Seçimin en çok konuşulan yalan haberleri

DUVAR - Seçim döneminde en fazla sahte haber paylaşımı, yüzde 42.86 ile Twitter'da yapıldı. Sahte haberlerin yüzde 32.65'i Facebook'ta, yüzde 24.49'u ise haber sitelerinde yer aldı.

Erken seçim tarihi açıklandıktan sonra sosyal medyada paylaşılan ve en çok etkileşim alan 5 sahte haber ise şöyle: "SOLOTÜRK’ün uçuşları Muharrem İnce’yle karşılaştıktan sonra iptal edildi", "Muharrem İnce'nin Kadıköy mitingi fotoğrafı", "Erdoğan mitingde İnce'nin türkü söylediği videoyu izletti", "TAMAM ve DEVAM tweetleri yurtdışından atıldı" ve "Muharrem İnce camide halay çekti".

Teyit.org'dan Mehmet Atakan Foça'nın sahte haberlerle ilgili verileri aktardığı yazısı şöyle:

18 Nisan 2018’de açıklanan erken seçim tarihinin ardından Türkiye 2 ay gibi kısa bir süre içerisinde birçok seçim kampanyasına, mitinge tanıklık ederken peşi sıra gelen pek çok sahte habere de maruz kaldı.

Bu 2 aylık süre zarfında teyit.org’a iletilen şüpheli bilgi sayısı rekor düzeye ulaştı. teyit.org editörlerinin incelediği ve yanlış olduğunu tespit ettiği 29 bilgi/haber ile hazırladığımız bu çalışmanın özellikle seçim dönemlerinde yayılan yanlış bilginin nerede, hangi aktörlerin eliyle ve nasıl yayıldığını göstermesi açısından önemli olduğunu düşünüyoruz.

Burada sıralanan sahte haberler, yalnızca teyit.org’un metodolojisi çerçevesinde en az iki delil ile yanlış olduğu tespit edilenlerdir. Belirtilen sahte haberler dışında kalan komplo teorileri veya doğrulanabilir olmayan iddialar bu çalışmanın kapsamına alınmamıştır.

Ham verisini de paylaşmakta olduğumuz bu analizin alanda çalışan akademisyenler başta olmak üzere sahte haber problemini kendisine dert edinen tüm internet kullanıcılarının işine yaramasını umuyoruz.

SOSYAL MEDYADA EN ÇOK ETKİLEŞİM ALAN 5 HABER

Sosyal medyada popüler olan sahte haberler seçim dönemi boyunca ortalama 25 bin etkileşim aldı. Facebook ve Twitter üzerinde aldığı toplam etkileşimi en yüksek beş sahte haber incelendiğinde, ilk beşe son sıradan giren sahte haberin bile ortalamanın iki katından fazla etkileşim aldığı görülebiliyor. İlk beşin başını çeken “SOLOTÜRK uçuşlarının Muharrem İnce’yle karşılaştıktan sonra iptal edildiği” iddiası ise ortalamanın dört katından fazla etkileşim almış durumda.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Milletim ‘Tamam’ derse o zaman kenara çekiliriz.” sözünün ardından sosyal medyada başlayan TAMAM-DEVAM yarışı, tweetlerin yurt dışından atıldığı iddiasıyla da konuşulmuştu. Özellikle iki haber sitesi ve birçok siyasetçinin dahil olduğu tartışmalarda tweetlerin Türkiye’den atılmadığını göstermek için kullanılan ekran görüntüleri, doğru sonuç vermeyen bir arama sorgusundan alınmıştı.

Kırmızı nokta sahte haberi, mavi noktalar sahte haberi paylaşan Twitter hesaplarını, siyah noktalar sahte haberi yayınlayan haber sitelerini, lacivert nokta ise sahte haberi paylaşan Facebook sayfasını gösteriyor. Aradaki bağlantılar ise bu sayfa ve hesapların paylaşımları hangi platformda yaptıklarını ve sahte haberin etkileşimine ne kadar katkı sağladıklarını belirtiyor.

