Sıvı ekmek bira

KÖLN - İzlanda, tarıma elverişli arazinin az olması nedeniyle biranın pahalı satıldığı ülkelerden biri. Bir şişe bira yaklaşık 8 Euro. Aynı sebeplerden birçok İskandinav ülkesinde bira 5 Euro civarinda satılıyor. Ancak Türkiye gibi tarıma elverişli olan bir ülkede en ucuz biranın 7,5 TL olmasının ve ücretinin yarısından fazlasının vergilendirilmesinin arkasındaki neden malum. Tıpkı saat 22.00'den sonra alkol satışının yasaklanmış olması veya içikili mekanların açılmasının zorlaşması gibi. Muhafazakarlaşmaya giden yoldaki ilk adımdı alkolün hedef alınması.

Geçen hafta Anadolu Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Tuncay Özilhan, internette satışı her geçen gün yayılan evde bira yapım setleriyle ilgili olarak, "Bira satışı düşüyor ama tüketim konusunda emin değilim. Bunun nedeni de evde bira yapımının artması. Çok ucuza alınan cihazlarla evde bira yapılıyor. Bugün 7,5 liralık biranın 4 lirası vergi. Evde bira üretimi vergi kaybına da neden oluyor. Bu konudaki görüşlerimizi yetkililerle de paylaştık" şeklinde açıklama yaptı.

Evde bira yapanları Özilhan yetkililere yani 'devlete' şikayet etmiş oldu. Bu şikayetin ardından gelen tepkilerden sonra Özilhan, "Vergilerin yüksek olmasının merdiven altında kaçak ve sahte içki üretimini artırdığından, bunun insan sağlığını tehlikeye attığından bahsettim. Yasa dışı ticaret hem insan sağlığını tehdit ediyor hem de vergi kayıplarına yol açıyor dedim" dedi. Yapılan vergi artışları Anadolu Efes'i bünyesinde bulunduran grubun bira satışlarını düşürünce, Özilhan asıl sorunu 'yetkililerle' konuşmak yerine çözümü bireysel üretenleri şikayet etmekte bulmuş. Oysa bira, şarap, rakı gibi içkiler tarihsel olarak hep özel üretilebilen içkiler olagelmiştir.

BİRANIN ÜRETİMİ

Eldeki verilere göre, biranın geçmişi Erken Neolitik Dönem'e kadar dayanıyor. Bira en eski alkollü içki. Büyük ihtimalle günümüzden aşağı yukarı 10 bin yıl önce eş zamanlı olarak Çin ve Mezopotamya'da insanlar tahıl tohumlarını toplamaya başladıklarında bekleyen yumuşamış tahılın birkaç gün içerisinde fermente olmaya başladığını keşfettiler.

M.Ö. 10.000 yıllarından kalma çok sayıda arkeolojik bulgu, Mezopotamya bölgesinde insanların, cilalanmış çakmaktaşı yerleştirilmiş oraklarla yabani büyüyen tahıl başaklarını toplayıp onları bitüm ile sıkıştırılmış hasır sepetlerde taşıdıklarını, yer altı depolarında sakladıklarının ve taşlarla ezdiklerini gösteriyor. M.Ö. 9.000 civarındaysa, arpa ve buğday tohumlarını ıslah ederek yetiştirmeye başladılar. Muhtemelen tahıl için stokları nadiren tamamen su geçirmez olduğundan, insanlar çok erken arpa veya buğdayın suyun içinde çimlendiğini ve enzimler salgıladığını, özellikle de nişastanın malt şekerine ayrıldığını fark etti.

Günümüzde bira yapımında kullanılan arpa, malt, şerbetçiotu gibi çeşitli tahıllardan arta kalan maddelerin benzerlerinin bir araya getirildiğinin ilk kanıtını, Erken Neolitik tapınak kompleksi olan Göbekli Tepe'de görüyoruz. Burada bulunan maddeler üzerinde yapılan kimyasal analizlerda, malt ve bira üretim sürecine ait kalıntılar saptanmıştır.

Ortadoğu'daki en eski direk bira olarak tanımlayabileceğimiz içeceğin kalıntıları, M.Ö. 3.500-2.900 yılları arasında, bugün İran'ın batısında yer alan Godin Tepe'de keşfedildi. Ancak Godin Tepe'den daha eski olan Gılgamış Destanı'nda Gılgamış'ın arkadaşı Enkidu'ya içmesi için bira verildiğini biliyoruz.

