30 Eylül Rusya'nın Suriye'de operasyonlara başlamasının yıl dönümü. Rusya'nın Suriye'de hava operasyonlarına başlaması savaşın kaderini tamamen değiştirdi. Suriye ordusu Batı'nın silah, eleman ve istihbarat sağladığı örgütlere karşı birçok bölgede üstünlük sağlamaya başladı. Rusya ise Batı ile rekabetinde bir kez daha "eski günlerine" döndü.
RUSYA ÖNCEDEN DE VARDI
Rusya, Suriye'deki operasyonlarına 30 Eylül 2015'te başladı ancak bundan önce de bir Rus varlığı söz konusuydu. Rusya, 2015 Eylül ayına kadar Suriye’de sadece Tartus deniz üssüne sahipti. Bu üs Sovyetler Birliği döneminde, 1971 yılında yapılan anlaşmaya göre kullanılıyor. Üs, resmiyette üs olarak değil malzeme ve teknik destek noktası olarak tanımlanmış. Ancak 2008’de iki ülke arasında yapılan anlaşmalardan sonra üs "devamlı deniz üssü" olarak kullanılmaya başlandı.
Rusların bu üs dışında Suriye’nin bazı yerlerinde istihbarat üsleri, radarları da var. Suriye’de isyanın başlaması ile birlikte yaşanan bölgesel ve küresel gelişmeler sonrası bu tesisler modernize edildi ve yenileri eklendi.
Diğer yandan Sovyetler döneminden bu yana iki ülke arasında devam eden askeri işbirliği nedeniyle, Suriyeli subaylar Rusya’da (da) eğitim alıyor, Rus subaylar Suriye’de eğitim veriyor. Suriye ordusu zaten Rus ekolüne göre eğitiliyor.
Suriye’nin silah gücü büyük oranda Sovyetler - Rusya’ya dayanıyor. Bu silahlar arasında MIG serisi uçaklar; Pantsir savunma sistemleri, İskender füzeleri, T serisi tanklar, kimyasal silahlar da var. Rusya’nın geliştirdiği en önemli silahlardan olan S-300’lerle ilgili anlaşma/teslimat iddiaları ise bir ara gündeme geldi ancak S-300’lerin Suriye’ye verilmediği sanılıyor.
Kriz döneminde Rus subay sayısında büyük artış oldu. Sayıları bilinmemekle birlikte bu subaylar askeri, istihbari, teknik destek için Suriye’de bulunuyorlar.
Diğer yandan, halen devam eden çatışmalarda askeri taktik açısından da destek sunmalarının yanı sıra, çeşitli gruplar ile sürdürülen barış görüşmelerinde rol alıyorlar.
NE ZAMAN GİRDİ?
Rus askeri varlığının Suriye'de artmaya başladığı haberleri, ilk olarak Ağustos 2015 gibi çıktı.
Bu iddiaların bir kısmı, Rusya’nın Suriye’ye 6 adet MIG-31 savaş uçağı gönderdiği ile ilgiliydi. Haber Suriye tarafından değil, Rusya tarafından yalanlandı. Ancak o dönemde görüştüğümüz yerel kaynaklar bu uçakların "gerekli görüldüğü zamanlarda" kullanıldığını belirtiyordu.
Hatta bir kaynağa göre 2015 Ağustos ayında, Duma’daki pazar yerinin bulunduğu caddede, militanların bulunduğu binaya yönelik saldırıyı bu uçaklar gerçekleştirmişti.
Eylül 2015 başlarında Rus varlığı somut şekilde görülmeye başlandı. Ancak bu kez Ruslar kalıcı olmanın hazırlığı içindeydi.
Rusya, Lazkiye'nin Ceble ilçesinde bulunan Basil Esad sivil havalimanını askeri üsse çevirmek üzere çalışmalara başlamıştı.
Sayıları yaklaşık 3 bin olduğu belirtilen Rus personel, havalimanı ve çevresinde hummalı bir çalışmaya başlamıştı.
Söz konusu pist uzunluğu 3 km olan havalimanı askeri amaçlar için de kullanılıyordu. Ancak Rusya’nın bazı uçakları için yetersiz olması nedeniyle pistin askeri amaç için kullanılan kısmında ıslah çalışmaları yapıldı. Eylül sonuna doğru çalışmalar tamamlandı ve havalimanı Rusya’nın Ortadoğu’daki ilk hava üssü olarak kullanılmaya başlandı.
Rusya buraya hava üssü kurmuş olmakla ABD/NATO’ya ve ABD'nin İncirlik üssüne çok yakın (185 km) bir yerde hava üssüne sahip oldu.
