La Casa De Papel'den önce Çav Bella!

Sözlerinin söylenmesi kolay... Çalınması da öyle... Bir televizyon dizisi ile bugünlerde tekrar gördük ki 'duygusu' da halen evrensel. İtalyan partizan şarkısı Çav Bella (Bella Ciao), dünyanın pek çok yerinde ilgiyle izlenen 'La Casa de Papel' dizisiyle birlikte, ününe ün kattı! Şarkının geçtiği sahnenin senaryo için önemi ve atmosferine uygun yorumu da belki bunda etkili oldu. Fakat bildiğiniz üzere bu şarkı yeni popüler olmuyor. Öyle ki YouTube, Spotify gibi mecralardaki dinlenme sayılarında 'Enternasyonal'i bile geride bıraktı.

Peki Çav Bella, dünyanın her yerinde aynı oranda popüler mi? İşte orası tartışılır. İtalyan basınında Çav Bella'nın dünyadaki popülerliğine dair çıkan haberlerde Grup Yorum'un 25'inci yıl konserinde söylediği kaydın karşımıza çıkması, Türkiyelilerin şarkıya, neredeyse İtalyanlar kadar aşina olduğu yorumunu güçlendiriyor. On binlerin konserin en coşkulu anında hep bir ağızdan bu şarkıyı söylemesi, İtalyanların da ilgisini çekmiş olsa gerek.

Fakat diğer taraftan, bu popülerliğin, bir dizi 'farklı kavrayışa' neden olduğunu da yine en iyi Türkiye'den biliyoruz. Sadece konserde, sokakta, eylemde değil; stadyumda, eğlence mekanlarında kısacası 'siyasi' olmayan etkinliklerde de sık sık söyleniyor Çav Bella! İpin ucunun iyice kaçtığı ve 'Camiye' gibi 'İslami' versiyonları bir tarafa bırakacak olursak, sol cenahta bu popülerlikle ilgili iki görüş var: Kimileri, 'saygı duyulması gereken bir devrimci ruhu temsil ettiği' için, bu 'içerikle alakasız' yaygınlaşmaya mesafeli yaklaşıyor. Kimileriyse şarkı sözlerinin soru işaretlerine fırsat vermeden içeriği ortaya koyduğu, dolayısıyla 'nasıl yaygınlaşırsa yaygınlaşsın' bunun aynı zamanda 'sosyalist düşünceye de popülarite kazandırdığı' kanısında... Görüldüğü gibi Çav Bella'nın güncel arka planı kendisini dahi unutturabiliyor! Ancak şarkının 'aslı'ndan da bahsetmek gerek.

İTALYAN PARTİZANLARI NE YAPTI?

İkinci Paylaşım Savaşı'nda faşist güçlere karşı yürütülen partizan direnişlerinin belki de en güçlü olduğu noktalardan biri İtalya'ydı. Ülkenin uzun yıllar Benito Mussolini yönetimi altında faşizm koşullarını yaşaması, şüphesiz İtalya'yı diğer ülkelerden ayırıyor. Yani İtalyan partizanlar yalnızca Nazi işgalcilerine karşı değil; yıllardır mücadele ettikleri 'kendi' faşistlerine karşı da savaştılar.

Partizan direnişçilerin büyük bölümünü PCI (İtalyan Komünist Partisi) üyeleri oluşturuyordu. Şunu da belirtmek gerekir: PCI, Avrupa'daki komünist partiler arasında en etkili ve örgütlü olanlar arasındaydı. Tüm baskılara rağmen savaş öncesi PCI'nin yaklaşık 100 bin üyesi bulunuyordu. Bu sayı savaş sonrasında 2 milyona ulaşacaktı. İtalya'da faşist güçlere karşı savaşan partizanların yarısı PCI'nin kontrolündeydi. Mussolini'nin öldürülüp cesedinin ayaklarından ters asılarak teşhir edildiği ünlü fotoğraf İtalya'daki anti faşist mücadelenin zaferini gösteriyordu...

'EŞKENAZ' MELODİSİ Mİ?

Çav Bella, işte bu direnişçilerin anonim şarkısı olarak karşımıza çıksa da şarkının kökenine dair bazı iddialar var. Bunların en başında, bestenin Eşkenaz Yahudilerin enstrümantal müziği olarak tanınan 'Klezmer'den türediği geliyor. Odessalı çingene Mişka Ziganoff tarafından 1919'da, New York'ta yayınlanan 'Koilen' isimli klezmeri dinlediğimizde Çav Bella ile benzerlikleri kolayca fark edebiliyoruz.

