Osman Kavala davasında ihlal prosedürü ne zaman uygulanacak?

DUVAR - Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi'nin, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin (AİHM) Osman Kavala kararını uygulamayan Türkiye hakkında ihlal prosedürü başlatılabileceğini açıklamasının ardından, Avrupa Konseyi Sözcüsü Andrew Cutting ve Cumhuriyetçi Alternatif (REAL) Partisi Genel Başkanı İlgar Mammadov karara ilişkin sorularımızı yanıtladı.

Türkiye geri adım atmaz ve AİHM kararlarını uygulamamaya devam ederse, ihlal prosedürünün ne zaman uygulamaya koyulacağına ilişkin değerlendirmelerde bulunan Cutting, “Bundan sonra ne olabileceğine ve ne zaman olabileceğine Bakanlar Komitesi karar verecek. Prosedüre göre, Komite tarafından talep edilen bir tedbirin uygulanmamasının, uygulamayı reddetmeye teşkil olup olmadığına karar verilmesi için, Komite tarafından bir dava mahkemeye havale edilebilir” dedi.

İLGİLİ DEVLETİN AVRUPA KONSEYİ ÜYELİĞİ ASKIYA ALINABİLİR

AİHM kararlarının uygulanmaması nedeniyle hangi yaptırımlarla karşılaşılabileceğine de değinen Cutting, “Mahkeme uygulamaya karşı bir ret olduğunu tespit ederse, Komite, gerekirse ilgili devletin Avrupa Konseyi üyeliğinin askıya alınması da dahil olmak üzere bir dizi ilave önlem alabilir” dedi.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin kararlarını uygulamadığı için Azerbaycan’a karşı ihlal davası açma olasılığı, Bakanlar Komitesi tarafından daha önce yalnızca bir kez kullanılmıştı. Konuya ilişin Cutting, “Prosedüre uygun olarak, bu dava, Azerbaycan'ın Mahkeme'nin ilk kararını uygulamaması nedeniyle insan hakları sözleşmesinin daha fazla ihlal edildiğine karar veren Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne geri gönderildi” dedi ve ekledi:

“Sayın Mammadov, prosedürün başlatılmasından kısa bir süre sonra serbest bırakıldı ve mahkumiyeti Azerbaycan Yüksek Mahkemesi tarafından bozulduktan sonra dava Bakanlar Komitesi tarafından kapatıldı. Mahkeme tarafından Sayın Mammadov ve bir dizi başka başvuranla ilgili olarak tespit edilen sorunları ele almak için gereken daha genel tedbirler Bakanlar Komitesi tarafından denetlenmektedir.”

İLK İHLAL PROSEDÜRÜ AZERBAYCAN’A UYGULANDI

İlgar Mammadov, Azerbaycan'da yönetime karşı muhalif yayın yaptığı gerekçesi ile tutuklanıp, “kamu düzenini bozma”, “güvenlik güçlerine karşı direnme” gibi suçlar nedeniyle 7 yıl hapse mahkum edilmişti. AİHM, Mammadov’un özgürlüğünden yoksun bırakılmasının, “yargılamak amacıyla değil, susturmak amacıyla” gerçekleştirildiği sonucuna varmıştı. AİHM Mammadov’un kazandığı davayla ilgili kararı uygulamayan Azerbaycan'nın AİHS'yi ihlal ettiğine hükmetmişti.

Süreç hakkında görüştüğümüz Mammadov, “Benim davamdaki 46.4 madde ihlali prosedürü, orijinal AİHM kararından 3 yıl 7 ay sonra ve kararın icra süresinin sona ermesinden yaklaşık 3 yıl sonra başlatıldı. Başlatma için 47 Avrupa Konseyi üye devletinin 3’te 2 çoğunluğu gerekiyordu. Bildiğim kadarıyla, Bakanlar Komitesi 39 oyla prosedürü başlatmıştı, ancak Bakanlar Komitesi toplantıları halka açık olmadığı için bunu teyit edemiyorum. Daha önce birçok kişi, prosedürün asla uygulanmaması gereken bir caydırıcılığı olduğunu söylemişti. Ancak Azerbaycan makamlarının inatçı yaklaşımı ilk defa uygulanmasıyla sonuçlandı” dedi ve ekledi:

 “2014-2017 yıllarında 3 yıllık müzakereler sırasında alınan üç aylık Bakanlar Komitesi kararları ve çözümleri zaman zaman çok güçlüydü. Ancak, muhatap hükümetlerin müzakereleri ertelemek için çok fazla enstrümanı var. Bu yüzden işler çok zaman aldı. İhlal prosedürünün başlamasından 8 ay sonra, yalnızca şartlı olarak yani her 10 günde bir Denetimli Serbestlik Hizmetine katılma zorunluluğu, seyahat yasağı ile serbest bırakıldım.”

Mammadov, “15 ay sonra şartlar kaldırıldı, ancak seçimlerde cumhurbaşkanlığına aday olma haklarım potansiyel olarak kısıtlandı. Başka bir deyişle, siyasi güdümlü yasadışı tutuklama ve tutuklamanın tüm sonuçları ortadan kaldırılamadı. Beraat ancak Mayıs 2020'de, yani orijinal AİHM kararından 6 yıl sonra ve Büyük Daire'nin beni beraat ettirmeyerek Azerbaycan'ın üyelik yükümlülüklerini gerçekten ihlal ettiğini tespit ettiği, ihlal prosedürüne ilişkin AİHM Büyük Daire (ECHR Grand Chamber) kararından 1 yıl sonra gerçekleşti” dedi.

'OSMAN KAVALA İÇİN PROSEDÜR, ARALIK’TAN ÖNCE BAŞLATILMAZ'

Komisyonun Osman Kavala kararına da değinen Mammadov, “Sayın Kavala meselesine gelince, Bakanlar Komitesi'nin dünkü kararının diline bakıldığında, prosedürün Eylül ayında başlatılacağından emin olamıyorum. Bu gerçekleşmeden önce Bakanlar Komitesi'nin en az bir Geçici Kararı daha beklenmelidir. Bu nedenle, eğer bu yıl olursa, Aralık ayından daha erken olamaz” ifadelerinde bulundu.

Ne olmuştu?

Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi dün yaptığı yazılı açıklama ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin (AİHM) Osman Kavala kararını uygulamayan Türkiye hakkında ihlal prosedürü başlatılabileceğini duyurdu.

AİHM 10 Aralık 2019'da verdiği kararda Kavala'nın makul şüphe olmadan tutuklanmasını ve Anayasa Mahkemesi'nin dosyayı makul sürede incelememesini gerekçe göstererek serbest bırakılmasına hükmetmişti. 

Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi AİHM kararlarının uygulanmasını denetliyor ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne (AİHS) taraf olan tüm devletler için AİHM kararlarının bağlayıcılığını sağlamak adına adım atabiliyor.