'Korkunç bir güzellik doğar': Paskalya Ayaklanması'nın ebedi izleri

Nergis Fırtına nergisfirtinaa@gmail.com

DUVAR – İrlanda’nın, Britanya Krallığı’na karşı verdiği bağımsızlık mücadelesi sonucunda bugünkü ‘İrlanda’, ya da tam ismiyle ‘İrlanda Cumhuriyeti’ kuruldu. Bağımsız bir ülkenin temelleri atılırken, şimdi İrlanda için epik kahramanlar olarak kabul edilen bir çok isim şehitlik mertebesine ulaştı. Şiirlere ve şarkılara konu olmuş, '1916 Paskalya Ayaklanması', İrlanda’nın bağımsızlık için verdiği mücadelede bir dönüm noktasıydı.

AYAKLANMA NASIL BAŞLADI?

24 Nisan 1916 yılında İrlanda’nın başkenti Dublin’de başlatılan isyanın çıkış noktası aslında 1914 yılına dayanıyor. 1800 yılında çıkarılan bir yasa ile 'Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı' olarak ismi değişen ülke, 1914 yılında savaşa henüz yeni girmişti. İrlanda'nın, Büyük Britanya Parlementosu'nda temsil edilme hakkının feshedilmesinden sonra, ayaklanmanın temelleri bir bakıma atılmış oldu.

Charles Stuart Parnell'in Avam Kamarası'ndaki temsilciliğine son verilmesi üzerine, genç milliyetçiler duruma tepki gösterdi. 'The Gaelic Athletic Association', 'Gaelic Legue', Yeats ve Augusta, Lady Gregory'nin de içinde bulunduğu 'Kültürel Uyanma'nın (Gaelic / Cultural Revival) oluşturduğu Sinn Féin gazetesi, İrlanda'nın bağımsız olması gerektiği  ile ilgili yazılar yazılmaya başladı.

24 Nisan 1916 Pazartesi günü, Patrick Pearse, Tom Clarke, James Conolly, Eoin MacNeill ve Thomas MacDonagh’nın başını çektiği ayaklanma; Kadınlar Konseyi (Cumann na mBan), 200 kişilik İrlanda Yurttaş Ordusu üyesi ve 1560 gönüllü İrlandalı ile başladı.

Başta Dublin Genel Postanesi olmak üzere, Dublin’deki Ashbourne, County Meath, County Cork, County Galway, Enniscorthy ve County Wexforel abluka altına alındı. Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı’ndan ayrılıp İrlanda Cumhuriyeti’ni kurmak isteyen cumhuriyetçiler İngiliz güçleri tarafından bastırıldı ve ayaklanma başarısız oldu. 25 Nisan Salı günü ise sıkıyönetim ilan edildi.

Ayaklanma sonrasında, Glasnevin Mezarlığı'ndaki verilere göre, 260 İrlandalı sivil, 126 İngiliz gücü, 82 İrlandalı direnişçi ve 17 polis hayatını kaybetti. 2,600'den fazla da yaralı bulunuyordu.

'KORKUNÇ GÜZELLİK' DOĞUYOR

İrlanda’nın yetiştirdiği en önemli şairlerden biri olan William Butler Yeats’in Paskalya Ayaklanması’nın izlerini anlattığı 1921 yılında yazılan Easter, 1916 şiiri işte burada hayatımıza giriyor. Başarısız olan ayaklanmadan sonra idama mahkum edilen Pearse, Conolly, MacBride ve MacDonagh, şiirin baş kahramanları oluyor.

Yeats her ne kadar İrlanda’nın bekası için 'şiddeti' savunmayan bir isim olsa da, Easter,1916 (Paskalya,1916) şiiri ile birlikte, İrlanda için yeni milli kahramanlar doğuyor. İrlanda’nın bağımsızlığı için savaşan insanları, daha önce selam verip sohbet ettiği, her gün gördüğü kişiler gibi anlatıyor. Ayaklanma başarısız olsa bile, İrlanda tarihi için bir dönüm noktası oluyor. 'Cuchulainn' gibi mite dönüşüyor her biri İrlanda için. Ve kendisinin de mısralarında dediği gibi, ‘korkunç bir güzellik’ doğuyor.

"Şarkımda onu da saydım

Evet O da bıraktı oyununu

Ve fakat çekti gitti işte… caydı şu tesadüfi komediden

O da kendince değişti evet

Ve dönüştü hepten:

Orada korkunç bir güzellik doğdu."

...

'Ben dizelerimce yazdım

Mac Donagh ve Mac Bride

Ve tabii Conolly ve Pearse

Şimdi ve daha da gelecek zamanda,

Nerede, nerede yeşille kuşanılır,

Değişir orası, değişir hepten açıkça:

Orada korkunç bir güzellik doğar…. '(Paskalya, 1916 - W.B.Yeats Çev. Öykü Didem Aydın)

W.B.Yeats’in tezat ile anlattığı ‘korkunç güzellik’, kendisinden yaklaşık 50 sene sonraki, İrlandalı milliyetçi gençleri de etkiliyor. Bugün ‘IRA’ olarak bildiğimiz İrlanda Cumhuriyet Ordusu’nun temellerini atıyor o ‘korkunç güzellik’.

‘KORKUNÇ GÜZELLİK’TEN DOĞANLAR: ‘IRA’

Paskalya Ayaklanması’nın bastırılmasından sonra İngiltere tarafından kontrol altında tutulmaya çalışan İrlandalılar yoğun bir baskı dönemine girdi. İrlanda’da, cumhuriyeti savunan ve ayaklanmaya katılmış olan gönüllüler daha sonra ‘Irish Republican Army’ ( İrlanda Cumhuriyet Ordusu) adı altında birleşti. Özellikle 1919-1922 yılları arasında aktif olan grup 1969 yılına kadar daha pasif bir tutum sergiledi.

1969 yılında Kuzey İrlanda’nın bağımsızlığını savunmaya başlayan IRA, bağımsızlık için bir süre şiddet eylemleri düzenledi. 2005 yılında aldıkları bir karardan sonra haklarını sadece politikada   arayacaklarını açıklayan IRA, kendi içinde de anlaşmazlıklar yaşadı.

YEATS’TEN ‘THE CRANBERRIES’E BAĞIMSIZLIĞIN İZLERİ

Yeats’in mısralarına taşıdığı ‘korkunç güzellik’, 1993 yılına da yansıdı. Dolores O’Riordan, Noel Hogan, Mike Hogan ve Fergal Lawler’dan oluşan The Cranberries’in 1994 yılında çıkardığı ‘Zombie’ şarkısı, grubun en bilinen şarkısı olması yanı sıra, aslında İrlanda bağımsızlık tarihinden de feyz alan protest bir şarkı.

1993 yılında IRA’nın İngiltere’nin Warrington kentine düzenlediği bir saldırı sonucunda hayatını kaybeden Jonathan Ball ve Tim Parry adlı iki çocuğa adanmış şarkı, 1916 yılından beri süregelen bağımsızlık mücadelesini anlatıyor. ‘It’s the same old theme since 1916’ (1916 yılından beri aynı konu) sözüyle bir nevi selam yolluyor bağımsızlık için hayatını kaybeden isimlere.

Dolores O’Riordan’ın da bir röportajında dediği üzere:"İrlanda’nın bağımsızlık mücadelesi sonsuza kadar devam edecek gibi görünüyor."