Sel, dolu, don vurdu: Antep fıstığında rekolte düşüşü

Fatma Keber

URFA - Türkiye'de en fazla fıstık ağacına sahip il olan Urfa’da hasada kısa bir zaman kaldı. Ancak, kentin önemli geçim kaynakları arasında yer alan ve halk arasında "yeşil altın" olarak nitelendirilen Antep fıstığı bu sene üreticinin yüzünü güldürmeyecek görünüyor.

Ekonomik getirisinden dolayı son dönemlerde üreticinin rağbet gösterdiği fıstık, başta Antep ve Urfa olmak üzere Türkiye'nin 30’a yakında ilinde üretiliyor. Türkiye'nin fıstık üretiminin yüzde 85'i ise Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde gerçekleştiriliyor.
Türkiye’nin en önemli fıstık depoları olan Urfa ve Antep’te yaşanan sel, dolu ve aşırı yağışlar nedeni ile bu sene kötü bir hasat bekleniyor.

Antep fıstığının üretildiği kentlerin başında gelen Urfa’da mart ayında iki, nisan ayında da bir sel yaşandı. Seller toprağın üst tabakasını ve buradaki gübreyi aşındırınca fıstık ağaçları da durumdan olumsuz etkilendi. Antep’te de mart ayında yaşanan sel nedeni ile durum aynı.

‘GEÇEN SENEYE ORANLA YARI YARIYA ZARAR EDİYORUZ’

Urfa Bozova'da fıstık bahçesi bulunan çiftçi Mustafa Yıldırım, “Bu sene fıstık ağaçlarımızı dolu ve sel vurdu. Selin altında kaldı ağaçlar ve bu sene geçen seneye oranla yarı yarıya zarar ediyoruz. Geçen sene ağaçlardan yüzde 60 oranında verim alırken bu sene verim yüzde 30’a düşmüş görünüyor” dedi.

‘YÜZDE 30 CİVARINDA VERİM KAYBI TAHMİN EDİYORUZ’

Harran Üniversitesi (HRÜ) Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ali Rıza Öztürkmen de şunları söyledi, "14-15 Mart'ta yaşanan sel nedeniyle birinci gün 117, ikinci gün 25 olmak üzere metrekareye 137 kilo yağış düştü. Dolayısıyla bu yağış hem sele hem can kaybına neden oldu. Fıstıkta, selin vurduğu bölgelerde beklenen bir rekolte düşüklüğü var. Tarım arazilerinde ağaçlarda problemler oldu ama selin vurmadığı birçok bölgede ise kuru dönemde fıstığın su alması o bölgelerde de verim artışına neden oldu. Bu yıl rekolte 60-70 bin ton civarında bekleniyor, geçen yıl 100 bin civarında bir rekolte geldi. Bu yıl yüzde 30 civarında bir verim kaybı olacağını düşünüyoruz.”

'ÜRETİM YARI YARIYA DÜŞTÜ'

Bozova Ziraat Odası Müslüm Okan ise Bozava’da don olayı yaşattığını hatırlatarak, “Bazı bölgelerde don oluştu ama Antep bizden daha fazla don etkisinde kaldı” dedi.

Okan, Tarım Sigortaları Havuzu (TARSİM ) tarafından sorun çıkarıldığını söyleyerek, “Selin etkisinde kalan ağaçlarımız neredeyse kuruma aşamasına geldi. Hatta bazı ağaçlarımız kurumayı da geçelim yerinden söküldü resmen ve çiftçilerimizden aldığımız bilgilere göre yaklaşık 2-3 bin dekar alanda zarar var. Bu durum üreticiyi zorlayacaktır. Devlet de bir destek vermezse, zaten geçen sene yüzde 80'i bankalar üzerinden kredi çekmiş olan çiftçiler bayağı bir sıkıntı yaşayacak” diye konuştu.

Okan, “Çiftçilerimiz üretimleri zaten yarı yarıya düştü” diye ekledi.

