Selahattin Demirtaş ile ilgili AİHM kararı uygulanmadı, dava AYM'ye taşındı

Deniz Tekin

DİYARBAKIR - Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin, HDP’nin eski Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş hakkında İHD Diyarbakır Şubesi Başkanı ve Diyarbakır Demokrasi Platformu sözcüsü olduğu 2005 yılında Roj TV’de yaptığı konuşma nedeniyle mahkum edildiği davayla ilgili ihlal kararı sonrası yerel mahkemeler başvuruları reddetti. Demirtaş için Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru yapıldı.

Demirtaş, “Örgüt propagandası yapmak” iddiasıyla Diyarbakır’da yargılandığı davada 10 ay hapis cezası almıştı ve bu cezası ertelenmişti. Demirtaş, düşünce ve ifade özgürlüğü hakkının engellediği gerekçesiyle yaptığı başvuruyu 2019 yılında karara bağlayan AİHM, Türkiye’yi tazminata mahkum etmişti. AİHM’in ihlal kararı ardından Diyarbakır 5. Ağır Ceza Mahkemesi’ne başvuran Demirtaş’ın avukatı Mesut Beştaş,  AİHM’in kararında belirtilen ihlal sonuçlarının ortadan kaldırılması için yargılamanın yenilenerek Demirtaş hakkında beraat kararı verilmesini talep etti.

MAHKEME ‘KABULE DEĞER’ BULMADI

Demirtaş’ın başvurusunu 28 Ocak 2020’de inceleyerek karara bağlayan mahkeme, hükmün açıklanmasının geriye bırakılması (HAGB) kararının kesinleşen hüküm niteliğinde olmadığı gerekçesiyle Demirtaş’ın yeniden yargılanma talebini reddetti.

Mahkeme gerekçesi şöyle: “her ne kadar Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 9 Temmuz 2019 tarihinde vermiş olduğu kararında ihlal kararı vermiş ise de, sanık hakkında verilen kovuşturmanın ertelenmesi kararı kamu davasını sonuçlandıran kesin nitelikte bir karar olmadığı, kovuşturma aşamasının devam ettiği, ortada verilmiş ve kesinleşmiş bir hükmün bulunmadığından sanık müdafilerinin yargılanmasının yenilenmesi taleplerinin reddine karar verilerek aşağıdaki şekilde hüküm kurulmuştur. Yargılanmanın yenilenmesi talebinin 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunun 311. maddesinde öngörülen şartları taşımaması sebebiyle 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 318/1-3 maddesi gereğince kabul değer bulunmadığından reddine.”

AİHM’İN KARARI YOK SAYILDI

Demirtaş’ın avukatlarından Mesut Beştaş, kararın kaldırılması için bir üst mahkeme olan Diyarbakır 6. Ağır Ceza Mahkemesi’ne yaptığı itirazın reddedilmesi üzerine Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) bireysel başvuruda bulundu.

Başvuruda, AİHM’in ihlal kararı gereğince Demirtaş hakkında yeniden yargılama kararı verilmesi yasal bir zorunluluk olması gerekirken yerel mahkemenin başvuru dilekçesi ve AİHM kararını incelemeden bu talebi keyfi ve hukuka aykırı bir şekilde reddettiği vurgulandı. Yerel mahkemenin Demirtaş hakkında verilen HAGB kararı kesin hüküm niteliğinde değerlendirmeyerek AİHM’in davanın esasa dair verdiği ihlal kararı yok saydığına işaret edilen başvuruda, kesinleşen HAGB kararının yerel mahkemenin kararının aksine infaz gören ve denetim ile birlikte adli sicil kaydına işlenen bir karar olduğuna işaret edildi.

AVRUPA KONSEYİ BAKANLAR KOMİTESİ'NE BAŞVURU

AİHM ihlal kararı gereğince yeniden yargılama yapılması gerekirken, talebinin reddine karar verilmesi nedeniyle Demirtaş’ın Anayasa’nın 36’ıncı maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma ve 26’ıncı maddesindeki düşünce ve ifade özgürlüğü hakkının ihlal edildiği belirtildi.