ASKERİ VARLIĞI
Suriye'de 4 ile 5 bin arasında Rus askeri personeli olduğu sanılıyor. TU ve SU serisi bombardıman uçaklarından ise, yaklaşık 60 tane olduğu tahmin ediliyor. Bunlara gözetleme uçakları ve MI serisi atak helikopterlerini de eklemek gerekiyor. Rusya'nın karada ise çok çeşitli füze ve roket sistemleri de operasyonlarda kullanılıyor. Ancak Rusya'nın en önemli silahı S-400 hava savunma sistemi. Bu sistem, Türkiye'nin bir Rus uçağını düşürmesinden sonra Lazkiye'ye yerleştirilmişti.
Rusya'nın kara ve hava gücünün yanı sıra Suriye'de deniz gücü de var. Zaman zaman sayıları değişen askeri gemiler, Tartus ve Lazkiye açıklarında bulunuyor. Rusya, son olarak Amiral Kuznetsoz uçak gemisini de Suriye'ye göndereceğini açıklamıştı.
NEDEN GİRDİ?
Rusya, Eylül 2015'te Suriye'ye girmeden önce Suriye ordusunda yorgunluk belirtileri görülmeye başlamıştı. İdlib'in El Nusra öncülüğünde ki Fetih Ordusu tarafından alınması Lazkiye, Hama ve Halep'e olan baskıyı arttırmaya başladı. Suriye, Temmuz 2015'te Rusya'dan resmen müdahale etmesini istedi. Rusya bunun üzerine birliklerini gönderdi.
GİRDİĞİNDE DURUM NEYDİ, KİM NEREDE HAKİMDİ?
Rusya Suriye'ye girdiğinde Rakka merkez tamamen, Deyrezzor merkezin büyük bölümü ve kırsalı tamamen IŞİD'in elinde bulunuyordu. IŞİD diğer yandan Halep'in doğu ve kuzey kesimlerinde etkisini arttırmaya başlamıştı. İdlib'in de Fetih Ordusu'nun eline geçmesi ile Suriye'nin kuzeyi neredeyse tamamen, yönetime karşı savaşan örgütlerin eline geçti. Cihatçı grupların bir sonraki hedefinin ise çeşitli kesimleri barındıran Lazkiye olduğu belirtiliyordu.
HANGİ OPERASYONLAR YAPILDI?
Resmi açıklamalarda IŞİD'e karşı operasyon yapılacağı belirtiliyordu. Ancak operasyonlar ilk olarak IŞİD'in yoğun olduğu değil Hama ile Humus arasında yer alan Rastan gibi yerlere yapıldı. Buradaki amaç, IŞİD dahil lojistik yollarını kesmekti. Kısa bir süre sonra ise Rus uçakları Halep'in kuzeyinde ve Hama'nın doğusunda IŞİD'e ait çok önemli iki merkeze ağır operasyonlar düzenledi. Bu operasyonlar dünya basını tarafından görülmedi ancak, IŞİD'e ağır darbe vuruldu. Zamanla öncelikler değişti ve operasyonlar Batı tarafından "ılımlı" olarak tanımlanan gruplara da yöneldi. Humus, Hama, İdlib, Lazkiye kırsalları başta olmak üzere birçok hedefe saldırılar düzenlendi.
RUSYA'NIN VARLIĞI NEYİ DEĞİŞTİRDİ?
Rusya'nın girmesinden sonra Suriye ordusu kara operasyonlarını daha rahat gerçekleştirmeye, silahlı gruplar ise birçok yerde gerilemeye başladı. Haritadaki görüntü Suriye ordusu lehine dönmeye başladı. Rus bombardıman desteği ile Suriye ordusu irili ufaklı 586 merkezi geri aldı.
Palmyra ve Humus'un doğusundaki gaz sahaları ile Halep'in doğusunda ve geçtiğimiz aylarda kuzey batısında stratejik birçok nokta, tekrar Suriye Ordusu'nun kontrolü altına girdi.
KAYIPLARI
Rusya operasyonlar sırasında çeşitli rütbe ve görevlerdeki 20 personelini kaybetti. Türkiye tarafından düşürülen bir (Su-24) uçak, ve Mİ tipi 3 helikopter Rusya'nın diğer önemli kayıplarını oluşturuyor.
SONUÇLAR
Savaşın kaderi tamamen değişti. Rusya'nın girmesi ile Suriye uluslararası platformlarda ilk kez somut askeri destek ile hareket etmeye başladı. Rusya bölgeye (ilk defa hava üssü gibi) çok güçlü şekilde dönüş yaptı. ABD, Suriye'de vekalet savaşında büyük darbe yedi. Ortadoğu ve Suriye için o güne kadar öngörülen senaryolar çöktü. Suriye'nin bölünme tehlikesi azaldı.
Rusya, uzun zamandır yenileme çalışmalarını sürdürdüğü mühimmatını deneme imkanı yakaladı. Hazar Denizi'nden gönderdiği füzeler ve uzun menzilli bombardıman uçakları ile gövde gösterisi yaptı. Diğer yandan Rusya'nın en önemli kazanımı, ABD ile rekabette gücünü yeniden gösterme fırsatını yakalamış olması.