Latin Amerika'nın Nabzı: Bolsonaro yandaşlarının darbe girişimi

PAZARTESİ

* Brezilya’da, Luiz Lula da Silva, ülkenin Devlet Başkanlığı görevine resmen başladı. Lula’nın 37 üyeli kabinesinde 11 kadın bakan yer alıyor. Devlet eski Başkanı Jair Messias Bolsonaro ise, ülkede uyguladığı faşizan politikalardan dolayı yargılanmamak için ABD’ye kaçtı.

* Meksika Yüksek Mahkemesi üyeleri, yaptıkları oylama sonucunda başkanlığa Norma Lucía Piña’yı getirdi. Piña, ülkenin ilk kadın Yüksek Mahkeme Başkanı oldu.

* Meksika’nın Juarez kentinde bulunan Cereso 3 adlı eyalet hapishanesine, Los Mexicles Karteli’nin düzenlediği mahkum kaçırma baskınında 25 mahkum hapishaneden kaçırıldı. Baskın sırasında çıkan çatışmada 19 kişi öldü.

* Bolivya’da, Unidad Juvenil Cruceñista (UJC) - [Cruceñista Gençlik Birliği] ile güvenlik güçleri arasında altı gündür süren çatışmalarda, sağın paramiliter gücü olan UJC üyeleri, bir polis departmanı komutanlığını ele geçirmeye çalıştı ama başarılı olamadı.

* Barbados hükümeti; kökeninin köle tacirlerine dayanması nedeniyle, İngiliz tiyatro ve sinema-TV oyuncusu Benedict Cumberbatch da dahil, tüm aile üyelerinden tazminat talep etme niyetini açıkladı.

* Kolombiya ile Venezuela arasında, 2021 yılından bu yana kapalı olan sınır, karşılıklı olarak açıldı.

SALI

* Guatemala’da, Movimiento Liberación de Popular (MLP) - [Halkların Kurtuluşu Hareketi], 2023 seçimlerinde Devlet Başkanı adaylarının Maya kökenli Thelma Cabrera olduğunu açıkladı.

* Ekvador Cumhuriyeti Devlet Başkanı Guillermo Lasso, Çin ile yeni bir ticaret anlaşması yaptıklarını ve 2023’te ihracat rakamlarını daha da yükselteceklerini söyledi.

* Bolivya hükümeti, ülkenin, 2022 yılında 761 milyon dolarlık ticaret fazlası elde ettiğini açıkladı.

* Honduras’ta, Universidad Nacional Autónoma de Honduras (UNAH) -  [Honduras Ulusal Özerk Üniversitesi] Şiddet Gözlemevi Müdürü Migdonia Ayestas, 2022 yılında ülkede 293 kadının cinayete kurban gittiğini ifade etti.

* Saint Kitts ve Nevis Adaları, Banco de Desarrollo del Caribe (BDC) - [Karayip Kalkınma Bankası] tarafından temin edilen 17 milyon dolarlık finansmanla, Nevis Jeotermal Projesi’ni hayata geçirmek için ilk adımı attı.

* Hollanda’nın sömürge ülkesi Aruba’nın Turizm Bakanlığı, 2022 yılında 610 bin 474 turist ağırladıklarını ve bunun da, geçen yıla göre yüzde 24’lük bir artışa karşılık geldiğini açıkladı.

* Brezilyalı efsanevi futbolcu Edson Pelé, 29 Aralık 2022’de, 82 yaşında hayatını kaybetmişti. Devlet töreni eşliğinde düzenlenen anmayla Pelé, toprağa verildi.

ÇARŞAMBA

* Kolombiya hükümeti; Ejército de Liberación Nacional (ELN) - [Ulusal Kurtuluş Ordusu] ile yaptıkları barış görüşmelerinin tıkanması sonucu, ELN ile geçici ateşkes anlaşmasının askıya alındığını; aynı türden görüşmeleri Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia (FARC) - [Kolombiya Devrimci Silahlı Güçleri] muhalif kanadı ile de yaptıklarını ve FARC ile ateşkesin sağlandığını açıkladı.

* Bolivya’da, Unidad Juvenil Cruceñista (UJC) - [Cruceñista Gençlik Birliği] ile güvenlik güçleri arasında sekiz gündür süren çatışmalarda, sağın paramiliter gücü olan UJC üyeleri, şu ana dek Savcılık Bürosu dahil, 27 bina ve 44 aracı ateşe verdi. Merkezi hükümet, UJC destekçisi Santa Cruz Valisi Luis Fernando Camacho’yu görevden alıp tutukladı.

* Bolivya İçişleri eski Bakanı Arturo Murillo, Kasım 2020’de kaçtığı ABD’de, ABD Yüksek Mahkemesi tarafından kara para aklama ve rüşvetten suçlu bulunarak altı yıl hapse mahkum edildi.

