Siyasi partilerde liste sancısı: Dönem sınırı, siyasi yasak

ANKARA - Türkiye seçim atmosferine girerken Yüksek Seçim Kurulu’nun (YSK) takvimi de ilerliyor. YSK takvimine göre, belirlenen kritik dönemeçlerden bir kısmı geride kaldı; seçime girecek partiler netleşti, ittifak protokolleri sunuldu, cumhurbaşkanı adayları belirlendi.

Seçim sürecinin kritik adımlarından biri olan milletvekili adaylarının belirlenmesi süreciyse devam ediyor. Siyasi partilerin milletvekili aday listelerini Yüksek Seçim Kurulu’na sunmaları için son tarih 9 Nisan. Önlerinde sadece 8 gün kalan siyasi partilerde aday listelerini belirlemek için hummalı bir çalışma sürüyor. Bazı siyasi partilerin aday belirleme süreçlerinde karar almalarını zorlaştıran iki ya da üç dönem kuralı, siyasi yasaklı olma ihtimali, bakanlık – milletvekilliği tercihi gibi öznel durumları da var.

AK PARTİ’DE ÜÇ DÖNEM SIKINTISI

İktidarının 20’nci yılını geride bırakan Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti), aday belirleme sürecinde, parti tüzüğündeki "Üç dönem üst üste vekil olunamaz" kuralının getirdiği zorlukları yaşıyor. Daha önceki seçimlerde Cumhurbaşkanı ve AK Parti Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın inisiyatifiyle esnetilen bu kuralın bu seçimlerde istisnaya yer bırakmaksızın işletileceği ifade ediliyor.

ERDOĞAN’DAN 3 DÖNEMİ ESNETMEYE İTİRAZ: YENİ GELENLER DE TECRÜBE KAZANIR

Geçtiğimiz haftalarda kulislere bu kuralın esnetileceği ve partideki deneyimli bazı isimlerin üç dönem kuralına takılsalar da tekrar milletvekili adayı olarak gösterileceği yansısa da Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın üç dönem kuralını uygulamak konusunda kararlı olduğu konuşuluyor. AK Parti’nin grup yönetimi ve genel merkez yönetimi tarafından bazı milletvekillerinin isimlerinin Erdoğan’a iletildiği bilgisinin paylaşıldığı, Türkiye Gazetesi’nin haberine göre Erdoğan’ın bu öneriye, “Olmaz öyle şey yeni gelenler de tecrübe kazanır” diyerek itiraz ettiği belirtiliyor.

AK Parti’de üç dönem kuralına takılan isimler arasında Grup Başkanı İsmet Yılmaz, Grup Başkanvekilleri Bülent Turan ve Yılmaz Tunç, Mustafa Elitaş, Genel Başkan Yardımcıları Ali İhsan Yavuz, Hamza Dağ, Jülide Sarıeroğlu, Mehmet Özhaseki ile geçmiş dönemlerde bakanlık ve genel başkan yardımcılığı yapan Ahmet Aydın, Akif Çağatay Kılıç, Cevdet Yılmaz, Emrullah İşler, Mahir Ünal, Öznur Çalık, Veysel Eroğlu gibi isimler bulunuyor.

HDP’NİN ÖNÜNDE İKİ SORUN: SİYASİ YASAK İHTİMALİ VE İKİ DÖNEM KURALI

Halkların Demokratik Partisi’nin (HDP) önünde ise aday belirleme kararını etkileyen iki kritik konu bulunuyor. İlki, parti tüzüğündeki iki dönem kuralı, ikincisi de partinin mevcut milletvekillerinin neredeyse tümünün ve milletvekili olma potansiyeli taşıyan pek çok ismin siyasi yasaklı hale getirilme ihtimalleri.

İKİ DÖNEM KURALINA SINIRLI ESNEME

Parti yönetimi, geçmiş seçimlerde eş genel başkanlar için esnetilen parti tüzüğündeki iki dönem kuralını bu dönem de yine sadece eş genel başkanlar için esnetmeyi tartışıyor. Pervin Buldan, Meral Danış Beştaş, Ayşe Acar Başaran, Mahmut Toğrul, Nimetullah Erdoğmuş, Hişyar Özsoy, Hüda Kaya, Filiz Kerestecioğlu, Garo Paylan’ın da aralarında olduğu 16 isim iki dönem kuralına takılıyor. İki dönem kuralına takılan Filiz Kerestecioğlu ve Garo Paylan gibi bazı isimlerin HDP’nin milletvekili çıkaramadığı ama oy potansiyelinin yüksek olduğu bazı illerde seçmen motivasyonunu artırmak amacıyla aday gösterilebileceği ifade ediliyor.

YASAKLI İSİMLER ADAY OLACAK MI?