‘SEL TOPRAĞI GÖTÜRDÜ, KÖKLER DIŞARIDA KALDI’

Önceki dönem TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Urfa Şube Başkanı Abdullah Melik de rekoltede düşüş yaşanacağını belirtti. Melik, “Yağmurdan dolayı döllenme olmadı bu birinci neden, ikinci neden ise ciddi bir don olayı oldu. Bozova, Halfeti, Birecik'te engebeli olan bahçelerde sel toprağı götürdü. Dolayısıyla kökler açıkta kaldı. Kökleri açık olan bir bitki verim veremez, kurumaya da yüz tutar. Bu köklerin bir an önce toprakla doldurulması gerekiyor” diye anlattı.

‘BU SENE ÜRÜN YOK, OLAN DA DONDA GİTTİ’

Antep'te de bu sene ciddi verim kaybı bekleniyor. Nizip Ziraat Odası Başkanı Sıddık Durmaz, “Dere kenarlarında, fıstık ve zeytin ağaçlarında zarar oldu. Soğuk, don vurdu mu ağaca, ağaç içindeki mahsulü atıyor ve hastalanarak gelişim gösteremiyor, içindeki ürünleri de yakıyor. Mesela zeytin kendi üzerindeki ürününü yakıyor. Fıstık da öyle. Çiftçiler maddi zarar görüyor. Zaten bu sene ürün de yok, olan da o soğukta, o don da gitti maalesef. Çiftçinin ürünü yok bu sene" dedi.

‘BÖLGESEL YAĞIŞLARIN HEM ZARARI HEM FAYDASI OLDU’

Nizip'te çiftçilik yapan Mustafa Demir ise yağışların bazı bölgelerde olumlu bir etki yarattığını anlattı. Demir, “Dolu bölgesel olarak yağdı. Örneğin falanca köyde bu bahar yağmuru gibi olduğu için fıstık da kaliteli oldu. Dolunun vurmadığı noktalarda fıstık daha kaliteli ve daha çok oldu” dedi.

Fıstık üreticiliğinin yanında işin esnaflığını da yaptığını söyleyen Demir, Antep ve Urfa’da belli bölgelere gidip geldiğini belirterek, “Dikkat ettiğim kadarıyla bölgesel zarar ve fayda oldu” ifadelerini kullandı.

‘FISTIK AĞACI KURURSA ÖLÜR, YENİSİNİ YETİŞTİRMEK YILLAR ALIR’

Halfeti Ziraat Odası Başkanı İbrahim Halil Topgaç ise ilçede dolu yağışı nedeni ile birkaç mahallede ciddi hasar meydana geldiğini aktardı. Topgaç, “Aşırı yağan yağışlar kök mantarlaşmalarına neden oldu. Yağışlar çiftçinin toprağı onarmasına izin vermediği için kök mantar oluştu ve tarlanın yapısına göre kurumalar meydana geldi. O kurumalar da doğal olarak ağaçların ölümüne sebep oldu. Çünkü fıstık ağacı kurursa ölür. Bir fıstık ağacına yetiştirmek uzun yılları alıyor ama kuruduğu zamanda o fıstığı söküp alıp yerine yenisi olacaksın yine uzun yıllar bekleyeceksin” diye konuştu.

Topgaç sözlerini şöyle sürdürdü: “Onun dışında yağışlar zaten normal seyrinde oldu. Şöyle söyleyebiliriz dolu bölgesel olarak zarar verdi. Kısacası Halfeti'de bir iki mahallemizde ürün bırakmadı.”

'ÇİFTÇİLER BÖLGESEL OLARAK ZARAR GÖRDÜ'

Halfetili çiftçi Nuri Olcay da yağışların verimi bölgesel olarak etkilediğini söyledi. “Örneğin bizde iki bölgede vardı. Mahsulümüz çok azdı. Olan mahsul etkilendi ve yüzde 80’i gitti. Allah'tan her tarafı etkilemedi. Sellek Mahallesi'ndeyim, mahallenin yarısına yakınını etkiledi. Diğer tarafa yağmadı. Kısacası çiftçiler bölgesel olarak zarar gördü diyebiliriz” diye anlattı.

Yağıştan etkilenen bir mahallede oldukları için ağaçlardan bu sene yüzde 30’luk mahsulün ancak yüzde 10’unu alabileceklerini belirten Olcay, “Yani geçen sene ile de kıyaslarsak bölgesel olarak böyle bir zarar olacak” dedi