Tarım Orman-İş: Ormanlar sermaye için yandı

Osman Çaklı

DUVAR – Ege ve Akdeniz'de yazın çıkan yangınlar, büyük tahribat yarattı. Yanan bölgelerdeki ağaçlara ne olacağı tartışma konusu olurken, ağaç kesim işinin büyük sermayeli yerli şirketlere verildiği ortaya çıktı. Antalya, Muğla, Denizli, Aydın ve Isparta'daki yangınlardan etkilenen ağaçların kesimi, anayasaya göre orman köylülerine ya da onlara bağlı kooperatiflere verilmesi gerekirken; büyük sermayeli yerli şirketlere verildiğini Tarım Orman-İş Genel Başkanı Şükrü Durmuş açıkladı. Durmuş, "Bu bir öngörüsüzlük değil” diyerek ülke kaynaklarının sermaye adına yanması istendiği iddiasında bulundu.

Ormanlar vahşi kesimle yok olurken bu süreçte büyük ihaleler alan şirketleri, üretim kapasiteleri ve elde ettikleri servetle birlikte ele aldık.

DÖVİZ KURU NEDENİYLE HAM MADDE YURT İÇİNDEN KARŞILANIYOR

Orman Genel Müdürlüğü verilerine göre; 2000’li yıllarda 8 milyon metreküp olan odun üretimi, 2020’ye gelindiğinde 28,5 milyon metreküpe ulaştı. Türkiye menşeili çok uluslu şirketler, TL'nin kur karşısında erimeye başlamasıyla birlikte birkaç yıl önce ithal ettiği ham maddeyi yurt içinden karşılamaya başladı. Güncel fiyatlara göre yurt dışında birinci sınıf kereste 1372 doları bulurken, bu miktar ülke içerisinde 3 bin 500 ila 5 bin TL arasında değişiyor. TL-kur farklılığı nedeniyle güncellenen fiyatlar ile OGM’nin ağaç kesimi arasındaki paralelliğe işaret eden Türkiye Ormancılar Derneği Üyesi, Ormancılık Politikası Uzmanı Prof. Dr. Erdoğan Atmış, “Yakacak odun ihtiyacı azalma eğiliminde olmasına karşın, üretimin yüzde 23,8 artması, orman endüstrisine ucuz ham madde temini anlamına geliyor” dedi. Ayrıca Türkiye Ormancılar Derneği, hızla artan ağaç kesimlerine dikkat çekmek için yayınladığı açıklamalarda, 2017 yılı sonrasında odun üretiminin 4 yıl içerisinde yüzde 53,6 arttığını ifade etmişti. Reel kur farkını gözeterek mevcut duruma ilişkin değerlendirme yapan Kuzey Ormanları Savunması üyesi Alper Turaç da “Arz açığı artarken yapılan odun ithalatının düzenli ve kademeli olarak düştüğünü görmekteyiz. Şirketlerin kar marjının artırılması güdüsüyle düzenlenen stratejik planların kur dalgalanmasıyla kesiştiği ayan beyan ortada” dedi.

'ŞİRKETLER 150 TL'DEN ALDIĞINI 730 EURO’DAN SATIYOR'

Geride bıraktığımız yaz aylarında, Ege ve Akdeniz ormanlarında geniş ölçekli yangınlar meydana geldi. Kıyı şeridinde yangından etkilenen Ege ve Akdeniz bölgesi illerinde orman ihalelerini "çok uluslu yerli" şirketlerin aldığından söz eden Tarım Orman-İş Genel Başkanı Şükrü Durmuş, AGT (Ağaç Sanayi ve Ticaret A.Ş.) isimli şirketin Antalya'da kesim işi aldığını söyledi. Bunu, şirketin satış sonu bilgi cetvelinden öğrendiğini aktaran Durmuş, 150 TL'den alınan bir metreküp tomruğun, işlendikten sonra yurt dışına en düşük 730 euro’dan satıldığını belirtti.