Sözler konusunda da çeşitli iddialar ortaya çıksa da, birebir aynı olmadığı, sadece benzerlikler içerdiği için 'Çav Bella' anonimliğini koruyor. Şarkıyı özgün kılan bir diğer önemli nokta ise, muhtemel kökenlerinin birbirinden farklı olması, yani sözde ve müzikte birbirinden farklı geleneklerin birleşimi olması: Po Nehri'ndeki köylülerin halk türkülerinden geldiği düşünülen sözlere partizaların yaptığı eklemelerle birlikte, bir klezmeri andıran melodinin buluşması...

NASIL ÜNLENDİ?

Şimdi gelelim Çav Bella hakkında sorulması gereken belki de en önemli soruya: Bu direniş şarkısı nasıl oldu da bunca ünlendi? Sorunun yanıtını ararken, yazının başında Enternasyonal ile yaptığımız basit karşılaştırmayı biraz daha açarak yola çıkabiliriz. Öncelikle Çav Bella'nın anonimliği, bu parçanın 'kendiliğinden' yaygınlaşmasını bir yere kadar açıklayabiliyor.

Enternasyonal'i bilmemizin başlıca nedenleri komünist partiler ve komünist enternasyonallerin etkisi, şarkı sözlerinin yazılışı ve bir şekilde dünyadaki tüm işçiler için kapsayıcı nitelikte olması. Çav Bella'nınsa herhalde bir 'halk türküsü' olma özelliği -belki de biraz İtalyanların 'Akdenizliliğinden'- gelen romantizmi, duygusallığı öne çıkıyor... Evet, belki bu şarkı, 'Bizi kurtaracak kendi kollarımızdır' ya da 'Bu kavga en sonuncu kavgamızdır' gibi sınıf mücadelesini olabildiğince 'açıklamaya' çalışan dizelere sahip değil. Ancak herkes için fedakarlığı, adanışı anlatması herhalde yaygınlaşmasını kolaylaştırıyor... Hele ki 'İtalyanlar gibi duygusal' diğer toplumlar için! Nitekim bir gözlemimizi aktararak şarkının Orta Doğu, Akdeniz ve Latin Amerika'da, dünyanın diğer kesimlerine göre daha popüler olduğunu söyleyebiliriz.

Burada Çav Bella'nın ilk nasıl ünlendiğine dair daha gerçek bir örneği de aktaralım...

Çekoslovakya Sosyalist Cumhuriyeti'nin başkenti Prag'da 1947 yılında 'Dünya Öğrenci ve Gençlik Festivali'nin birincisi düzenlenir. Spordan kültüre pek çok etkinliğin yer aldığı festivale 71 ülkeden yaklaşık 17 bin delege katılır. Burada Katılımcıların kendi kültürlerini yansıttıkları etkinlikte İtalyan delegelerin söylediği 'Bella Ciao' çok dikkat çeker. Diğer delegelerin beğenisini toplayan şarkı, bu festivalden sonra çeşitli dillere çevrilir ve dünyaya yayılır. Söylenen odur ki şarkının beğenilmesinde koro kısmındaki 'O bella ciao, bella ciao' sözleri sırasında alkış tutulması etkili olur.

'ÇAV BELLA' RAHİP!

Yazıyı şarkının 'ün kattığı' sıradışı bir isimle noktalayalım.

Ayinleri Çav Bella söylerek noktalamasıyla meşhur videodaki papazın adı Don Andrea Gallo. Yönettiği ayinin sonunda boynundan çıkardığı kızıl kuşağı sallayarak söylediği Çav Bella ile ünlense de onun 'Kızıl Rahip' ya da 'Sokakların Rahibi' gibi lakaplara sahip olmasının tek nedeni bu değil. Uzun yıllar Cenovalı yoksulların ve ezilenlerin sorunlarını gündemine aldığı ayinlerle birlikte hem binlerce kişinin sevgisini kazandı; hem de kimilerinin tepkisini çekti! Gallo'nun yaşamının son döneminde LGBTİ ve mülteci haklarına da ağırlık vermesi de ününü artırdı. 2013 yılında hayatını kaybeden Gallo'nun cenazesine katılan kalabalığın Çav Bella söylemesi, rahibin bu şarkıyla nasıl özdeşleştiğinin bir kanıtı...

Kaynaklar ve daha detaylı bilgilerin yer aldığı linkler

1- https://www.ilfattoquotidiano.it/2016/04/25/25-aprile-la-vera-storia-di-bella-ciao-dai-partigiani-yves-montand-come-e-diventata-un-inno-di-resistenza/2668885/

2- https://www.antiwarsongs.org/canzone.php?id=722&lang=en

3- http://www.wiki-zero.net/index.php?q=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvMXN0X1dvcmxkX0Zlc3RpdmFsX29mX1lvdXRoX2FuZF9TdHVkZW50cw

4- http://www.wiki-zero.net/index.php?q=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvQW5kcmVhX0dhbGxv

5- http://haber.sol.org.tr/dunyadan/kizil-rahip-don-gallo-hayata-veda-etti-haberi-73489