Pazarda zam etkisi: Bazı müşteriler bir tane kapya biber alabiliyor

DİYARBAKIR - Pazar yerinde maharetli eller tarafından yana yana dizilmiş meyve ve sebzelerin albenisi görülmeye değerdir. Satıcıların Kürtçe ve Türkçe müşteri çağırması, alışverişe çıkan insanların davranışlarını izlemek, kendince yorumlamak da ilginçtir. Öte yandan insanların alım gücünü gözlemlemek için de uygun bir alandır pazar yeri.

Bunları bilirim ve kırk yılda bir alışveriş yaparım pazardan. Bu hafta akaryakıta, elektriğe, doğalgaza gelen zamlardan pazar esnafı ve müşterileri nasıl etkilendi merakıyla pazara çıktım.

Yağmur çiseliyordu ve alışveriş yapanlar henüz alışıldık bir kalabalık oluşturmamıştı pazar yerinde. Alışveriş yapanların yükünü evlerine taşımak için el arabalarıyla çocuklar arada dolaşıyorlardı. Çocuklarla aynı işi yapan 50-60 yaşlarında iki adam da gördüm. Çocuklar gibi “Araba lazımdır abla” diye sormuyorlar, yine çocukların tersine usulca arada dolanarak müşteri bekliyorlardı.

PAZAR YERİNDE BİR MAKİNE MÜHENDİSİ

Mahmut Güneş işini keyifle yapan pazar esnafından biriydi. Bir yandan müşteri çağırırken bir yandan da becerikli elleriyle maydanozları, rokaları, taze soğanları düzgünce tezgaha diziyordu.

 Güneş 7 yıldır pazar yerlerinde esnaflık yapıyordu. Biraz daha konuşurken aslında makine mühendisi olduğunu öğrendim. Okulu bitirmiş, birkaç kez KPSS sınavlarına girmiş ama işe alınmamış. “Baktım ben sınavdan 80 alıyorum, işe giremiyorum ama 60 alan giriyor. Vazgeçtim, pazarcılığa başladım” diyor.

Pazarcılığa da yabancı değil Güneş. Ağabeyi yıllardır bu işi yapıyor ve kendisi de yaz tatillerinde onun yanında çalışmış. “Pazarcılık zor iştir abê” dese de şimdi kendi işini yapıyor olmanın huzuru içinde, haftanın yedi günü semt semt gezerek tezgah açıyor.

'BİRAZ YUKARIDA FİYATLAR DAHA YÜKSEK'

Biz Mahmut Güneş’le sohbet ederken birkaç kişi yeşil biberlerin fiyatını sordu. “10 lira” cevabını alınca, bir şey demeden pazarın içinde ilerlemeye devam ettiler.

Güneş, işinden ve kazandığı paradan memnundu. Ama son zamanlardaki zamlar pazar esnafını da etkilemişti elbette: “Dün 4 liraya aldığım şeyi bugün 5 liraya aldım. Bu benim fiyatlarıma da yansıyor. İnsanlar bakıp gidiyor ya da bir kilo alacakken yarım kilo alıyor çünkü parası yetmiyor.”

Pazar yeri Bağlar ilçesinin yoksul semtlerinden birindeydi. Buna dikkat çeken Güneş, Diclekent tarafını işaret ederek, “Biraz yukarıda her şey daha pahalı. Buradaki insanlar fakir, biz de buna göre fiyatta indirim yapıyoruz” diyor.

'TEK BİBER ALANLAR VAR'

Pazar esnafı Mehmethan Burak, yeğenleriyle çalıştığını söylüyor. Burak, “Biz dört aile buradan geçiniyoruz. Günde her birimize 150 lira kalırsa şükrediyoruz. Hepimizin çoluk çocuğu var. Geçim sadece vatandaş için değil bizim için de çok zor” diyor.

 Özellikle yoksul semtlerde ailelerin kalabalık olduğunu biliyoruz ve bunun üzerine konuşuyoruz Burak’la. Alım gücünün düştüğünü belirtmek için şöyle örnekler veriyor: “Eskiden domates birkaç kilo alınırdı. Şimdi bir kilo alacak en ucuzunu arıyor insanlar. Parası yetmediği için mesela 1 liralık, 2 liralık sebze alanlar oluyor.”

Bana en tuhaf gelen örnek ise kapya biberiyle ilgili oldu. Burak, “Şu kırmızı biberden sadece bir tane alan insanlar var” diyor. Kalabalık aile için büyük tencerede pişen yemeğe bir tek kapya biber nasıl bir lezzet verecek, kim bilir.

Pazar yerinde öğlen saatleriydi ve kalabalık yoktu. “Neden böyle sakin” diye sordum. “Yağmur var” dedi Mehmethan Burak ve “Akşam saatlerinde biraz daha ucuz olur pazar, onu bekliyor insanlar” ifadelerini kullandı.