Partinin kapatılması riskine karşı seçime Yeşil Sol Parti ile girme kararı alan HDP için kapatma davasının yarattığı bir başka risk daha bulunuyor; olası kapatma kararı ile birlikte 451 kişi hakkında siyasi yasak getirilmesi. Bu 451 kişinin 56’sı mevcut HDP milletvekilleri. Yani HDP’nin 59 milletvekilinden 56’sı HDP’nin kapatılması halinde siyasi yasaklı hale gelecek. Bu kişilerden aday gösterilenler olursa Yeşil Sol Parti listelerinden Meclis’e girseler bile seçimden sonra alınacak bir kapatma kararı ile bağımsız milletvekili olarak devam edecekler ve partinin Meclis’teki sandalye sayısı azalacak. Dolayısıyla siyasi yasak ihtimali, mevcut milletvekillerinin yeniden aday gösterilmesine ilişkin kararda belirleyici olacak. Bu isimler arasında HDP’nin Eş Genel Başkanları Pervin Buldan ve Mithat Sancar’ın yanı sıra Grup Başkanvekili Saruhan Oluç, Eş Genel Başkan Yardımcısı Tayip Temel, milletvekilleri Sezai Temelli, Serpil Kemalbay, Mehmet Rüştü Tiryaki, Musa Piroğlu, Ömer Öcalan, Murat Çepni, Kemal Bülbül yer alıyor.  

HEM HDP HEM YEŞİL SOL EŞ BAŞKANLARI YASAK LİSTESİNDE

Siyasi yasak istenen isimler arasında halihazırda milletvekili olmayan ama aday gösterilme ihtimali bulunan pek çok HDP’li siyasetçi de yer alıyor. HDP’nin Eş Genel Başkanları Sancar ve Buldan gibi, seçime listelerinden girilecek Yeşil ve Sol Parti’nin Eş Genel Başkanları İbrahim Akın, Çiğdem Kılıçgün Uçar da siyasi yasak istenen isimler arasında yer alıyor.

EĞİLİM YASAK RİSKİNİ ALMAMA YÖNÜNDE, BAZI İSİMLER HARİÇ

HDP yönetiminin siyasi yasak alma riski taşıyan isimleri aday göstermeme eğilimi ağır basıyor. Ancak eş genel başkanların da aralarında bulunduğu partinin çeşitli kademelerinde yöneticilik yapan bazı isimlerin, deneyim aktarımının sağlanması amacıyla yasak riski göze alınarak aday gösterilebileceği ifade ediliyor.

CHP’DE İTTİFAK ORTAKLIĞI ADAY BELİRLEMEYİ ETKİLİYOR

Bir önceki seçime göre aday adayı başvurusunu ikiye katlayan Cumhuriyet Halk Partisi’nde (CHP) geçmiş seçimlerden farklı olarak ittifak ortaklığı da aday belirleme süreçlerini etkileyecek. Millet İttifakı’nın Meclis’teki sandalye sayısı en yüksek olan partisi CHP, bir yandan İYİ Parti ile bir yandan da ittifakın diğer partileri DEVA, Demokrat Parti, Gelecek Partisi ve Saadet Partisi ile milletvekili seçimi liste çalışmalarını yürütüyor.

İYİ Parti, DEVA, DP, Gelecek Partisi ve SAADET’in adaylarını kendi listelerinden göstermeye kapılarını kapattığı için bu partilere CHP listelerinde yer açılması bekleniyor. CHP’nin ittifak ortağı partilere kaç milletvekilliği için yer açacağı henüz netleşmedi ancak dört partinin Meclis’te grup kurmaya yetecek 20 milletvekiline ulaşmak gibi bir hedefi olduğu konuşuluyor. CHP’nin kendi listelerini belirlerken bu rakamı da göz önünde bulundurarak hareket edecek olması, başvuru rekoru kıran aday adayları için aday olma ihtimalini bir miktar azaltıyor.  

İYİ PARTİ VE CHP’DE YASAMA YÜRÜTME TERCİHİ

İYİ Parti ve CHP’nin aday belirleme kararını etkileyen bir faktör de seçimi kazanmaları halinde bürokrasi ve bakanlıklarda yapılacak değişiklikler. Her iki partinin de bakan olarak görevlendireceği isimlerin yanı sıra bürokrasideki kritik mevkilerde görevlendirecekleri kurmayları olacak. Bu görevlerde tercih edilecek isimlerin milletvekili olması mümkün olmadığından iki parti de milletvekili olmasını planladığı bazı isimler için yasama ve yürütme arasında tercih yapacak.

MHP VE İYİ PARTİ’NİN ELİ RAHAT

Meclis’te daha fazla sandalyeye sahip olması ve cumhurbaşkanı adayını çıkaran parti sıfatını taşıması sebebiyle diğer partilere listelerini CHP’nin açması gerektiğini savunan İYİ Parti, listelerini ittifak ortağı diğer partilere kapattığı için aday belirleme süreçlerini daha rahat yürütüyor. Seçime kendi ismi, amblemi ve adaylarıyla giren MHP’de ise parti içi dengeler dışında şu an aday tercihlerini zorlayan bir etken bulunmuyor.