir çözüm üretilemiyor. Verili şartlarda tek önerilen çözüm önerisi bu. Tabi ki pilavdan dönenin kaşığı kırılsın demekten vazgeçip iklim değişikliği için gerekli adımların atılması engellenmezse gene de umut var.