Sefarad Kültür Festivali sona erdi: İlk defa uluslararası adımlar atıldı

Cihan Başakçıoğlu

İZMİR - 15’inci yüzyılda İspanya’daki baskılardan kaçarak Osmanlı’ya sığınan Sefarad Yahudileri’nin yerleştiği kentlerden biri olan İzmir’de, bu yıl üçüncüsü gerçekleştirilen “Sefarad Kültür Festivali”, Hanuka (Işıklar) Bayramı Töreni ile mumlar yakılarak son buldu. İzmir Musevi Cemaati Vakfı ve Konak Belediyesi tarafından 28 Kasım-6 Aralık tarihleri arasında düzenlenen festival kapsamında konser, söyleşi ve sergi gibi etkinlikler düzenlendi.

Festival kapsamında geçmişte Yahudilerin yaşadığı Kemeraltı Havra Sokağı'nda bulunan Etz Haym Sinegogu'nun da açılışı gerçekleştirildi.

'1942 YILINDA OSMANLI TOPRAKLARINA GÖÇ ETTİLER'

Festivalin Kurucu Direktörü olan Nesim Bencoya, aynı zamanda sinema alanında yetkin isimlerden biri. Gazete Duvar'a konuşan Bencoya, Sefarad Yahudileri'nin tarihine değinerek, şunları söyledi:

"Biz Türkiye'deki Yahudilerden söz edince Sefarad Yahudileri diyoruz. Sefarad Yahudileri, 1492 yılında İspanya'dan engizisyon zoruyla kovulmuş Yahudilerdir. Bu Yahudiler Kuzey Afrika, bazı Avrupa ülkeleri ancak çoğunlukla Osmanlı topraklarına göç eden Yahudilerdir. Seferad İbrahice'de İspanya demek. Yani İspanyol Yahudileri anlamına da geliyor. Onlar MS 700 ile 1400'lü yıllar arasında İspanya'da yaşıyorlar. Oradan geldikleri için de onlara Sefarad Yahudileri deniliyor. Bu Endülüs Emevilerine kadar uzanan bir süreç. Türkiye'de sadece Sefarad Yahudileri yok. Anadolu topraklarında 2 bin 500 yıl öncesine dayanan bir Yahudi cemaati vardır. Bunların bir kısmı Babil sürgünü Yahudiler diğer kısmı da Bizans Yahudileridir."

'O ÇOK RENKLİLİK KAYBOLDU'

Türkiye'de Sefarad Yahudilerinin bir azınlık olarak karşılaştıkları zorlukların diğer azınlıkların yaşadığı zorluklardan soyutlanamayacağını belirten Bencoya, "Her ülkede bir ulus yaratılınca diğer uluslar, etnik yapılar ötekileştirilir. Bizim de başımıza aynı şeyler geldi. 20. yüzyılın ilk yıllarında herkesin bildiği gibi 6-7 Eylül olayları, varlık vergisi olayları daha öncesinde ise Çorlu'dan Yahudilerin kovulması gibi olaylar maalesef yaşandı. O zaman ki ulusalcı dalga çerçevesinde zorluklar yaşandı" diye konuştu.

Yaşanan zorlukların ardından İzmir özelinde 1948 yılında İsrail devletinin kurulmasıyla Havra'daki tüm eski Yahudi Mahallesi'nin boşaldığını belirten Bencoya, "Eski Yahudi Mahallesi boşalınca biz orada kültürümüzü de kaybetmiş olduk. Çünkü Havra Sokağı İzmir'in çok kültürlülüğünün bir simgesiydi. Ticaret merkeziydi. Ermenice, Rumca, Türkçe hepsi birbirine karışırdı. İnsanlar eğlenmeye de giderdi, meyhaneler vardı. Çok renkli bir yerdi. Bunlar kayboldu" dedi. Bencoya, festival ile yapmaya çalıştıklarının çok kültürlülüğü yeniden var etmek ve bir şekilde yaşatmak olduğunun da altını çizdi.

'FESTİVALİN AMAÇLARINDAN BİRİ IRKÇILIĞI KIRMAK, DİĞERİ KÜLTÜRLER ARASI DİYALOG'

Festivalin amaçlarından birinin de Yahudilerin kültürünü tanıtmak olduğunu söyleyen Bencoya, festival ile yaratılmaya çalışılan çok kültürlülüğü şöyle anlattı:

"Benim birkaç kaygım var onlardan biri ırkçılıktır. Yahudiler böyledir, Kürtler böyledir deniliyor. Ben bunu kırmak istiyorum. Diğer amaç İzmir'de kültürlerarası diyalogu geliştirmek. Bizim etkinliklerimiz gittikçe bu yönlü olacak. Festivalde benim için çok önemli olan bir şey var. Seferad Yahudileri'nin Ladino dilinde şarkıları vardır. Onu Yahudi olmayanlar söylediler, benim Türkçe ilahiler söyleyebilmem gibi. Onlar benim atalarımın dilinde şarkılar söylüyorlar, ben onların ataların dilinde şarkılar söylüyorum. Bunu birlikte yapıyoruz. Bu birlikteliği yaşatmak istiyoruz. Benim buna verdiğim ad çok kültürlülüktür. Birlikte bir üretim yapmış oluruz. Bu festivalin yapmaya çalıştığı şeylerden biri de budur.

'İLK DEFA BU YIL ULUSLARARASI ADIMLARIMIZI ATTIK'

Bu yıl yaptıkları festivalin diğer iki yıldan çok daha iyi geçtiğini belirten Bencoya, bu yılki festivalde ilk defa uluslararası sanatçılara yer verdiklerini ifade etti. Önümüzdeki yıllarda festivalin uluslararası ayağını daha da geliştirmeyi hedeflediklerini söyleyen Bencoya, "Bu yıl yaptığımız üçüncü festivalimizde ise İlk defa uluslararası adımlarımızı attık. Final gecemizde bir Fransız grubu çok güzel bir konser verdi. Yahudilerde iki ana akım vardır; Seferad Yahudileri ve Aşkenaz Yahudileri. Dün akşam Aşkenaz Yahudileri'nin muhteşem müziğini dinledik. Yurt dışından gelen bir ekipti. İlk kez İzmir dışına çıkarak Selanik Sefarad Şarkıları konseri oldu. Uluslararası şekilleniyoruz. Umarım önümüzdeki yıl daha da uluslararası bir festival yaparız. Hem de İzmir'e uluslararası bir festival daha kazandırmış oluruz" dedi.

Bencoya, son olarak festivalin ana sponsoru olan Konak Belediyesi'ne de teşekkürlerini sundu.