Staj ve Çıraklık Sigortası emekliliğe sayılmalıdır

Hasan Aydın*

Geçen yıl,  çalışma süresi, prim gün sayısı ve sigortalılık süresini tamamlayan yaklaşık 2 milyon 250 bin EYT'liye emeklilik hakkı verildi. EYT düzenlemesinden sigorta başlangıcı 8 Eylül 1999 ve öncesine dayanan çalışanlar yararlanırken, bu tarihten önce staj ve çıraklık kaydı olanlar bu kapsama dâhil edilmedi. 1986 yılında kabul edilen 3308 sayılı Meslek Kanunu ile birlikte staj ve çıraklık dönemi sigorta olarak tanımlanmasına rağmen prim ödemeleri için emekli olamayan stajyer ve çırakların mağduriyetleri hala devam ediyor.

Staj ve çıraklık dönemlerinde sağlık ve iş kazası primleri ödenmiş olmasına rağmen, emeklilik primlerinin yatırılmaması, bu sürelerin emeklilik hesaplamalarında dikkate alınmamasına neden oluyor. Staj ve çıraklık sigortaları primleri, kısa vadeli sigorta kollarına dâhildir. Emeklilik için gerekli olan primler ise uzun vadeli sigorta kollarına aittir. Staj ve çıraklık sürecinde ödenen sigorta primleri, emeklilik yaşının düşürülmesinde rol oynamasına rağmen, uzun vadeli sigorta kollarına dâhil edilmediğinden, staj ve çıraklık dönemleri sigorta başlangıcı olarak kabul edilmemektedir.

3 Mart 2023 tarihi itibarıyla EYT başvuruları başlarken EYT kapsamına dahil edilmeyen staj ve çıraklık mağdurları için dönemin Çalışma ve Sosyal ve Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, “Staj mağduru diye bir kavram doğru değil. Primini yatırmamış kişiler primini yatırmadan emekli olabilirler mi? Staj bir eğitimdir. İş akti stajla başlamıyor. Dolayısıyla EYT onu kapsamıyor’’ ifadelerini kullanmıştı. Staj ve çıraklık mağdurları, EYT kapsamına dahil edilmemelerinin ardından tepkilerini dile getirerek farklı illerde hak arama mücadelesine giriştiler. 20 ilde derneklerini kurarak örgütlenme çalışmalarını hızlandırdılar. Ardından da 'Staj ve Çıraklık Sigortası Mağdurları Federasyonu' adı altında birleştiler.

EYT' lilerin yıllarca sürdürdükleri kararlı mücadeleden kazanımla çıktıklarını dikkate alan staj ve çıraklık mağduru emekçiler, 2023 Mart ayından itibaren haklarını aramak ve haklı taleplerini dile getirmek için eylem ve etkinliklerini artırdılar. Çalıştaylar, eş zamanlı basın açıklamaları, stand çalışmaları, TBMM ziyaretleri ile iktidar yetkililerine seslenen emekçiler, sosyal medya aracılığı ile de kamuoyu nezdinde haklılıklarının alt yapısını oluşturmaya çalıştılar.

En son 10 Aralık 2023' te staj ve çıraklık sigortası mağdurları, kendi federasyonları öncülüğünde İstanbul Kartal Meydan'ında 'Büyük İstanbul Buluşması' mitinginde bir araya geldi. Türkiye'nin farklı illerinden gelerek meydanda toplanan binlerce kişi, ellerinde 'staj ve çıraklık mağduriyetine son verilsin’, 'İlk sigorta girişi başlangıç olsun' yazılı pankartlarla 'Adalet istiyoruz'  sloganı atıp taleplerini haykırdılar.

