TSK’ye açılmış tek köy yakma davası: Vartinis

Osman Çaklı

DUVAR - 1990’lı yıllarda Kürt illerinde binlerce köy güvenlik gerekçesiyle boşaltıldı. Bu köylerin bazıları ise köylülerin geri dönmelerini engellemek amacıyla yakıldı. Bu örneklere rağmen TSK’ye dava açmak kolay olmadı. Muş’un Korkut ilçesine bağlı Vartinis köyünde yaşananlar, bu ‘geleneği’ değiştirdi.

Öğüt ailesinin Vartinis köyündeki evi, 2 Kasım 1993 yılında yakıldı. Bu evden dokuz yanmış ceset çıktı. Yanan evden kurtulan tek kişi olan Aysel Öğüt, 30 yıldır adalet arıyor. 

DURUŞMA 8 ARALIK’A ERTELENDİ

Davanın avukatlarından Muş Baro Başkanı Kadir Karaçelik’in söylediğine göre, Vartinis bu anlamda davası açılmış ve 30 yıldır süren tek örnek. Kırıkkale 1. Ağır Ceza Mahkemesi’nde devam eden mahkeme, 20 Ekim’deki duruşmadan sonra 8 Aralık 2022 tarihine ertelendi.

Vartinis’te yanan evde bütün ailesini kaybeden Aysel Öğüt, sorumluların cezalandırılması için olaydan hemen sonra mahkeme koridorlarının yolunu tuttu. 30 yıla yakındır hukuk mücadelesini sürdürüyor. O gün doğanların bugün 30 yaşına merdiven dayadığı bir zaman diliminde, Vartinis davası, zaman aşımı riskiyle karşı karşıya.

‘BU GECE BU KÖYÜ YAKACAĞIM’

Vartinis köyünde güvenlik güçleri ile PKK arasında gündüz çıkan çatışmada bir örgüt üyesi ile Mustafa Uçar isimli astsubay öldü. Çatışma sonrası köy, güvenlik güçleri tarafından ablukaya alındı, silahlarla havaya ateş açıldı. Jandarma Komutanı Yüzbaşı Bülent Karaloğlu iddialara göre “Şehidimin intikamını alacağım, bu gece köyü yakacağım” sözlerini sarf etti. Karanlığın çökmesiyle birlikte gecenin ilerleyen saatlerinde özel harekât ve komando birlikleri tarafından kuşatılan köyde yangın çıktı.

Yanan evlerden biri de Öğüt ailesinin eviydi. Yangında, baba Nasır Öğüt, eşi Eşref Öğüt, çocuklar Sevda Öğüt, Sevim Öğüt, Mehmet Şakir Öğüt, Mehmet Şirin Öğüt, Aycan Öğüt, Cihan Öğüt ve Cinal Öğüt hayatını kaybetti. Yangından sadece Aysel Öğüt kurtuldu. Aysel Öğüt, Muş Cumhuriyet Başsavcılığı’na köyün askerler tarafından yakıldığına dair şikâyetçi oldu. Böylece 30 yıla yayılan Vartinis davası başlamış oldu.

DAVA KIRIKKALE’YE TAŞINDI

Vartinis’te yaşanan olayın hemen ardından Korkut İlçe Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yapılan soruşturmada, 9 kişinin ‘yanarak ölümüne sebebiyet vermek’ ve ‘örgüte yardım yataklık’ suçlamasıyla Vartinisli Nizamettin Duygu, Muhlis Mutlu ve Zeki Öğünç isimli kişiler 1993 yılında tutuklandı. Muş Cumhuriyet Başsavcılığı örgüt üyesi olduğu iddia edilen kişiler hakkında görevsizlik kararı vererek davayı, Diyarbakır Devlet Güvenlik Mahkemesi’ne gönderdi. Burada devam eden soruşturmada kovuşturmaya yer olmadığına karar verildi. Bu süreç 1995 yılına kadar devam etti. Daha sonra dosyanın ayrılmasına karar verilerek adı geçen kişilerin olayla ilgisi kalmamış oldu.

