Mars’taki son sıvı suyun kanıtlarına ulaşıldı

Katherine Kornei

Mars yemyeşil bir gezegen değil fakat bir zamanlar Kızıl Gezegen’in yüzeyinde sıvı suyun aktığına ilişkin bolca kanıt mevcut. Şimdi, Mars yüzeyine iniş yapan en son gezgin -Çin’in ‘Tianwen-1’ görevinin bir parçası olan ‘Zhurong’ aracı-, Kızıl Gezegen’in en son jeolojik dönemine dek varlığını koruyan sıvı suya işaret eden hidratlı mineraller saptadı. Araştırma ekibi, Science Advances adlı dergide yayınlanan bu sonuçların, Mars’ta sıvı suyun ne zaman aktığını anlamamıza katkı sağladığını ifade ediyor.

MARS OVALARINA YAKINDAN BAKIŞ

Bir yıldan biraz daha uzun bir süre önce, Çin ateş tanrısının adını taşıyan Zhurong, Mars’ın kuzey yarımküresinde bulunan ovalara iniş yaptı. O tarihten beridir Zhurong, 1976 yılında NASA’nın Viking 2 iniş aracının ulaştığı aynı geniş ve kumlu ova olan Utopia Planitia’nın morfolojisinden ve mineralojisinden örnekler topluyor.

Gezegenbilimci ve Pekin’de bulunan Çin Bilimler Akademisi Ulusal Uzay Bilimleri Merkezi’ndeki Tianwen-1 ekibinin üyesi olan Yang Liu ve meslektaşları, mineralleri ve tortuları analiz etmek amacıyla tasarlanmış bir araç olan gezginin Mars Yüzey Bileşimi Detektörü aracılığıyla gerçekleştirilen spektral gözlemler üzerine odaklandı. Zhurong’un güneye doğru yol alırken üzerinden geçtiği yaklaşık bir yumruk büyüklüğündeki dört tortu parçasından sağlanan verilerin bir kısmını incelediler.

Ekip, tortularda bulunan minerallerin türlerini tespit etmek için, Güneş ışığı bir şeye çarptığın zaman ışığın -bir maddenin kimyasal bağlarını titreştiren- belirli dalga boylarının tercihen emileceği ve ‘yansıtma spektroskopisi’ adıyla bilinen bir tekniği tercih etti. Liu, geri yansıyan ışığın belirli dalga boylarında buna bağlı biçimde azaldığını ve bir spektrumun bunu gözler önüne serdiğini ifade ediyor. “Bu dalga boylarında, (yansıyan ışıkta) bir düşüş olacaktır" diyor. 

Araştırmacılar, elektromanyetik spektrumun yakın kızılötesi kısmında kalan tortuların spektrumlarında kabaca 1.5, 2.0 ve 2.2 mikrometre dalga boylarında absorpsiyon özellikleri tespit ettiler. Bu spektral parmak izleri, hidratlı minerallerin, yani olivin, piroksen ve feldispat gibi, kimyasal yapılarına su dahil oldukça değişen maddelerin bir özelliğidir.

AMAZON’DAKİ SULARDAN ESKİ

Hidratlı minerallerin mevcudiyeti, geçmişte Mars’ta sıvı suyun varlığını koruduğunu düşündürüyordu ve bu bir sürpriz değildi; zira nehir yatakları ve deltalar gibi yüzey özellikleri Kızıl Gezegen’de zaten tespit edilmişti. Fakat beklenmedik olan şey, bu mineralleri yalnızca birkaç yüz milyon yaşında olan bir arazide saptamaktı. İspanya’nın Madrid kentinde bulunan Astrobiyoloji Merkezi’nde ve New York Ithaca’da bulunan Cornell Üniversitesi’nde astrobiyolog olarak görevini sürdüren ve araştırmaya dahil olmayan Alberto Fairén, içinde bulunduğumuz jeolojik çağda Mars’ta sıvı suya dair fazla kanıt bulunmadığını dile getiriyor: “Daha Amazonlar oluşmadan önce, Mars'ta bol miktarda sıvı su bulunduğuna ilişkin kanıtlara sahibiz; ne var ki, yaklaşık 3 milyar yıldan beridir, Mars yüzeyinde bulunan sıvı suya dair kanıtlar en iyi ihtimalle çok az.”

Liu ve meslektaşları, Zhurong’un saptadığı tortuların, yeraltı suyu buharlaştığı zaman oluşan ve Mars regolitini sertleştirerek ardında tuz benzeri bileşikleri bırakan katmanlı bir malzeme olan Mars durikrust’unun örnekleri olduğunu düşünüyor. Durikrust, Mars’ın diğer bölgelerinde de görüldü ama Zhurong’un yakınlarında bulunan tortular diğerlerinden daha sağlam görünüyor. Liu, “Zhurong’un iniş yaptığı alanda bulunan durikrust, diğer iniş alanlarındakine kıyasla çok daha kalın, bu durum çok daha güçlü bir su faaliyeti yaşandığını ortaya koyuyor” diyor.

Liu, her ne kadar Mars’ın çok uzak olmayan geçmişinde sıvı suyun mevcut olduğunu ortaya koyan daha fazla kanıt aramak heyecan verici olsa da, Tianwen-1 ekibinin sabırlı olması gerekebileceğini belirtiyor. Şu anda Mars’ın kuzey yarımküresi kış mevsimine giriyor ve azalan ışık yoğunluğu ve havadaki toz seviyelerindeki artışın birleşimi, güneş enerjisiyle çalışan Zhurong gezgini açısından güç koşullar yaratıyor. Çin Ulusal Uzay İdaresi, kısa süre önce WeChat üzerinde yayınladığı bir duyuruda, uygun şartları beklemek amacıyla, gezginin, önümüzdeki aylarda uyku moduna geçecek şekilde tasarlandığını açıkladı.

Yazının orijinali Eos sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)