Sıcak hava pirincin besin değerini düşürebilir

DUVAR - Pirinç, Asya’da milyonlarca insanın sadece başlıca mahsulü değil aynı zamanda ana besin kaynağı. Ancak yeni araştırmalar, pirincin atmosferdeki yükselen karbondioksit seviyeleri nedeniyle daha az besleyici olacağına işaret ediyor. Karbondioksite maruz kalan pirincin içerdiği önemli besin miktarı daha düşük oluyor. Şu anda, büyük ölçüde fosil yakıtların yakılmasına bağlı olarak, atmosferdeki karbondioksit düzeyi milyonda 410 civarında –ki bu oran 1980'lerde milyonda 350 parçacık civarındaydı-. New York Times’da da yayınlanan bir makaleye göre; araştırmacılar, bitkilerin milyonda yaklaşık 580 parça seviyesine nasıl tepki verdiğini inceliyorlar. IPCC raporlarında da belirtildiği gibi, köklü değişiklikler olmadan bu değişimlerden kaçınmak zor olabilir.

Araştırma, Çin ve Japonya'daki deneysel pirinç tarlalarının bu yüzyılda dünya çapında gerçekleşmesi beklenen yüksek karbondioksit seviyelerine maruz kalmasına yönelik.

ÇALIŞMANIN BULGUSU NE?

Bilim adamları, bir bitkinin kimyasal bileşiminin, havadan aldığı karbondioksit ve topraktan emdikleri besin maddelerinin dengesine bağlı olduğunu buldular. Bu dengenin bozulması, bitkinin beklenmedik şekillerde değişmesine yol açabilir Çalışmadaki bulguya dönük önemli saptamalar şöyle: Araştırma, 'yükseltilmiş ve güçlü karbondioksit etkisi ile vitaminin içindeki moleküler nitrojen fraksiyonuna dayalı vitamin içeriği arasında güçlü bir korelasyon vardır' diyor.

Araştırmada, 'Karbondioksitte beklenen artışın etkisiyle pirinçte meydana gelecek protein, mineral ve vitamin eksikliğine bağlı potansiyel sağlık riskleri, en fazla pirinç tüketen ülkeler için kişi başına düşen en düşük gayri safi yurtiçi hâsıla ile ilişkilendirilmiştir ve bu da yaklaşık 600 milyonluk bir küresel nüfus için potansiyel sonuçlar doğurabilir' şeklinde bir saptama da söz konusu.

Çalışmanın yazarları, “Şu anda Asya'da yetiştirilen Japonica, Indica ve melezleri dâhil genetik olarak çeşitlenen pirinç çizgileri için çok yıllı, çoklu yeraltı FACE (Serbest Hava CO2 Zenginleştirme) deneylerini kullandıklarını” belirtiyorlar.

Uluslararası Pirinç Araştırma Enstitüsü İş Geliştirme Başkanı Oliver Frith, “Bu CO2 zenginleştirme deneyleri, dünya genelinde pirinç yetiştirme programları, artan CO2 koşullarında iklim değişikliğinin tüm cinsleri ve beslenme güvenliğini tehdit ettiğine işaret ederken, birçoğu da yeni serbest bırakılan pirinç çeşitlerinde besin konsantrasyonunu koruma ve artırma ihtiyacının farkındadır” diyor.

Araştırmanın yazarının deneyle ulaştığı bir başka sonuç da şu: Karbondioksit zenginleştirme deneyleri, iklim değişikliğinin gıda güvenliği için oluşturduğu tehdidi işaret ederken, dünya çapında bütün pirinç üretme programları, artan karbondioksit koşulları altında üretmekte ve ayrışmaktadırlar ve çoğu da yeni geliştirilen pirinç çeşitlerinde besleyici yoğunluğunu aynı seviyede tutma ya da artırma gereğinden haberdardırlar.

ÖNÜMÜZDEKİ ZORLUKLAR 

3,5 milyar insanın birincil gıda kaynağı olan pirinçte küresel talebi karşılamak için üretimin 2050 yılına kadar önemli ölçüde artması gerekecektir. Ancak, suya olan talepteki rekabet, çevrenin bozulması ve iklim değişikliğinin etkilerine dayalı muhtemel su kıtlığı pirinç üretimini zorlaştıracaktır.

Politika yapıcılar için bir diğer sorun ise pirincin aynı zamanda güçlü bir sera gazı olan metan salınımlarının yüzde 9 ila 11'ini oluşturmasıdır. Küresel nüfusa eklenen her bir milyar insan başına her yıl 100 milyon ton ilave pirinç üretilmesi gerektiğinden, bu önemli bir sorun olabilir. Atmosferik metan (CH4) en önemli sera gazlarından biri olarak kabul edilir ve beklenen küresel ısınmanın yüzde 20'sini oluşturur.

Rockefeller Vakfı-Lancet Gezegensel Sağlık Komisyonu eski komiseri Montira Pongsiri ise “Atmosferde yüksek düzeyde karbondioksit bulunmasının, pirinç gibi temel ürünlerdeki çinko, demir ve protein miktarında kayda değer bir azalmaya neden olabileceğini biliyoruz. Bu durum, özellikle Asya-Pasifik ülkelerinde beslenme güvenliği üzerinde önemli etkilere yol açabilir -ki aslında, o bölge toplulukları için beslenme güvenliği açısından bir sorundur-” diyor.

Yazının aslı ecology sitesinde yayınlanmıştır. (Çeviri: Dilaver Demirağ-Serap Çakalır)