ABD Başkanı Donald Trump ile Kuzey Kore Lideri Kim Jong-un ikincisi yapılacak yüz yüze görüşme için Vietnam’da. İki gün sürecek zirvede liderlerin geçtiğimiz yıl yapılan ikili görüşme ile alınan kararları ve kat edilen yolu masaya yatırması bekleniyor.
Nisan 2018 itibariyle ABD ile Kuzey Kore arasında dışişleri heyetlerinin doğrudan iletişim halinde olduğu anlaşılmıştı. Bu doğrudan iletişim Kore Yarım Adası'nın güneyinin de katkılarıyla 12 Haziran’da iki ülke liderinin bir araya gelmesini sağladı. Trump ile Kim yine bir Asya Pasifik ülkesi olan Singapur’da 12 Haziran’da bir araya gelmişti.
Singapur zirvesinin ardından iki ülke arasındaki görüşmeler yine heyetler düzeyinde sürdü. Trump hükümeti adına ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Kuzey Kore, Güney Kore ve Japonya ile görüşmeleri devam ettirdi. İki lider söz konusu dönem boyunca iletişimlerini mektuplaşmayla sağladı. Nihayetinde heyetler arası görüşmeler yeni bir zirve için zemin yarattı ve liderler 27-28 Şubat 2019’da Vietnam’da buluşmak üzere randevulaştı.
Kuzey Kore Lideri Kim, Trump’tan önce Vietnam’a vardı. Kim, 4 bin kilometrelik bir tren yolculuğuyla Vietnam sınırına ulaştı. Görüşmenin diğer muhatabı, Donald Trump, Vietnam’a gitmek için hazırlanırken tweet atmayı da unutmadı. Trump 25 Şubat’ta attığı tweet'te Vietnam’a verimli bir görüşme yapmak için gitmeye can attığını ifade etti.
İKİNCİ GÖRÜŞME: VİETNAM ZİRVESİ’NE DOĞRU
İki lider arasında geçen yıl haziran ayında Singapur'da yapılan ilk görüşme, Kuzey Kore'nin nükleer silahsızlanması konusunda "kesin yol haritası içermeyen" bir anlaşma ile sonlanmıştı.
Hanoi zirvesi ekseninde oluşan beklentiler konusunda ise Trump, "Kimseyi acele ettirmek istemiyorum. Ben füze testi yapılmasın istiyorum. Test yapılmadıkça mutluyum." değerlendirmesini yapıyor. Kuzey Kore ise, ABD Güney Kore'den askerlerini çekmediği sürece nükleer cephaneliğinden vazgeçmeyeceğinin altını çiziyor.
Zirve konusunda akla gelen sorulardan biri de neden Vietnam’ın adres olarak seçildiği. Öncelikle tıpkı Singapur’da olduğu gibi zirvenin tarafsız bir Asya Pasifik ülkesinde yapılması arzulanıyor. Bunun yanı sıra ABD için değilse de Kuzey Kore ile zirvenin yapılacağı ülke arasında diplomatik ilişkilerin olmasına önem veriliyor. Bunun nedeni yalnızca Kim Jong-un'un güvenlik önceliği değil, aynı zamanda zirve hazırlıkları için heyetlerinin rahat çalışabileceği, ülkeye giriş çıkışların sorun olmadığı bir yer arayışı. Bu anlamda Vietnam’ın seçilmesi olması ilginç bulunuyor. ABD’nin Soğuk Savaş sürecindeki en büyük hüsranı Vietnam’da yaşanmıştı. Nitekim Washington’un bu yenilgisi, ülkede Vietnam sendromu olarak da ele alınıyor. Ancak Vietnam Savaşı’nın üzerinden on yıllar geçti. Günümüzde Vietnam ile ABD arasındaki ilişkiler stabil ve sorunsuz. Öte yandan Vietnam Kuzey Kore için de önemli bir tercih. Hatta görüşmenin burada olması konusunda Kuzey Kore’nin ısrar ettiği ifade ediliyor. Vietnam hem Kuzey Kore ile diplomatik ilişkilere sahip hem de komünist bir rejim. Rejimin bu özellikleri Kuzey Kore ile sorunsuz ilişkilere sahip olması anlamına geliyor. Son olarak Kuzey Kore liderinin hava yolu dışında alternatif yollarla ulaşacak bir ülke aradığı biliniyordu, öyle de oldu. Kim Jong-un Vietnam sınırına net olarak açıklanmayan bir rota üzerinden 4 bin kilometrelik tren yolculuğuyla geldi.
ARZULAR ŞELALE OLSA DA BEKLENTİLER GERÇEKÇİ OLMALI
ABD ile Kuzey Kore heyetlerinin aylar öncesinden yaptığı hazırlıklar çerçevesinde zirve yeri ve gündemi belirlendi.
Liderlerin masasındaki menü, Kuzey Kore’nin nükleer silahlardan arındırılması ve Kuzey Kore’ye uygulanan ABD ve BM yaptırımlarının geleceği. ABD Kuzey Kore’nin nükleer denemeleri ve silahlarını bir kenara bırakmasını talep ederken, Kuzey Kore, ABD Güney Kore'den askerlerini çekmediği sürece nükleer cephaneliği konusunda adım atmak istemediğini ifade ediyor. Ancak süreç konusunda ABD Başkanı uyarıda bulundu. Hanoi zirvesi konusunda Trump’ın aceleye mahal yok anlamına gelen “Kimseyi acele ettirmek istemiyorum. Ben füze testi yapılmasın istiyorum. Test yapılmadıkça mutluyum.” açıklaması hemen anlaşma, kesin bir yol haritası bekleyenlere de uyarı gibi ele alınabilir.
