S-400 krizi: Şimdi ne olacak?
Türkiye'nin bir NATO üyesi ve Amerikan müttefiki olarak Rusya'dan S-400 hava savunma sistemleri alması, Washington'la yeni bir kriz anlamına geliyor. Peki ABD Başkanı Donald Trump, Kongre'de hazır bekleyen yaptırım tasarılarını engelleyebilir mi?
DUVAR - S-400 krizinde gözler, ABD Başkanı Donald Trump'a çevrilmiş durumda. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Trump'la G20 Liderler Zirvesi'nde yaptığı görüşmenin ardından "Yaptırım olmayacağını sayın Trump'tan duymuş olduk" demişti. Ancak Kongre'de şu an, S-400 alımının gerçekleşmesi halinde Türkiye'ye karşı yaptırım öngören bir dizi tasarı var.
Peki Trump, Kongre'de bekleyen ve hem Cumhuriyetçilerden, hem Demokratlardan destek gören yaptırımları engelleyebilir mi? Amerikan sisteminin başkanlık makamı üzerindeki demokratik denetim mekanizmaları, Kongre kararlarının Trump tarafından veto edilmesine izin verir mi?
CAATSA NEDİR?
S-400 alımı nedeniyle Türkiye'ye yaptırımların gündeme gelmesinin temel nedeni, ABD Kongresi'nin Ağustos 2017'de çıkardığı ABD'nin Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Etme Yasası (CAATSA). Bu yasa özetle, Rusya'nın istihbarat veya savunma sektörleri ile alışveriş yapan kişi veya kurumlara karşı yaptırım öngörüyor. Kongre, Türkiye'nin S-400 alımını da bu kapsamda değerlendiriyor.
Türkiye'de özellikle G20 Zirvesi'nden sonra belirli çevrelerde dile getirilen tez ise 'Trump'ın Ankara'yı bu yaptırımlardan muaf tutabileceği' iddiasında. Fakat Temmuz 2018'de alınan bir karar, Türkiye'nin bu beklentisini boşa çıkarabilir. Bu tarihte Trump yönetimi, Rus silahları alan hangi stratejik müttefiklerin ağır mali yaptırımlardan muaf tutulacağı konusunda tek başına karar hakkı talep etmişti.
KONGRE TRUMP'A İSTEDİĞİ YETKİYİ VERMEDİ
Ancak bu konunun tartışmaya açıldığı yıllık bütçe görüşmelerinde, Kongre Trump'a demokratik bir çelme taktı. Sadece Vietnam, Endonezya ve Hindistan'a muafiyet tanındı. Daily Beast sitesi o dönemki haberinde bu karar için şu ifadeleri kullanıyordu: "Bu, Trump yönetiminin Rus silahları aldığı için uygulanacak ağır mali yaptırımlardan hangi ülkelerin muaf tutulacağını kendi başına belirlemek gibi yeniş bir yetki talebine sertçe karşı çıkan Cumhuriyetçi ve Demokrat Kongre üyeleri için bir zafer." Aynı habere göre, Pentagon yetkilileri Kongre üyelerine Beyaz Saray'a daha geniş muafiyet yetkisi verilmesi için dört koldan lobi yapmış ama sonuç alamamıştı.
TRUMP'IN KONGRE'YE MEKTUP YAZMASI GEREKECEK
Gelinen noktada, Trump'ın Türkiye'yi CAATSA'dan muaf tutabilmek için Kongre'yi Türkiye lehine ikna etmesi gerekiyor. ABD Başkanı'nın ilgili Kongre komitelerine bir mektup yazarak, Türkiye'nin Rus silahları alımını zamanla azaltacağını, S-400 alımının önemli bir alışveriş olmadığını, bu durumun NATO'nun birliğini tehlikeye atmayacağını ve Amerikan askeri operasyonlarına olumsuz yansımayacağını kanıtlaması gerekiyor.
TÜRKİYE RUSYA'YLA ASKERİ İŞBİRLİĞİNİ AZALTIR MI?
Bununla birlikte, Türkiye'nin S-400 alımından geri adım atmaması ve hatta gelecekte Rusya ile yeni askeri projelerin hayata geçirilebileceğini açıklaması, Trump'ın olası mektubunun aksi yönde gelişmeler...
'AKTİVE ETMEME' SEÇENEĞİ
Şu an içinse, taraflar arasında bir orta yol arayışı gündeme getirilmiş durumda. Trump'a yakınlığıyla tanınan Cumhuriyetçi Senatör Lindsey Graham, haftasonunda yaptığı Türkiye ziyareti sırasında, S-400'lerin Türkiye'ye gelse bile aktive edilmemesi halinde yaptırımların etrafından dolanılabileceğini ifade etti.
'TRUMP-ERDOĞAN GÖRÜŞMELERİNDE HEP AYNI ŞABLON VAR'
Amerikalı uzmanlar ise daha karamsar bir tablo çiziyor. Alman Marshall Fonu'nda kıdemli araştırmacı olan Nicholas Danforth, "Trump tüm bunların Obama'nın suçu olduğunu düşünse de, bu durum Kongre yaptırımlarının ortadan kalkmasına yol açmayacaktır" diyor. Al Monitor'a konuşan Danforth, "Trump-Erdoğan görüşmeleri gülünç bir hal aldı. Ne zaman görüşseler aynı şablon ortaya çıkıyor: Trump anlayışlı ama karmaşık bir açıklama yapıyor. Erdoğan zafer ilan ediyor ve bir süre sonra aslında hiçbir şeyin değişmediğinin farkına varıyorlar" diyor.
'TRUMP'IN VETO EDEMEYECEĞİ BİR KARAR DA İHTİMAL DAHİLİNDE'
Türk-Amerikan ilişkileri uzmanı Aaron Stein ise Türkiye'nin Rusya'dan silah alımını azaltma yolunda olmadığını vurgulayarak, Trump'ın Kongre'ye yazacağı mektubun işe yaramayacabileceğine dikkat çekti. Stein, Trump'ın böyle bir mektupta 'yalan' söylemesi sonucunda Kongre üyelerinin öfkelenerek, başkan tarafından veto edilemeyecek bir karar çıkarma ihtimali bulunduğunu da ekledi.
FOREIGN POLICY: ÇOK AZ VAKİT KALDI
Foreign Policy dergisinde yayımlanan bir makalede ise Erdoğan'ın S-400'lerin 10 gün içinde geleceğini söylediği ve çözüm için çok az vakit kaldığı belirtildi. (DIŞ HABERLER)