SOLOTÜRK uçuşlarının Muharrem İnce’yle karşılaştıktan sonra iptal edildiği iddiasının yaygınlaşmasında ise haber sitelerinin etkisi daha fazla öne çıkıyor. Söz konusu sahte haberi yayınlayan ve sosyal medyada paylaşan 7 haber sitesi bulunuyor.

İstatistiklerdeki bir diğer ilginç sonuç ise Facebook’ta yalnızca bir sayfa tarafından paylaşılan ve bağlam dışı kullanılan bir fotoğrafın, diğer pek çok sahte habere göre daha fazla yayılması. Yılmaz Özdil ve Onurlu Yazarlar isimli Facebook sayfası tarafından Muharrem İnce’nin Kadıköy mitinginden olduğu iddiasıyla paylaşılan ancak gerçekte 15 Temmuz darbe girişiminin birinci yıl dönümünde çekilen fotoğraf, yaklaşık 100 bin paylaşımla diğer pek çok sahte haberden daha fazla yaygınlık gösterdi.

Seçim döneminde yayılan sahte haberleri haritaladığımız Graph Commons linkine buradan ulaşabilirsiniz.

EN ÇOK SAHTE HABER TWİTTER'DA, EN ÇOK ETKİLEŞİM FACEBOOK'TA

Sahte haber paylaşımının seçim dönemi boyunca sayıca Twitter’da daha fazla olduğunu elde edilen veriler ışığında söylemek mümkün gözüküyor. Twitter her ne kadar %42 ile başı çekse de oranlar birbirine çok yakın.

Muharrem İnce’nin oy kullandığı sandıkta görevli kadının İnce’nin elini sıkmadığını iddia eden video ile Diyarbakır Mesut Yılmaz İlkokulu’nda boş zarflarla dolaşan kişilerin hile ve usulsüzlük amacıyla sandıkları gezdiği iddiaları bu listeye son sıradan dahil oluyor.

Her ne kadar teyit.org’un tuttuğu sahte haber paylaşımı istatistiklerinde Twitter sayıca daha fazla gözükse de, sahte haberlerin aldığı etkileşimlerde ilk sırayı Facebook çekiyor.

Bu grafiğe göre Facebook sayfalarından paylaşılan içerikler toplam etkileşimin yarısından çoğunu karşılarken, haber sitelerinin yayınladığı haberlerin sosyal medya etkileşimleri %6,5 gibi düşük bir oranda seyrediyor.

Facebook’ta en çok etkileşim alan beş sahte içeriğe bakıldığında Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın mitingde İnce’nin türkü söylerken görüldüğü videoyu izlettiği iddiasının diğer listelerde olduğu gibi burada da yerini koruduğu görülüyor.

Tüm listelerde öne çıkan sonuç, sahte haberin fotoğraf ve videoların bağlamından koparılarak kullanılması veya montajlanması yöntemiyle daha sık karşımıza çıkmakta olduğu. Ayrıca Mesut Yılmaz İlkokulu’ndaki kimliği belirsiz kişiler ve SOLOTÜRK’ün uçuşlarının ne zaman iptal edildiğine ilişkin iddialar gösteriyor ki kamu kurumlarının zamanında ve yeterli bir açıklama yaparak kamuoyunu bilgilendirmemesi sahte haberin yayılmasına uygun ortam oluşturuyor.

SAHTE HABERİ EN ÇOK YAYGINLAŞTIRAN AKTÖRLER

Seçim dönemi boyunca paylaştığı sahte haberle en çok etkileşim alan beş aktöre bakıldığında, üçünün anonim Facebook sayfası olduğu, diğer iki profilin ise biri anonim biri de gerçek kişi olmak üzere Twitter hesabı olduğu görülüyor.

https://infogram.com/sahte-haberi-en-cok-yayginlastiran-5-aktor-1h9j6q8qo9p56gz

Bu hesapların yapmış olduğu paylaşımlarda yalnızca R.T. Erdoğan isimli Facebook sayfasının paylaşımında düzeltmeye gittiği, Yılmaz Özdil ve Onurlu Yazarlar isimli Facebook sayfasının ise gönderiyi sildiği anlaşılıyor. Diğer hesapların ise paylaşımları hala profillerinde duruyor.