Köylüler biyogaz projesine karşı: 5 tonluk kurnazlık

Pelin Akdemir

BURSA - Bursa’nın Yenişehir ilçesindeki dört köyün ortasında bulunan Hazine arazisine, Yenişehir Elektrik Üretim A.Ş. tarafından biyogaz enerji santrali kurulmak isteniyor.

Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) Kimya Mühendisleri Odası, Bursa Barosu Çevre Komisyonu avukatları, çevre örgütleri ve köylüler, projede eksiklikler olduğu ve çevreye zarar vereceği gerekçesiyle karşı çıkıyor.

HAZİNE ARAZİSİNİN TAPUSU ŞİRKETTE

Proje sahası, Bursa il merkezine kuş uçuşu ortalama 45 kilometre, Yenişehir ilçe merkezine kuş uçuşu ortalama 10 kilometre mesafede yer alıyor. Tesisin, Akbıyık ve Orhaniye köylerine 1,8 kilometre, Çiçeközü ve Osmaniye köylerine 2,5 kilometre mesafede bulunan dört köyün ortasında yer alan hazine arazisine yapılması planlanıyor.

72,5 dönümü kapsayan arazi, 1/100.000 ölçekli çevre düzeni planında ‘tarım alanı’ olarak geçiyor. Önceden köy tüzel kişiliğine ait olan arazi 2014 yılındaki Büyükşehir Yasası’yla belediyeye bırakılmış. İlçe belediyesinin bilgisiyle bakanlığa imar planlarında değişiklik yapma yetkisi veren İmar Kanunu’nun 9. maddesi kullanılarak arazi, ‘tarım arazisi’ vasfından çıkarılmış. Hazine arazisinin tapusu, şirkette görünüyor.

5 TON İLE ÇED RAPORU ALMAKTAN KURTULDU

Yenişehir Biyogaz Enerji Santrali (BES) Projesi’nin, Nisan 2022 tarihli proje tanıtım dosyasında, günde 13 ton hayvan atığı, 82 ton tarımsal ürün atığı olmak üzere toplam 95 ton atığın tesiste işleme alınacağı belirtiliyor. Günde 100 tonun üzerindeki atıkların işlenmesinde, çevresel etki değerlendirme (ÇED) raporu istenirken, bu sayının altına ise rapor aranmıyor. Firma, böylelikle ÇED raporu almaktan kurtulmuş oluyor. Planlanan proje kapsamında, tesise gelecek olan organik içerikli atığın yakılması ile elektrik ve sıcak su üretilecek.

İki yıl önce planlaması yapılan proje için Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK), 10 Haziran 2021’de ön lisans vermiş. Bursa Valiliği, Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından yapılmasının uygun olduğuna dair rapor verilmiş. Fakat TMMOB Kimya Mühendisleri Odası, Bursa Barosu Çevre Komisyonu avukatları, çevre örgütleri ve köylüler, projede eksiklikler olduğu ve çevreye zarar vereceği gerekçesiyle karşı çıkıyor.

‘UYDURUK BİR RAPOR’

İki ay önce firma yetkilileri, Bursa Büyükşehir Belediyesi personeliyle köyde inceleme yapmaya geldi. Akbıyık köyü muhtarı Mehmet Çakır, köylülerin yetkililere, "Neden buraya yapıyorsunuz, gidin başka yere yapın" diye tepki gösterdiğini aktardı. Çakır, köylünün geçimini tarım alanlarından sağladığını belirterek çevreye zarar vereceği için köylünün tesisi istemediğini söyledi.

13 Ocak 2023’de, köy halkının talebi üzerine Kimya Mühendisleri Odası 2. Başkanı Vedat Sezer, DOĞADER ve baro avukatlarıyla birlikte halkı bilgilendirme toplantısı yaptı. Sezer konuyla ilgili, böyle bir tesisin hem geçimini tarım ve hayvancılıkla sağlayan köylülerin sağlığını etkileyeceğini hem de doğal kaynaklara zarar vereceğini kaydetti. Projenin mühendislik bakış açısıyla yapılmamış olduğuna dikkat çeken Sezer, “Uyduruk bir rapor. Mesela rüzgâr yönü belirtilmemiş. Gündüz rüzgar yönü Akbıyık köyüne doğruymuş. ‘Artık bundan sonra yumurta koklarsınız’ dedim köylülere” diye konuştu.