Mezopotamya'nın yazılı kaynakları olan çivi yazılı tabletlerde M.Ö. 3. bin yılda 20'den fazla farklı bira çeşidi olduğundan bahsediliyor. Suriye'nin Ebla kentinde bulunan Ebla tabletleri, M.Ö. 2.500 yılında, kentte biranın üretildiğini gösteriyor. Yukarı Mısır'da Hierakonpolis'de de benzer şekilde bira kalıntıları bulunmuştur.

İLK YASAL DÜZENLEME

Bira yapımı ve satışı ile ilgili ilk yasal düzenlemeyi M.Ö. 1.700'lerde yazılmış olan Hamurrabi Yasaları'nda rastlıyoruz: Bu yasalardaki yaptırımların ağır olmasından biranın ne denli önemli bir içki olduğunu anlıyoruz. Yazılı belgelerden bildiğimiz kadarıyla bira üreticileri de kadınlar, bazen de tapınaklardaki rahibelerdi. Babil Kralı Hammurabi, lokantaları, yeme içme konularını da krallık yasalarına dahil etti. Mesela bira üreticisi bir kadın, içilen biranın ödemesini arpa değil de gümüş olarak yapılmasını isterse, o kadın boğulma cezasına çarptırılıyordu. Bir rahibe birahaneye giderse veya kendisi bir birahane açarsa, yakılarak cezalandırılıyordu. Birahanesinde siyasi konuşmalara izin veren ve bu insanları yetkililere bildirmeyen kadın üreticiler öldürülürdü. Biranın içine katılması gerekenden farklı şeyler koyan üretici, yaptığı biranın içinde boğularak ödürülüyordu.

BİRANIN EKONOMİK VE TOPLUMSAL DEĞERİ

Bira, kraliyet ailesi de dahil olmak üzere tüm toplumsal sınıfların başlıca içeceklerinden biriydi. Mısır'da piramit inşasında çalışan işçilere her gün iki bira, bir de üç ya da dört ekmek verilirdi. Hiyerogliflerde çok uzun zaman yiyecek için ekmek ve bira işareti kullanıldı. Devlet görevlileri, subaylar ve askerler ücretleri ekmek ve biraydı.

Romalı yazar Tacitus, Germenler'in ana içeceğinin bira olduğunu yazar. Ortaçağ'ın da başlıca içeceği de yine biradır. Özellikle Orta Avrupa'da her evin ya da her üreticinin kendine özgü farklı biraları vardı. Kimisi değişik baharatlar kullanıyordu, kimisi bal kullanarak tatlı bira üretiyordu.

'İÇİNDEKİLER' FERMANI

1400'lü yıllarda Almanya'nın kimi şehirlerinde bira yapımına yasal düzenlemeler getirildi. Bu yasal düzenlemeye uyarak bira üretmeyenler şehirden kovulmayla cezalandırılıyordu. 1516 yılında Bavyera'da, biranın içine şerbetçiotu, tahıl maltı, maya ve suyun dışında birşeyin girmesi "Reinheitsgebot" adındaki fermanla yasaklandı. Bu yasanın çıkışının ardında sağlığa zararlı maddelerin kullanılması ve kalitesiz bira yapımı yatmaktaydı. Almanya'da hala belli oranda 1516'da yayınlanan bu fermanla bira üretiliyor.

Avrupa, Ortaçağı insanlarının su yerine, işlenerek mikroplardan arınan bira içmeleri, her zaman her yerde temiz içme suyu bulunamadığındandı. Günümüzde Almanya'da özellikle bira hala toplum yaşantısının köklü bir parçası. Düğünlerden, cenazelere bira geleneksel bir içki.

İçkinin tüketilmesini zorlaştırmadaki amaç sadece alkolün günah olması değil, insanların mümkün olduğunca kamusal alanda bir araya gelmesini engellemek olduğunu söylemek yanlış bir saptama olmaz. Yukarıda yazdığım gibi Hamurrabi de alkollü ortamlarda politika konuşanları engellemek için yasa yapmıştı.