Orhun Yazıtları'nda 'tek adam' yazmıyor
İnternette sıkça paylaşılan bir gönderide Orhun Anıtları'nda "Bir il, bir Kağan, bir Tengri" yazdığı iddia edildi. Prof. Cengiz Alyılmaz ve Prof. Erhan Aydın Orhun Anıtları'nda bu ifadelerin yer almadığını söyledi. Deşifrelerin olduğu kitaplarda da böyle bilgiler yok.
DUVAR - Sosyal medyadaki bazı gönderilerde, Orhun Anıtları’nda yazdığı iddia edilen sözler paylaşıldı. Anıtlardan biri olan Bilge Kağan yazıtında “Tengri tektir. Her kim ki Tengri’den kut almak dilerse, başkasına yakarmasın. Bir il, bir Kağan, bir Tengri. Bir kına iki kılıç girmez. Bir budunda iki töre olmaz. Töre tektir. Kimse töreden üstün değildir” yazdığı iddia edildi. Twitter’da 8 bine yakın beğeni ve 2 bine yakın retweet alan gönderinin benzerleri Facebook’ta da paylaşıldı. Orhun Anıtları'nda böyle ifadeler bulunmuyor.
Teyit.org haberine göre, 19. yüzyılda anıtları deşifre eden Danimarkalı dilbilimci ve Türkolojist Vilhelm Thomsen'in ve bu kitabeler hakkında kitabı bulunan Prof. Dr. Muharrem Ergin’in kitaplarına göre anıtta bu ifadeler yer almıyor.
Göktürk devrinden kalma ve “Türk” ile “Türk devleti” ifadelerinin yer aldığı ilk yazılı metinler olarak kabul gören Orhun Anıtları; Tonyukuk, Kül Tigin ve Bilge Kağan olmak üzere üç yazıttan oluşuyor. Çoğunlukla sosyal ve siyasi mesajlar içeren yazıtlarda yer alan ifadelerin tamamını Thomsen'ın “Inscriptions De L’orkhon Déchiffrées” adlı kitabında bulmak mümkün. Kitap, sosyal medya paylaşılan cümlelerin hiçbiri yok. Prof. Dr. Muharrem Ergin’in Orhun Kitabeleri adlı kitabında da böyle sözler yer almıyor.
8. yüzyıla ait olduğu bilinen anıtlarda “Her” ve “ki” kelimeleri de yer alıyor. Dil çalışmalarına göre bu kelimeler Türkçe’ye 13. yüzyılda Farsça’dan geçti. 8. yüzyılda bu kelimelerin kullanılma ihtimali çok düşük.
'HİÇBİR ANITTA BU SÖZLER YOK'
Teyit.org'un konuştuğu Türk Dil Kurumu Bilim Kurulu Üyesi ve Yazıt Bilimi Kolu’nun Kurucu Başkanı Prof. Dr. Cengiz Alyılmaz, yazıtlarda bu ifadelerin hiçbirinin yer almadığını söyledi. Orhun Anıtları konusunda uzman olan ve yazıtlar üzerinde 30 yıldan fazla zamandır çalışan Alyılmaz, bu tür yaklaşımların eski Türk yaşayış ve inanışına olan ilgiyi artırdığını fakat bilimsellikle bağdaşmadığını ifade etti.
Orhun Anıtları alanında bir başka uzman Prof. Dr. Erhan Aydın ise, sadece Orhun Anıtları değil, 13. yüzyıla kadarki hiçbir eserde bu sözlerin geçmediğini belirtti.