ABD ile Kuzey Kore her ne kadar ikili zirvelerle doğrudan temas halinde olsalar da Kuzey Kore ile ilişkilerin seyri yarım adanın güneyi ile yapılan görüşmelere göre şekilleniyor. Kuzey ve Güney Kore liderleri 2018’den bu yana karşılıklı ziyaretlerle bir araya gelip kendi aralarındaki sorunları çözmeye çalışıyor.
Kore Savaşı’ndan bu yana Kore Yarımadası'nın ikiye ayrılmışlığı ve savaşın bakiyesi, hiçbir zaman sadece Korelerin sorunu olmadı. Sorun Rusya, Çin, ABD ve Japonya’nın da olduğu çok taraflı bir niteliğe sahip. Tarafların zirveye dönük açıklamaları ilişkilerin seyri açısından kritik. Kimin ne dediğini anlamak için taraflara kulak verelim.
UMUTLULAR KÖŞESİ: ÇİN VE GÜNEY KORE
Kuzey Kore ile kara sınırı olan ve sık sık bu ülkeye el altından yardım ettiği iddia edilen Çin ile başlamak yerinde olacak. Pekin iki liderin görüşmelerini başından bu yana destekliyor. Hatta Çin zirvelerin kendi ülkesinde yapılmasını da teklif etmiş ancak liderler tarafsız bir ülkeyi tercih etmişti. Vietnam zirvesine dönük ilk açıklama da Çin’den geldi. Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Lu Kang, çözüme doğru ilerlendiğini ve Kore Yarımadası'nın silahlardan arındırılması konusunda “umutlu” olduklarını ifade etti.
Benzer biçimde Kore’nin diğer ülkesi Güney Kore de yaptığı açıklamada, Kuzey Kore ile ABD arasında 1950-53 döneminde süren savaştan bu yana ABD ile Kuzey Kore arasında barış anlaşması yapılmadığına dikkat çekti ve bu durumun sona ermesini umduklarını belirtti.
RUSYA’NIN TAVSİYESİ VAR, JAPONYA’NIN SESSİZLİĞİ
Rusya Dişleri Bakan Servey Lavrov, geçtiğimiz hafta Vietnam’a bir gezi düzenledi. Gezi sonrasında Rusya Devlet Ajansı Interfaks’a konuşan kıdemli diplomat, ABD’nin Kuzey Kore ile yapılacak zirve öncesinde kendileriyle görüştüğünü ve varsa tavsiyelerini istediğini iletti. Lavrov, Kuzey Kore ile Güney Kore arasındaki ilişkilerin ilerlemesi açısından Kuzey Kore’ye dönük BM yaptırımlarının hafifletilmesini tavsiye ettiklerini belirtti. Rusya Dışişleri Bakanı, ABD ile Kuzey Kore arasındaki doğrudan görüşmelerin önemli olduğunun altını çizdi ve görüşmelerden kesin sonuç alınması için sabırlı olmalıyız, dedi.
ABD heyetleri uzun süredir Kuzey Kore ile doğrudan temas halinde. Sorunun çok taraflılığının farkında olan Washington, başından beri Çin ve Rusya ile yakın temas halinde ilerlemek istiyor. ABD’nin bu tutumunun iki nedeni var. Birincisi, sorunun çok taraflılığının tarafların görüşünü almayı gerekli kılması. İkincisi, Rusya ve Çin’in Kuzey Kore ile yakın ilişkileri dikkate alındığında Moskova ve Pekin süreçten dışlandıklarını hissettiklerinde beklenen sonuçları akamete uğratabilecekleri endişesi.
Öte yandan sorunun diğer tarafı ve adı en az anılan ülke Japonya. Aslında Japonya, Kuzey Kore’nin nükleer füzelerinin menzilindeydi. Dahası, ABD ile yakın ilişkileri olan Tokyo, ülkesinde 30 bine yakın ABD askerini de ağırlıyor.
Görüşmelerde Japonya arka planda kalıyor. Bunun iki nedeni var. İlk olarak, Rusya, Güney Kore ve Çin’in aksine Japonya’nın Kuzey Kore ile doğrudan ilişkisinin olmaması. Kuzey Kore bu nedenle diğer taraflarla görüşmeler için bir araya gelse de Japonya bu menzilde değil. İkincisi, Tokyo, her ne kadar Washington’ın en büyük müttefiki olsa da son dönemde ticaret, ABD askerlerinin bölgedeki durumu ve üslerin masrafları konusunda taraflar anlaşmazlık yaşıyor. Durum böyle olunca Japonya ABD’nin Kuzey Kore görüşmelerini kendisine karşı koz olarak kullandığını düşünüyor. Bu nedenle Kore görüşmelerinin beş tarafı da görüşmeye dönük pozisyonlarını ortaya koyarken, Japonya sessiz kalmayı tercih ediyor.
Tarafların tutumu, zirveni gündemi ve beklentilerin düzeyi iki günlük görüşmeler sonucunda yeniden tanzim edilecek. Arşa çıkmış beklentiler yerine zirveyi izleyip sonuçlarına odaklanmak yerinde olacak.