Şimşekler, yangınların doğal sebebi mi?
Şimşekler orman yangınlarının gerçekten doğal sebebi mi yoksa onların şiddeti de küresel ısınmaya mı bağlı? Cevaplar, Yeşil Gündem'de...
DUVAR - Portland State Üniversitesi tarafından yürütülen bir araştırmaya göre, küresel ısınma sebebiyle Akdeniz ve Güney Yarımküre'nin ılıman bölgelerinde şiddetli şimşek çarpması sonucu çıkan orman yangınlarında artış yaşanacak.
Geophysical Research Letters, dergisinde yayınlanan araştırmada, iklim ve havayı değiştiren üç ana etken olan El Niño-La Niña, Hint Okyanusu çift kutupluluğu (The Indian Ocean Dipole) ve Güney Halkasal Düzeni (Southern Annular Mode) incelendi. Söz konusu üç fenomen arasında dünya iklimini en çok etkileyen hava olayı, Ekvator sistemi ile Pasifik Okyanusu'nun doğu ve merkez bölgesindeki ısınma ve soğuma etkileyen El Niño-La Niña (namı diğer ENSO) olduğu biliniyor.
Hint Okyanusu çift kutupluluğu ise deniz suyu sıcaklıklarındaki değişimden etkilenen bir hava olayı olarak biliniyor. Son olarak Güney Halkasal Düzeni (SAM) ise Antarktika'yı çevreleyen ve kuzey güney doğrultusunda hareket eden, Güney Yarımküre'nin güneybatı bölgesine nem bırakan günbatısı rüzgarları olarak tanımlanıyor.
SAM DALGASI BİRİNCİ SEBEP
Yangınların bilimsel kaynağının sıcaklık, oksijen ve kıvılcım kaynağı olduğu biliniyor. Hava fenomenleri arasında ise orman yangınlarını yağışların düşüklüğü ve yüksek sıcaklıklar gibi faktörlere bağlı olarak en çok Güney Halkasal Düzeni etkiliyor. SAM dalgasının yükselerek Antartika'ya doğru ilerlerken daralması anlamına geldiği için Güney Amerika, Güney Afrika ve Avustralya bölgeleri yağmurdan yoksun kalıyor. Bu durumun başlıca sebebi ise küresel ısınma ve ozon tabakasındaki delik. Araştırmanın yazarlarından biri olan jeoloji profesörü Andrés Holz, malumu ilan ederek "Artık kışları eskisi gibi yağmurlu değil, kışlar daha kuru ve sıcak" diyor. Bu yüzden topraktaki nem daha çabuk buharlaşıyor. Bitkisi örtüsü de daha hızlı kavrulup tutuşmaya hazır hale geliyor.
ŞİMŞEK DOĞAL SEBEP DEĞİL
Araştırma bulgularında üç temel madde ön plana çıkıyor. İlk olarak doğal afet olarak (şimşek çakmasına bağlı) ortaya çıkan orman yangınları doğrudan küresel ısınmaya bağlı. İkinci olarak, iklim değişikliği iklim şartları ve yangınlar arasındaki atmosferik etkileşimi, diğer bir deyişle hava yapıları ve yangınlar arasındaki bağı güçlendiriyor. Ve son olarak, 21'inci yüzyıl boyunca şiddetli şimşek çakmalarına bağlı yangınlar SAM fenomeninin ve Güney Yarımküre'deki sıcaklığın yükselişiyle aralarında güçlü bir bağ var. Tabi Güney Yarımküre tamlaması kafamızı karıştırmasın, zira bu durum bütün dünyayı etkiliyor. Örneğin özellikle ENSO'nun mesela 1991 ve 1992 yıllarında büyük bir kuraklık dalgasıyla birlikte milyonlarca kişiyi açlık kriziyle karşıya bırakabildiği biliniyor.
İklim değişikliğiyle mücadelede birinci faz için ilk gösterge 2020 olarak biliniyordu. ABD, Paris Anlaşması'ndan çekilmişken, başta Polonya olmak üzere Doğu Avrupa mızıkçılık yaparken ve Çin daha yeni topa girerken iki senede ne tür bir dramatik bir değişim sorusu tamamen havada asılı kalmaya devam ediyor. İkinci faz için ise hedef yıl 2050, yani yüzyılın ortası belki hep birlikte şöyle derin bir nefes alıp şimdilik önümüzde yaklaşık otuz senemiz var diyebiliriz, ama emin olalım ki o zaman da göz açıp kapayıncaya kadar geçecek.
Kaynaklar:
https://www.sciencedaily.com/releases/2018/05/180531084415.htm
https://drive.google.com/file/d/1ZSiytLLUnMnhhncIWm67QiO24rsVUGa4/view
https://www.mgm.gov.tr/FILES/genel/arsiv/23mart/2007/wmomesajturkce.pdf