OPEC+ üretim kesintisine 2025 sonuna kadar devam edecek
Görünen koşullar içinde OPEC+ kendi içindeki tartışmaları en azından Aralık 2024’teki toplantıya kadar dindirmiş görünüyor, ancak kota tartışmasının 2025’te de süreceğine kesin gözüyle bakılabilir.
OPEC+ olarak bilinen Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü ve Rusya liderliğindeki müttefikleri toplantısı, bugün (2 Haziran)’da bazı üyelerin online bazı üyelerin şahsi katılımıyla Riyad’da gerçekleşti. OPEC’ten yapılan açıklamaya göre şemsiye yapının 2022’den bu yana sürdürdüğü üretim kesintisi 2025’te de sürecek.
OPEC+ 2022'nin sonlarından bu yana bir dizi derin üretim kesintisi yaptı. OPEC+ üyeleri şu anda üretimlerini günde toplam 5,86 milyon varil (bpd) ya da küresel talebin yaklaşık yüzde 5,7'si oranında azaltıyor. Bu kesintiler OPEC+ üyelerinin 2024 yılı sonuna kadar geçerli olan 3,66 milyon varil/günlük kesintiye 2025 sonuna kadar ve bazı üyelerin gönüllü olarak gittiği 2,2 milyon varil/günlük kesintisi 2024 üçüncü çeyreğinin sonuna kadar uzatıldı. OPEC+’ta grup kesintilerinin yanında gönüllü kesinti yapan ülkelerse şöyle: Suudi Arabistan, Rusya, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Umman, Kuveyt, Irak, Kazakistan, Cezayir. Peki OPEC+ bu kararı neden verdi? Alınan karar yapı içindeki ayrışmaların sona erdiği anlamına mı geliyor?
OPEC+’IN KARARINA NE ETKİ ETTİ?
OPEC+’ın hem grup hem de gönüllü kesintileri sürdürmesine neredeyse kesin gözüyle bakılıyorken bunun 2025’in sonuna kadar sürdürülmesi fiyatlar konusundaki endişeyi de yansıtıyor. OPEC+’ın bugün aldığı kararda üç faktörün etkili olduğu söylenebilir.
İlk olarak, küresel düzeyde yaşanan ekonomik krizle mücadele için merkez bankalarının faiz artışını sürdürmesi, faiz artırımı yapmayanların indirime gitmek yerine temkinli bir strateji izlemesi OPEC+ açısından ekonomiyi gözetme sebebi.
İkincisi, yapıyı bu karara iten sadece ekonomik öngörü değil, talep cephesi ve arzda yaşanan iki gelişme. Uluslararası Enerji Ajansı'nın son petrol piyasası raporuna göre, küresel petrol talebinin bu yıl 1,1 milyon varil artışla günlük ortalama 103,2 milyon varile ulaşması bekleniyor. OPEC'in aylık petrol piyasası raporuna göre de küresel petrol talebinin bu yıl 2,2 milyon varil artışla günlük ortalama 104,5 milyon varil olacağı hesaplanıyor. Talepte yükselme olmasına karşın en büyük petrol ihracatçısı ABD'de petrol üretiminde yaşanan artış, en büyük ithalatçı Çin’de beklenen talep gerilemesi, bugünkü toplantıya yansıyan diğer önemli başlıklar olarak masada yer aldı. Nihayetinde bu risk analizi, sonrasında “kesintiye devam” kararı alınmasında etkili.
Son olarak OPEC+ üreticilerinin neredeyse tamamında petrol gelirleri bütçede aslan payına sahip. Üreticiler 2024 bütçelerini yaparken belirli bir fiyat seviyesini gözeterek hareket etti. Örneğin grubun defacto lideri Suudi Arabistan yıl sonunda bütçe açığı vermemek için fiyatların 90 doların üstünde tutulmasını istiyor. Buna karşın BAE gibi ülkelerin daha temkinli giderek bütçelerini 50-60 dolar bandına göre yaptığı da görülüyor. Ancak en büyük üreticilerin burada esas aldığı fiyat aralığı diğer üyelerin de kararlarına etki ediyor. Nihayetinde bütçesini daha düşük bir fiyat bandından hesaplayanlar, fiyatlar beklentilerinin üstünde seyrettiğinde daha fazla gelire belki bütçe fazlasına sahip olacak.
OPEC+ fiyatları desteklemek için 2022’den bu yana üretimi kısıyor. Ancak birçok üye petrol ihracat gelirlerine bel bağladığından, yapabilecekleri en yüksek üretim kotasını zorlamak için bir teşvike sahipler. Tam da bu nedenle OPEC+’ın kesinti kararlarının tüm üyeler tarafından desteklendiğini iddia etmek zor. Nitekim bu kesintiler, grup içinde çözülemeyecek noktaya geldiği için geçtiğimiz yılın aralık ayında Angola, kendisine hak ettiğinden daha düşük bir kapasite tahsis edildiğini ve gereğinden daha derin üretim kesintileri yapmak zorunda kalacağını savunarak OPEC'ten ayrıldı.
Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) gibi daha fazla kapasite inşa etmiş olan ülkeler, yatırımlarının karşılığını almak için bu kapasitenin bir kısmını kullanmak isteyen bir diğer üye. Nitekim gönüllü kesintiye katılmakla beraber OPEC tarafından güncellenen üretim kotalarında 2025’te aşamalı olarak artması koşuluyla BAE’ye 300 bin varillik üretim artışı sağlandı. Nijerya gibi diğer ülkeler ise yatırım ve bakım eksikliği nedeniyle mevcut hedeflerini tutturmakta zorlanıyor.
KİMİN NE KADAR KESİNTİ YAPTIĞINI KESTİRMEK GÜÇ
OPEC ve OPEC+’ta üretim belirli kotalarla belirlense de bu kotalar üyelerin kendi ölçümlerine ve verilerne dayanıyor. Bazı üyelerin kotaları aşmak için üretim kapasitesini bilerek düşük gösterdiği de sır değil. Ülkeler hedeflerini tutturamasalar bile OPEC+ tarafından nominal kapasitelerinin düşürülmesini istemiyorlar, çünkü bu daha düşük bir üretim kotası anlamına geliyor. Başka bir anlatımla aslında bu haliyle OPEC+ gerçekte kimin ne kadar üretimde kesinti yaptığını tam olarak ölçemiyor.
Üyelerin kendilerinin kesintileri bildirmesi grup içinde tartışmalara da neden oldu. Nihayetinde anlaşmazlıkları gidermek/daha aza indirmek için üç bağımsız danışmanlık şirketini, IHS, Wood Mackenzie ve Rystad, Haziran sonundan önce üye kapasitesini değerlendirmekle görevlendirdi. Buna karşın OPEC+’tan yapılan açıklamada kapasite değerlendirmesinin kasım ayına uzatıldığı ve 2026’da değerlendirmeye alınacağı ifade edildi. Bir anlamda OPEC+ sorunların bir kısmını 2026’ya havale etmiş oldu.
Özetlemek gerekirse iç tartışmalara rağmen, OPEC+ üretim kesintisine 2025’te de devam edecek, bunun tek istinası BAE’nin talebi çerçevesinde ona 2025 Ocak ayından başlamak üzere aşamalı olarak 300 bin varillik ek artış imkanı sağlanması. Görünen koşullar içinde OPEC+ şimdilik kendi içindeki tartışmaları en azından Aralık 2024’teki toplantıya kadar dindirmiş görünüyor, ancak kota tartışmasının 2025’te de süreceğine kesin gözüyle bakılabilir.