* Meksika Ekonomi Bakanlığı ile General Motors şirketi, elektrikli araç üretimi konusunda ön görüşmelere başladı.

* Brezilya Amazon Ormanları’nın yok olmasını önlemek amacıyla Norveç ile Brezilya ortak çalışma kararı aldı.

* Şili Jandarma Komutanlığı’nın 2022 yılı raporuna göre, ülkede işlenen cinayet oranı, bir önceki yıla göre yüzde 43 artış göstererek 843’e ulaştı.

PERŞEMBE

* Meksika’da, Sinaloa Karteli’nin kurucusu ve lideri Joaquín Archivaldo “El Chapo” Guzmán’ın oğlu Ovidio Guzmán Lopez, Culiacán’da güvenlik görevlilerince yakalanıp başkent Ciudad de México’ya götürüldü. Bu yakalanmanın ardından Kartel üyeleri, Sinaloa eyaletinde birçok yolu barikatlar kurarak trafiğe kapatırken, Culiacán Havaalanı’na düzenledikleri saldırıda, kalkışa hazırlanmakta olan iki uçağa çapraz yaylım ateşinde bulundular. Kartel üyeleriyle güvenlik güçleri arasında çıkan çatışmalarda şu ana dek, ikisi uçak olmak üzere çeşitli tipte 250’yi aşkın araç ve birçok konut tahrip olurken, 30’un üzerinde kişi de hayatını kaybetti. Eyaletin büyük kısmı, de facto sokağa çıkma yasağı yaşıyor.

* Venezuela’da, Devlet Başkanı Nicolás Maduro hükümetine karşı mücadele eden muhalefet kanadı, 2015’ten bu yana faaliyet gösteren paralel hükümet Ulusal Meclis’i fesh etti. Bu fesihle beraber Maduro, ciddi bir güç ve prestij kazanmış oldu.

* Venezuela Devlet Başkanı Nicolás Maduro, Yvan Gil Pinto’yu Dışişleri Bakanı olarak atadı.

* Küba’daki ABD Büyükelçiliği, 2017’den bu yana ilk kez tam göçmen vizesi işlemlerini yeniden başlattı.

* Guatemala’nın kuzey kesiminde, 2000 yıl önceye tarihlenen ve büyüklüğü 1.300 Km² olan bir Maya uygarlığı keşfedildi.

CUMA

* Meksika ve ABD göçmenlik yetkilileri, iki ülke arasında yıllardır yaşanan göçmen krizini masaya yatırmak için El Paso’da bir araya gelme kararı aldı.

* Küba için casusluk yaptığı iddiasıyla, ABD’de 20 yıldır hapiste bulunan ABD Savunma İstihbarat Teşkilatı eski görevlisi Ana Belén Montes, serbest bırakıldı.

* Şili’de 2022 yılsonu enflasyonu yüzde 12,8 oldu. Bu rakam, ülke tarihinin son 30 yılında görülen en yüksek enflasyon düzeyi.

* Ekvador Cumhuriyeti’nde bulunan Cotopaxi yanardağı, 1 kilometre yüksekliğe ulaşan kül sütunları püskürtmeye başladı. Yanardağ çevresindeki yerleşim bölgeleri boşaltılmaya başladı. Uzmanlar, yanardağın tehlike sınırında aktivite gösterdiğini belirtiyor.

* Saint Lucia Gümrük Koruma Memurluğu, bir feribot içine gizlenmiş 398 kilo kokain ele geçirildiğini açıkladı. Söz konusu kokainin piyasa değeri 9 milyon 100 bin dolar.

* Arjantinli mimar ve şehir plancısı Rodolfo Livingston, 92 yaşında hayatını kaybetti. Livingston, kentlerde sosyal refaha yönelik aktif çalışmalarıyla da tanınıyordu.

* Arjantin’in Patagonya eyaletinde 70 milyon yıl önceye tarihlenen bir dinozor fosili keşfedildi.

CUMARTESİ

* Honduras hükümeti, organize suç örgütleriyle mücadele etme gerekçesini öne sürerek, bugünden başlamak üzere ülkede 45 günlük OHAL ilan etti.

* İngiltere’nin sömürge ülkesi Cayman Adaları’na yeni vali olarak Jane Owen atandı. Owen, mevcut vali Martyn Roper’den görevi, 3 Nisan 2023’te devralacak.

* Arjantin Devlet Başkanı Alberto Fernández, 24 Ocak’ta başkent Buenos Aires’te düzenlenecek olan Comunidad de Estados Latinoamericanos y Caribeños (CELAC) - [Latin Amerika ve Karayip Devletleri Topluluğu] Zirvesi’ne ABD Başkanı Joe Biden ve Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’i de davet etti.