'ORMANLAR SERMAYEYE HAM MADDE İÇİN YANDI'

Ağaç kesim işinin orman köylüsüne verilmesi gerektiğini hatırlatan Durmuş, "En düşük partiyi 5 bin metreküp yaptılar. İhale alanları, parti parti şeklinde yapılır. Bu kadar büyük ihalenin teminatını köylüler ödeyemez. Burada bir tercih söz konusu. Üstelik burada dikili ağaç ihalesi yaptılar, yani kesme işlemini de şirketler yapıyor" şeklinde konuştu. Elde edilen ağaçlar genellikle ahşap sektöründe kullanılıyor. Durmuş'un yangınların çıkmasıyla ilgili de bir iddiası var: "Bu bir öngörüsüzlük değil. Ülke kaynaklarının sermaye adına yanması istendi. Ormanlar sermaye için yandı. Dünyada ahşap endüstrisinin ham madde sıkıntısı çektiği biliniyor. Bakın yurt dışındaki eşdeğer firmalar bir metreküp tomruğu bin euro’dan alıyor. Buradaki fiyat ise 155 TL. Şirketler OGM'ye baskı uyguluyorlar. Ben soruyorum, rakamlar ortada. Yangınlar kime yaradı? Sermayeye… Yangını kim çıkardı? Faili meçhul… Yangınların nedeni mevcut politikalardır." Bölgedeki ihalelerin devam ettiğini de sözlerine ekleyen Durmuş, Kastamonu Entegre, Yıldız Entegre, AGT gibi şirketlerin bölgede gerek doğrudan gerek iştirak şirketler üzerinden faaliyet yürüttüğünü belirtti. Durmuş, bölgede başkaca şirketlerin de olduğunu belirterek, herkesin büyük firmalara çalıştığını kaydetti.

‘DÜNYADA 7’İNCİ SIRADA’

Doğrudan ya da dolaylı olarak ülkenin pek çok bölgesinde olduğu gibi yanan ormanlardaki ağaçlar kesip, işleyip satan şirketler milyar dolarlık gelir elde ediyor. Dünya sahnesinde Türkiye'den iki şirket ön plana çıkıyor: Kastamonu Entegre ve Yıldız Entegre. Kastamonu Entegre dünyada ve Türkiye’de altışar noktada üretim tesisine sahip. Ayrıca ABD’de odun yongasının tedarik ve lojistik operasyonunu yürüten şirketler arasında. Türkiye’de alanında en büyük firma olan Kastamonu Entegre, Avrupa’da 4’üncü dünyada ise 7’nci sırada yer alıyor. Şirketin açık kaynaklarında yer alan bilgiye göre, 100’ün üzerinde ülkeye orman ürünleri ihracatı yapılıyor. Kastamonu Entegre Ahmet Yahya Kiğılı’nın sahibi olduğu Hayat Holding iştiraki.

YURT DIŞINDA KENDİLERİNE AİT ORMANLARI VAR

Türkiye’de ve dünyada Kastamonu Entegre’yi takip eden diğer büyük şirket ise Yıldızlar Holding iştiraki Yıldız Entegre. Yönetim Kurulu Başkanı ise Fehmi Yıldız. Yönetim merkezi Kocaeli olan şirketin ABD, Rusya, Romanya ve Slovenya’da yatırımları bulunuyor. Şirketin kökleri 130 yıl kadar geriye gidiyor. Orman ürünlerinden tarıma, demir çelikten liman işletmeciliğine değin pek çok alanda faaliyet gösteren holding, en büyük geliri orman sektöründen elde ediyor. Türkiye’nin en büyük 29. sanayi şirketi olan Yıldız Entegre, sektöründe dünyada 10 büyük şirket arasında yer alıyor. 6 milyar liralık ciroya sahip olan şirket, günde 11 bin 600 metreküp levha üretim kapasitesine sahip. Bu da yılda 4 milyon 234 bin metreküp ediyor. Fehmi Yıldız ve ailesi tıpkı Kiğılı ailesi gibi Türkiye zenginleri listesine 2019 yılında girdi. Yıldız Entegre ayrıca Romanya devleti kontrolünde yılda 17 milyon metreküp ağaç kesimi yapıyor. Türkiye’nin MDF ihtiyacının yüzde 35’ini tek başına karşılayan şirketin aynı zamanda Amerika’da 80 bin hektarlık ormanı ile Brezilya’da kendine ait ormanları bulunuyor.