Başvuruda, AİHM’in verdiği ihlal kararının Demirtaş hakkında daha önce verilen hükmün sonuçlarının giderilmesine yönelik olmasına rağmen yerel mahkemenin ihlal kararının sonuçlarının ortadan kaldırılmayarak, Türkiye’nin AİHS’nin 10. Maddesinde güvence altına alınan ifade özgürlüğü ile AİHS’nin 46. Maddesindeki AİHM kararlarına uyma taahhüdünü yerine getirmediği vurgulandı. Demirtaş’ın avukatlarından Beştaş, Türkiye’nin AİHM’in ihlal kararını uygulamadığı gerekçesiyle, AİHM kararlarının uygulamasıyla görevli olan Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesine başvurdu.

‘TÜRK YARGISI DAĞILMA SÜRECİNE GİRMİŞTİR’

Kararı değerlendiren dosyanın avukatı Mesut Beştaş, “Kamuoyuna yansıyan davanın küçük kısmından da anlaşılacağı üzere Türk yargısı ciddi bir dağılma sürecine girmiştir. Bu davada görüldüğü gibi mahkemelerin ne şekilde karar vereceği öngörülemez bir noktaya gelmiştir. Bu öngörülemezlik, mahkemelerin yasanın ve hukukun gerektiği gibi uygulamamasından kaynaklanıyor. AİHM, Selahattin Bey hakkındaki yargılamanın düşünce özgürlüğüne açık bir müdahale olduğunu açıkça ortaya koymaktadır. Buna rağmen AİHM’in kararına uymak zorunda olan yerel mahkeme, yetkilerini aşarak yeniden yargılama ve beraat kararı vermesi gerekirken bu talebimizi reddetti. Türk yargı mercilerinin yetki ve görev sınırlarının nelerden ibaret olduğunun birileri tarafından hatırlatılması gerektiğine inanıyorum. Yaşanan hukuksuzluklara ve haksızlıklara karşı koyma ve önüne geçme görevinin yargı mercilerine bırakılmasının ne yazık ki yakıcı bir ihtiyaç haline geldiğini düşünüyorum” dedi.

NE OLMUŞTU?

Edirne F Tipi Cezaevi’nde 4 Kasım 2016’dan beri tutuklu olan HDP eski Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş, İHD Diyarbakır Şube Başkanı ve Diyarbakır Demokratik Platformu Sözcüsü olduğu 5 Temmuz 2005 tarihinde Roj TV’deki programa telefonla bağlandı. Demirtaş, Kürt sorunu ve Abdullah Öcalan ile ilgili düşüncelerini açıkladığı gerekçesiyle hakkında “basın ve yayın yoluyla örgüt propagandası” yaptığı iddiasıyla dava açılmıştı. Kapatılan özel yetkili Diyarbakır 5. Ağır Ceza Mahkemesi 28 Eylül 2010’da açıkladığı kararında “örgüt propagandası” yaptığı iddiasıyla Demirtaş’a 10 ay hapis cezası vermiş daha sonra “hükmün açıklanmasının geriye bırakılmasına” karar vererek cezayı ertelemişti.

Yargıtay kararı onayınca Demirtaş, Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) yer alan düşünce ve ifade özgürlüğü ile ilgili maddelerini ihlal ettiği gerekçesiyle AİHM’e başvurmuştu. AİHM, 9 Temmuz 2019’da kararını açıklayarak Demirtaş’ın, AİHS’nin 10. Maddesinde güvence altına alınan ifade özgürlüğü hakkının ihlal edildiğine karar verdi. AİHM kararında, Demirtaş’ın kamuoyuna ifade ettiği sözleri detaylı incelendiğinde “şiddete, silahlı isyana tahrik ya da teşvik içermediğini ve nefret söylemi barındırmadığını” vurgulandı. AİHM, bu nedenle Demirtaş’ın cezalandırılmasının demokratik bir toplumun gereklerine aykırı olduğuna işaret ederek, Türkiye’yi 2 bin 500 Euro manevi tazminat ile 1000 Euro mahkeme masrafı ödemeye mahkum etti.