PAZAR

* Haiti’nin başkenti Port au Prince’in yüzde 60’ının organize suç örgütlerinin yönetiminde olduğunu açıklayan Birleşmiş Milletler yetkilisi Ulrika Richardson “ülkede ciddi bir insani yaşam krizi var” dedi.

* Kolombiya Sivil Havacılık Dairesi yetkilileri; Şili’nin başkenti Ciudad de Chile’den, başkent Bogotá’daki El Dorado Havaalanı’na gelen bir uçağın iniş takımları arasında, kimliği belirlenemeyen iki ceset bulunduğunu açıkladı.

* Arjantin Merkez Bankası, mevcut döviz rezervinin tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu ve bunu telafi etmek için de, Çin’le para takası anlaşması yapıldığını bildirdi.

* Venezuela, 2022 yılını yüzde 305,7’lik enflasyonla kapattı.

* Trinidad ve Tobago’da, ailesiyle birlikte tatildeyken kaybolan ve üç haftadır bulunamayan 13 yaşındaki İngiliz vatandaşı Delika White Lezama için umutlar hemen hemen tükenmiş durumda. Yetkililer, arama çalışmalarının bir hafta daha süreceğini açıkladı.

* 2022 yılsonu verilerine göre, başta Latin Amerika halkları olmak üzere, dünyada İspanyolca konuşan kişi sayısı 525 milyon 142 bin 550’ye ulaştı. Buna göre, sırasıyla; İngilizce, Çince ve Hintçe’nin ardından, en çok konuşulan dördüncü dil İspanyolca.

* Brezilya’da, Pazartesi günü Luiz Lula da Silva, ülkenin Devlet Başkanlığı görevine resmen başlamıştı. Devlet eski Başkanı Jair Messias Bolsonaro ise, ülkede uyguladığı faşizan politikalardan dolayı yargılanmamak için ABD’ye kaçmıştı. Bolsonaro yandaşları (TSİ) 22:45’te başkent Brasilla’daki Planalto Başkanlık Sarayı’na, Kongre’ye ve Federal Yüksek Mahkeme’ye baskın düzenledi. Lula, bunun bir darbe girişimi olduğunu açıklarken, güvenlik güçleriyle eylemciler arasında çatışmalar devam ediyor. Konunun uzmanları, eylemcilerin kontrolsüz ve plansız hareket ettiğini, bu yüzden de kısa bir süre sonra püskürtüleceklerini savunuyor. Darbe girişimi Arjantin, Bolivya, Ekvador Cumhuriyeti, Kolombiya, Küba, Meksika, Şili ve Venezuela başta olmak üzere, hemen tüm Latin Amerika ülkeleri tarafından kınandı.

Darbe girişimini Avrupa Birliği de resmen kınarken, Lula (TSİ) 00.15’te Brasilia için Federal Müdahale emri verdi. Bunun üzerine harekete geçen Brezilya Federal Güvenlik Güçleri (TSİ) 02:00’da Bolsonaro yandaşlarının işgal ettiği tüm binaları geri alırken, 200’ü aşkın kişiye de gözaltı uyguladılar.

Arjantin vatandaşı Emilio Morella'nın hikayesi…

ABD’nin “Cóndor Operasyonu”[*] çerçevesinde, 24 Mart 1976’da Arjantin’de bir askeri darbe gerçekleşir. Ülke, 30 Ekim 1983’e kadar diktatörlükle yönetilir. Kendi ülkeleriyle yetinmeyen generaller, Antarktika’nın kuzeyinde hak iddia ederler ve Ekim 1977’de Silvia Morella adlı hamile bir kadını kıtaya gönderirler. Kadın, 7 Ocak 1978’de bir erkek çocuk dünyaya getirir. Bu çocuk, generallerin hak iddialarının somut örneği olarak sunulur. Ama hiçbir uluslararası kuruluş bunu kabul etmez. 7 yıl 7 aylık sürede yaklaşık 30.000 muhalifi katleden askeri diktatörlük, tarihin çöplüğünde yerini alırken; küçük Emilio, Antarktika’da doğan ilk insan olarak tarihe geçer. Başkent Buenos Aires’te yaşayan bilgisayar uzmanı Emilio Marcos Palma Morella, bugün 45 yaşında.

[*] 4Cóndor Operasyonu; CIA’in, 1 Nisan 1964 Brezilya darbesi ile başlayıp, 25 Şubat 1980 Surinam darbesine dek devam eden ve Latin Amerika’da (1964 Brezilya, 1971 Bolivya, 1973 Şili, 1973 Uruguay, 1976 Arjantin, 1980 Surinam) diktatörlüklerin askeri darbelerle iktidara getirilme projesinin adıdır. Gizliliği 2000 yılında kalkan proje, dönemin ABD Başkanı Bill Clinton tarafından kamu ile paylaşılmıştı.