PTT, edebiyat dünyası, zam ve kültürel hegemonya-ı

PTT Kargo “şirketi”nin(!) taşıma ücretlerine yaptığı zam, yayın sektörünü, özellikle de edebiyat dünyasını ayağa kaldırdı; yazın âlemi bu zamları moda tabirle bir “fiyat güncellemesi” olarak değil, muhalefetin susturulmasının, sindirilmesinin ekonomik ayağı olarak yorumladılar. Doğrusu, iki yılı aşkındır Kitaba Dair isimli bir kitap kritik programı hazırlayıp sunmaya çalışan birisi olarak bu zammın beni de derinden etkileyeceğini belirtmem gerekiyor.

Önce ne oldu, mevzu nedir onu anlatmaya çalışayım sonra da dilim döndüğünce depremin, selin, seçimlerin… velhasıl bunca hengâmenin ortasında PTT’nin kargo hizmetlerine yapılan zammın neden önemli olduğunu anlatmaya çalışayım; daha doğrusu anlatmaya çalışalım. “Anlatmaya çalışalım.” dedim çünkü yazıyı tek başıma yazmadım; “yazı-işçisi” arkadaşlarım Kaan Eminoğlu ve Celâl İnal’ın da destekleriyle edebiyat ve yayın dünyasının önde gelen isimlerinin sorularıma verdikleri yanıtları da derleyerek sizlere sunmaya çalıştım.

NE OLDU?

PTT Kargo, hizmet bedellerini “güncelledi”! Malum-u âliniz artık kimse istifa etmiyor “affını istiyor” kimse bir göreve atanmıyor “tensip ediliyor”, hiçbir şeye zam yapılmıyor “fiyatlar güncelleniyor”. İşte bu “güncelleme” (!) mucibince PTT Kargo, kitap ve süreli yayın kargo hizmeti ücretlerini “güncelledi”; 5 Tl olan kargo ücretine yaklaşık yüzde 400 zam yaptı. Yeni ücretleri merak ediyorsanız PTT’nin internet sitesine girerek Gönderi Ücretleri linkini tıklamanız yeterli. 1kg ağırlığında bir kargoyu adrese teslim taşıma bedeli 58Tl; aynı kargo adresten alınıp adrese teslim edilirse 80,50 Tl oluyor. Aynı kargo için “alma haberi” ve “email” gibi ek hizmetlerden de yararlanmak isterseniz 1kg ağırlığındaki bir kargonun PTT Kargo ile taşıma bedeli tamı tamına 96 Tl oluyor.

Durun, endişe etmeyin, PTT Kargo’nun Sosyal Amaçlı Hizmetler kapsamındaki Kitap Taşıma Kampanyası’ndan yararlanarak indirimli gönderimlerde bulunabilirsiniz: “Şirketimizce kitap okuma alışkanlığının geliştirilmesi, eğitim ve kültür alanındaki gelişmelere katkı sağlanması amacıyla, ticari olup olmamasına bakılmaksızın muhteviyatında kitap, dergi, mecmua, gazete, fotokopi ile çoğaltılmış ve diğer yayın materyalleri bulunan tüm gönderiler için 0-1 kg/desi aralığı için yüzde 50 genel indirim, 1 kg/desi üzerinde ise yüzde 30 oranında genel indirim uygulanmaktadır. Varış yeri okul olan (alıcı okul olacaktır) içeriğinde yardım malzemesi ve kitap, dergi, mecmua, gazete, fotokopi ile çoğaltılmış ve diğer yayın materyalleri bulunan gönderiler için göndericinin bireysel olması şartı aranmamaktadır.”

SORUN NE?

TUİK’in Tüketici Fiyat Endekslerindeki (2003=100) değişimin “2023 yılı Ocak ayında bir önceki aya göre yüzde 6,65, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 6,65, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 57,68 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 72,45 olarak gerçekleşti[ğini]” söylediği bir ortamda PTT’nin kargo hizmetlerine yüzde 400’lere varan zam yapmasını bir “güncelleme” bir “tarife değişikliği” olarak sineye çekmek; öyle ya “Allah’ın hıyarının bile kilosu 37,9 Tl iken -ki şimdi Migros Hemen fiyatlarına bakarak yazdım- kargo fiyatları nasıl 5 Tl olsun!” demek mümkün mü? Ünlü matematikçimiz! Nasrettin Hoca’nın kedi-ciğer paradoksundaki gibi, TUİK doğru söylüyorsa PTT nerde, PTT doğru söylüyorsa TUİK nerde diye sormak gerekmiyor mu? Latife bir yana, bu zamlardan sonra yeni çıkan şiir kitabını, hikâye ya da romanını okuyucusuyla buluşturmak isteyecek bir yazar, kitabının satış bedelinden daha fazlasını kargo ücreti olarak ödemek zorunda. İşte tam da sorun bu. Nitekim zamlardan sonra başlattıkları imza kampanyasıyla[1] seslerini duyurmaya çalışan yazarlar da aynı hususa dikkatimizi çekmekteler ve “Bir anda yapılmış olan bu yüzde 400’lük zam[mın] ülkemizin resmi enflasyon verileriyle de uyuşma[dığını] Bu karar[ın] kültür dünyamızı besleyen, insanlara bilim ve sanatla yaşam alanı açan, entelektüel faaliyetlerin en değerlisi olan okuma eyleminin aracısı olan kitap ve dergilerin okurun hayatındaki yerini kaybetmesine sebep olacak kadar ağır sonuçlara gebe [olduğunu]… Hâli hazırda kargo ücretinin kitap ve dergi ücretinden pahalı olması kitap ve dergilerin okura ulaşması önünde büyük bir engel oluştur[duğunu]” dile getirmişlerdir.