‘İŞLEMLER İÇİN GEREKLİ TEKNOLOJİK EKİPMAN RAPORDA YOK’

Firmanın fizibilite raporunda, büyükbaş hayvan dışkısını Denizli’deki Momentum isimli bir firmadan alacağı yazıyor. Ayçiçek ve mısır gibi tarımsal ürünlerin ise nereden alınacağı belirtilmiyor. Ortaya çıkan katı atığın, Ankara’da ‘ITC Entegre Katı Atık’ sistemleri isimli bir firmaya, sıvı atığın tonu 1 liradan Günel Tarım firmasına satılacağı belirtiliyor.

Sezer, elde edilen metan gazından karbondioksit, azot, organik uçucu bileşenlerinin ayıklanması gerektiğini belirterek rapordaki eksik olan bilgileri şöyle aktardı: “Firmanın fizibilite raporunda gazın ayıklanmasını yapabilecek doğru düzgün bir cihaz yok. Katı atığı sıvıdan ayırmak için olması gereken ekipmanlar da bulunmuyor. İşlem sonrasında ortaya çıkan zararlı olan gazı, tamamen yakabilmek için 1200 dereceye dayanıklı bir baca sistemi olması lazım. Raporda bin dereceye dayanıklı baca yazıyor. Tarım Orman Bakanlığı’nın normlarına göre, atıkların gübre olarak satılabilmesi için standart olması gerekiyor. Fizibilite raporunda bu da belirtilmemiş. Anladığım kadarıyla birtakım pazarlıklarla bu iş Ankara’dan bitmiş. Bu iş bu kadar basit değil, çocuk oyunu değil.”

‘BELİRLENEN TUTARLA 40 DÖNÜM BOŞ TARLA ALINAMAZ’

Yenişehir Biyogaz Enerji Santrali Projesi’nin toplam yatırım bedeli, 2022 Nisan ayı fiyatıyla 9 milyon 996 bin lira olarak belirtiliyor. “Proje bedeli olarak belirlenen tutarla bugün Yenişehir'de 40 dönüm boş tarla almak mümkün değil" diyen Yenişehir Çevre Platformu üyesi Erkan Erdem, bölge halkına sorulmadan, yeterli çevresel etki analizleri yapılmadan tesisin kurulmasına onay verilmemesi gerektiğini kaydetti.

Erdem, projedeki eksiklikleri aktardı: “ÇED kontrolünden kaçmak için 100 tonluk günlük işleme sınırı, özellikle 95 tonda bırakılmış. İşletme faaliyeti esnasında ortaya çıkan koku, toz ve gürültünün nasıl kontrol altına alınacağı belli değil. Çok yakından geçen Kavaklı Deresi’ne sıvı atıkların ve sızıntı sularının deşarj edilmesi ya da sızması nasıl önlenecek?”

‘ŞİRKET KÖYDEN SADECE 4 KİŞİ İSTİHDAM EDECEK’

Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nden gelen personel, köylülere tesisin çevreye zarar vermeyeceğini, köyde iş istihdamı sağlayacağını söylemiş. İYİ Parti Yenişehir İlçe Başkanı Ercan Özel, “Planlarda, sadece 10 çalışan gözüküyor, 6’sı da mühendis. Köyden sadece dört kişiyi çalıştıracaklar” diyor. 72,5 dönümlük hazine arazisi tapusunun, şirketin üzerinde göründüğünü aktaran Özel, Prof. Dr. Kayıhan Pala’nın yaptığı çalışmalarda biyogaz enerji santrallerinin kömür santrallerinden çok daha fazla çevreye zarar verdiğinin ortaya konulduğunu söyledi.

Özel, “Samsun Çarşamba’da, Büyükorhan Karaağız’da yapılmak istenen biyogaz enerji santralleri de bu çalışmalarla mahkeme kararıyla engellendi. Hayvan dışkısı ve tarımsal ürünlerin yakılmasıyla bacalardan karbonmonoksit ve çeşitli zararlı partiküller havaya yayılıyor. O bölgede bulunan tarımsal alanlardaki tüm ürünlerin üzerini toz kaplıyor. Günde 95 ton işleme sınırı, 5-6 kamyon hayvan pisliği, atık demek. Yılda da 35 bin kamyon o yolları kullanacak” diye konuştu.