Mars’ta 'parlayan göller’ bambaşka bir şey olabilir

Michelle Starr

Bilim insanlarının Mars’ın güney kutbundaki buz örtüsünün altında gizlenen sıvı su gölleri olduğunu düşündükleri şey, sıradan bir eski kaya tabakası olabilir. Yeni incelemeler, Kızıl Gezegen’de yeraltı suyu olduğu düşünülen parlak radar sinyalinin jeolojik katmanlaşma ile de oluşabileceğini ortaya çıkardı. Bu henüz kesin bir netice değil ama yüzeyin altında neyin gizlendiğini tam anlamıyla belirleyebilmemiz için daha güçlü kanıtlara ihtiyacımız olduğunu ortaya koyuyor.

'SU OLMAYABİLİR'

Cornell Üniversitesi’nde astronom olarak görev yapan Dan Lalich öncülüğündeki bir araştırma ekibi, “Buradaki benzer yansımaların, herhangi bir sıvı su ya da başka türden ender bulunan maddeler olduğunu söylemeksizin, ince tabaka oluşumunun doğal sonucu olarak meydana gelebileceğini gösteriyoruz” diyor: “Bu netice, başka yeni çalışmalarla bir araya geldiğinde, güney kutup katmanlı tortusunun (SPLD) altında sıvı su bulma ihtimalini sorgulamaktadır.”

Bu esrarengiz sinyal, ilk kez birkaç yıl önce, Avrupa Uzay Ajansı’nın Mars Express uydu sondası aracılığıyla toplanan radar verilerinde saptandı. Bilim insanları, orada, Mars’ın güney kutup buz örtüsünün altına gömülü halde, alışılmadık düzeyde yansıtıcı bir materyal katmanı tespit ettiler. Daha sonraki aramalar daha parlak biçimde ışıldayan yeraltı katmanlarını ortaya çıkardı; bu durum ise, bulunan ilk katman her ne olursa olsun, hiçbir şekilde eşsiz olmadığını gözler önüne seriyordu.

Daha da heyecan verici şekilde, bunları andıran parlak tabakalar tam burada, yani Dünya’da da bulundu ve aynı zamanda Güney Kutbu’ndaki buzun altına gömülü haldeydiler. Bunlar, Antarktika buzunun altında bir sıvı birikinti ağı oluşturan Vostok Gölü gibi buz altı gölleridir. Bu, bilim insanlarını Mars’ta da benzer sıvı birikintileri olabileceği neticesine ulaştırdı. Ortada tek bir sorun var: Mars’ın sıvı suyun bulunması için aşırı soğuk olduğu, hatta buz tabakalarının basıncı altında olduğu ve çeşitli tuzların varlığı nedeniyle düşük bir donma noktasına sahip olduğu düşünülüyor.

TABAKALAR NELERDEN OLUŞUYOR?

Peki, bu parlak lekeler ne? Lalich ve meslektaşları, bunu araştırmak amacıyla Mars’ta meydana geldiği bilinen dört materyalden oluşan bir katman kullanarak çeşitli simülasyonlar gerçekleştirdi. Yere nüfuz eden radar, radyo dalgalarını bir cisim ya da yüzey üzerinde sektirerek işlevini yerine getirir. Bu radyo dalgalarının geri yansımalarının ne kadar sürdüğü ve ne kadar güçlü olduğu, bir gezegenin yüzeyi altında bulunan materyallerin özelliklerini açığa çıkarır; ne var ki bu materyallerin ne olduğunu göstermez.

Araştırmacılar, tamamı da radar dalgalarını belirli biçimlerde yansıtan özellikler içeren çeşitli yapılanma ve kalınlıklarda taklit edilen su buzu, karbondioksit buzu, bazalt ve atmosfer katmanları oluşturdular. Ardından, bu yapılandırmaların hangi sinyalleri üreteceği meselesini çözdüler. Ve Mars Express’in gözlemlerindeki kadar parlak bir şeye ulaştılar: İki kat karbondioksit buzu arasına sıkışmış haldeki tozlu su buzu katmanı.

Lalich, “Su buzunun içine gömülü halde CO2 (karbondioksit) katmanları kullandım zira buz örtüsünün yüzeyine yakın bir yerde, büyük miktarlarda var olduğunu zaten biliyoruz” diye izah ediyor: “Prensip itibariyle, kaya tabakalarını veya hatta özellikle tozlu su buzunu kullanabilirdim ve benzer neticelere ulaşabilirdim. Bu makalenin amacı, aslında, taban tabakalarının bileşiminin tabaka kalınlıkları ve bunların ayrımlarından daha az önemli olduğunu göstermektir.”

BAŞKA ÖNERMELER DE VAR

Bu, parıldayan sinyalin sıvı su dışındaki bir şey tarafından üretilebileceğine ilişkin yegâne önerme değil. Geçtiğimiz yıl bir, bir araştırma ekibi donmuş killerin de aynı düzeyde radar parlaklığı ürettiğini keşfetti ve bu yılın başlarında bir diğer ekip kaynak olarak (Mars’ta bolca bulunan) volkanik kayaları öne sürdü. Mars’a dair bildiklerimizle daha tutarlı görünen kaya ve / veya buz tabakaları da dahil edildiğinde, su açıklaması muhtemel olmaktan uzaklaşıyor gibi görünüyor.

Bu utanç verici olabilir çünkü Mars’taki sıvı suyun geçmişteki ve belki de şimdiki varlığı, gezegenin yaşanabilirliği ve gelecekte Kızıl Gezegen’e düzenlenecek mürettebatlı görev uçuşları üzerinde bazı etkiler yaratacak. Öte yandan, bunu hiçbir zaman kesin olarak öğrenemeyecek olmamız da söz konusu olabilir.

Lalich, “Gerçekleştirdiğimiz araştırmaların hiçbiri, oradaki muhtemel sıvı su mevcudiyetini çürütmüyor” diyor: “Aslında, müdahil hipotezin diğer gözlemlerle daha tutarlı göründüğünü düşünüyoruz. Uygulama dışındaki bir şeyin bu tartışmanın her iki tarafını da kesin biçimde ‘doğru’ ya da ‘yanlış’ biçiminde kanıtlayabileceğinden emin değilim.”

Tabakaların derinliği, Mars’la aramızdaki mesafe ve oraya bir şeyleri (özellikle de ağır sondaj makinelerini) taşımanın güçlüğü hesaba katıldığında, yakın bir gelecekte gerçekleşmesi mümkün görünmüyor.

Ekibin araştırması Nature Astronomy adlı dergide yayınlandı.

Yazının orijinali Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)