DERGİ YAYINCILARININ DERDİ NE?

Edebiyat Nöbeti Dergisi Sahibi/Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Celal Karaca'nın, konuyla ilgili açıklaması da şöyle: 

"Geçen haftadan beri sosyal medyada edebiyat dergilerinin sorunları tartışılıyor. Önce Artemis Sanat dergisinin sahibi Yusuf Çağlar’ın hazırladığı bir metin paylaşıldı. Arkasından şair Kaan Eminoğlu’nun destek paylaşımı ses getirdi. Son olarak Bursa’ da yayımlanan Eliz Edebiyat, Çini Kitap, Sarmal Çevrim dergilerinin birlikteliği ile oluşan 'Bursa Dergiler Platformu'nun Kültür ve Turizm Bakanlığına, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığına, PTT Genel Müdürlüğüne seslenen bir paylaşımı sosyal medyada yer aldı.

Aslında yayıncılık sektörünün sorunları neyse kültür, sanat, edebiyat dergilerinin sorunları da o: Basım ve dağıtım. Ancak Şubat ayının başından itibaren basım sorununun önüne geçti dağıtım sorunu. Başka bir deyişle kargo ücretleri. Burada tartışılan PTT kargo aslında. Neden PTT Kargo?

PTT kargo 5 TL’ ye taşıdığı dergi ve kitapları birden 20.75 TL’ den dağıtmaya başladı. Enflasyon yüzde 64.27’lerde seyrederken yüzde 400 zam hangi aklın ürünü? Bunun adı kültür sanat düşmanlığıdır. Okumayın, yazmayın, yazdıklarınızı insanlara ulaştırmayın demektir.

Dergi yayıncıları ne istiyor? Biz dergi yayıncıları özellikle bir kamu kuruluşu olan PTT Kargonun yüzde 400’lük zammını kabul edilir bulmuyoruz. PTT Kargonun bu kadar acımasız bir kâr hırsı olmamalıdır. Biz dergi yayıncılarının Kültür ve Turizm Bakanlığında, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığından, PTT Genel Müdürlüğünden beklentimiz PTT Kargo 'basılı kâğıt' tarifesindeki eski makul fiyatlara dönmesini talep ediyoruz. Aksi takdirde dergiler birer birer kapanacak, yayıncılık sektörü çıkmaza girecektir."

[1] İmza kampanyası metni: 

PTT Kargo’nun kitap ve süreli yayınlar için yaptığı indirimli kargo uygulamasında kısa bir süre önce değişikliğe giderek bir adet kitap veya dergi için 5.00 TL olan kargo ücretini 20,75 TL’ye çıkarması kültür hayatımıza büyük bir darbe vurmuştur. Bir anda yapılmış olan bu %400’lük zam ülkemizin resmi enflasyon verileriyle de uyuşmamaktadır. Bu karar; kültür dünyamızı besleyen, insanlara bilim ve sanatla yaşam alanı açan, entelektüel faaliyetlerin en değerlisi olan okuma eyleminin aracısı olan kitap ve dergilerin okurun hayatındaki yerini kaybetmesine sebep olacak kadar ağır sonuçlara gebedir. Hâli hazırda kargo ücretinin kitap ve dergi ücretinden pahalı olması kitap ve dergilerin okura ulaşması önünde büyük bir engel oluşturmaktadır.

PTT Kargo’nun eskiden olduğu gibi kitap ve süreli yayınlara ilişkin kargo ücretlerini makul seviyede tutarak; kültür, sanat ve edebiyatımıza karşı sorumluluğunu yerine getirmesi, bir kamu kuruluşu olarak okumaya teşvik edici uygulamalarıyla ilgili olarak kamu aleyhine olan hiçbir değişikliği hayata geçirmemesi gerekmektedir. Biz aşağıda adı yazılı olan şair, yazar, yayıncı, akademisyen, kültür emekçisi ve aydınlar olarak PTT Kargo’nun kitap gönderim bedeline ilişkin zam kararını iptal ederek eski fiyat tarifesine dönmesini talep ediyoruz.

İmzacılar