Bu mitingde konuşan Staj ve Çıraklık Sigortası Mağdurları Federasyonu Başkanı Murat Bal, “Biz bugün İstanbul Kartal'da saat 14.00'de Büyük İstanbul Buluşması adıyla bir miting düzenliyoruz. Maalesef 3308 sayılı kanun kapsamında işletmelere zorunlu olarak çalışmaya gönderilen stajyer ve çırakların o günkü sigorta girişleri bugün sigorta girişi olarak kabul edilmiyor. Bize 'Sizin sigortanız başladı' denildi, ellerimize birer sigorta kartı verildi ama bugün itibarıyla bunların işe girişleri geçersiz. Arkadaki numara geçerli, hala aynı numarayla işlem görüyoruz ama kartın önündeki işe giriş tarihi geçersiz. Bizim ana talebimiz staj ve çıraklık mağduriyetinin giderilmesidir. Bir an önce bizim yasamızı çıkarmaları gerekir" açıklamasını yaptı. Son verilere göre EYT düzenlemesine dâhil edilmeyen staj ve çıraklık mağduru yaklaşık 240 bin emekçi TBMM'de yapılacak yeni bir düzenleme ile hemen emekli olabilecek. Aynı şekilde bu koşulları taşıyıp 3 ve 5 yıl içinde emekli olacakların sayısı da 860 bin olarak ifade ediliyor.

Son aylarda açıklanan TÜİK verilerinde stajyer ve çıraklar da çalışan gözüküyor. Bu konuda CHP Niğde milletvekili Ömer Fethi Gürer Aralık ayında TBMM' de düzenlediği basın toplantısında şu açıklamayı yapmıştı: "Stajyer öğrencileri, işletmelerde çalıştırılan çocuklarımızı, TÜİK'in açıkladığı rakamların içerisinde işçi olarak gösteriyorlar. Ama onların yaşlılık sigortası başlamadığı için tanım olarak öğrenci sayıyorlar. Hak verirken öğrenci, işçi sayısı açıklanırken işçi. Bu ne yaman çelişki. Bu çocukların hakkını verin."

Bu adaletsizlikten dolayı gençlerin ileride çıraklığa ve meslek okuluna başvururken bir kez daha düşüneceği ifade ediliyor. İkinci bir EYT olarak kabul edilen staj ve çıraklık sigortası mağdurlarının e- devlette gözüken ilk işe giriş tarihleri, emeklilikte de sayılacak şekilde sigortanın başlangıç tarihi olarak kabul edilmelidir. Bilgileri dışında eksik yatırılan primlerin sorumlusu staj ve çıraklık mağdurları değildir.

Aylardır bazı basın ve yayın organlarında staj ve çıraklık sigortası mağdurlarının sorunlarının çözümü için sahaya çıkmadan, masa başında hazırlanan ve gerçeklerle ilgisi olmayan, hayali  'umut' veren yayınlar yapılmakta ve bu yayınlarla da beklenti içinde olan emekçiler, manipüle edilmeye çalışılmaktadır.

Staj ve çıraklık sigortası mağdurları mevcut iktidardan 'cekli', 'caklı' vaatler yerine sorunlarının somut bir şekilde çözülmesini bekliyorlar. Emekçiler kendilerine haklarını iade edecek ve koruyacak bir düzenlemenin en kısa süre içinde TBMM'de yasallaşmasını istiyorlar.

'Staj- çırak hazineye yük değildir' diyen emekçilerin sesleri geniş bir katılımla 21 Ocak Pazar günü Ankara' da gerçekleştirecekleri mitingle daha gür bir şekilde meydanlarda yankılanacaktır. Hak alma mücadelesi genelde uzun ve zorlu bir süreci kapsar. ‘Hak verilmez alınır ' şiarıyla sorunlarını sahiplenen ve bunun için elini taşın altına koyan emekçiler mutlaka başarıya ulaşacaktır." Yerel seçim yaklaştı. Oylarımıza muhtaç oldukları için nasıl olsa hakkımızı verirler gerekçesiyle rehavete kapılmadan, hak talebinde' ısrarcı olunması şarttır.

*Eğitimci Yazar