‘YETKİLİ DEĞİLİM’ TRAFİĞİ 8 YIL SÜRDÜ

1995 yılından tam sekiz yıl sonra, 8 Ağustos 2003 yılında Aysel Öğüt’ün avukatı köyü, Yüzbaşı Bülent Karaloğlu’na bağlı güvenlik kuvvetlerinin yaktığı iddiası ile suç duyurusunda bulundu. Böylelikle yeni bir soruşturma başladı. Muş Cumhuriyet Başsavcılığı şüphelilerin asker olması nedeniyle görevsizlik kararı verdi. Dosya Elazığ 8. Kolordu Komutanlığı Askeri Savcılığı’na gönderildi. Komutanlık dosyayı mahkemeye geri gönderdi. En son valilikten izin istendi ve valilik izniyle Yüzbaşı Bülent Karaloğlu’nun da aralarında olduğu şüpheli dört asker için soruşturma açıldı. Ancak şüpheli askerler, Van Bölge İdare Mahkemesi’ne itiraz etti. İdare Mahkemesi, 2007 yılında “İsnat edilen suçlara ilişkin aradan 14 yıla yakın uzun bir sürenin geçmiş olması karşısında ceza zamanaşımı süresinin geçtiği anlaşıldığından…” diyerek soruşturma iznini kaldırdı. Muş Cumhuriyet Başsavcılığı, 11 Nisan 2007 tarihinde Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğü’ne, Van Bölge İdare Mahkemesi’nin kararı aleyhine kanun yararına bozma yoluna başvurdu. Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğü’ne yapılan bu talep kabul edilmedi. Muş Cumhuriyet Başsavcılığı, dosyayı yeni bir görevsizlik kararıyla tekrar Elazığ 8. Kolordu Komutanlığı Askeri Savcılığı’na gönderdi. Komutanlık dosyayı 2008 yılında savcılığa geri iade etti. Savcılık, Ekim 2008 yılında dosyayı bir kez daha komutanlığa gönderdi. Komutanlık, 2011 yılında dosyayı geldiği Muş’a geri yolladı. Muş Cumhuriyet Başsavcılığı ise Aralık 2011 yılında ‘dosyada ek soruşturmaya yer olmadığına’ karar verdi.

ŞİKAYET 10 YIL SONRA DAVAYA DÖNÜŞTÜ

Vartinis dosyası, yetkisizlik çemberinde tam sekiz yıl döndü. Ocak 2012 yılında dosyada yeniden kanun yarına bozmaya gidildi. Kovuşturmaya yer olmadığına dair kararının kaldırılmasıyla şüpheli askerler, Bülent Karaloğlu, Şerafettin Uz, Hanifi Akyıldız, Turhan Nurdoğan’ın Muş Ağır Ceza Mahkemesi’nde ‘kasten ev yakmak suretiyle birden çok kişinin ölümüne sebebiyet vermek’ suçundan cezalandırılması talep edildi. Aysel Öğüt’ün şikâyeti böylelikle soruşturmaya dönüşmüş oldu. Dava duruşmaları 20 Kasım 2013 yılında güvenlik nedeniyle Kırıkkale Ağır Ceza Mahkemesi’ne taşındı.

OLAYIN KEŞFİ 22 YIL SONRA YAPILDI

Duruşmalar devam ederken davaya konu olayın keşif tam 22 yıl sonra 2015 yılında yapılabildi. Savcı esas hakkında mütalaasında şüphelilerin ihmal suretiyle adam öldürme suçundan ayrı ayrı dokuz defa cezalandırılması talebinde bulundu. Ancak yargılamanın 10. duruşmasında 2016 yılında sanıklar hakkında mahkeme beraat kararı verdi.

ADIM ADIM ZAMAN AŞIMINA DOĞRU

Karar, temyize taşındı. Yargıtay 1. Ceza Dairesi yaptığı incelemede dört sanıktan üçnün beraat kararını onadı. Dönemin jandarma komutanı Bülent Karaloğlu hakkında verilen beraat kararı ise bozuldu. Beraat kararı onanmış sanıklar aleyhine Öğüt’ün avukatı, Yargıtay Başsavcılığı’ndan Mayıs 2021 yılında karar düzeltme talep etti. Avukatlar, duruşma günü beklenmeksizin sanıkların tutuklanması ya da zorla getirilmesini talep etti. Ancak bu talep Kırıkkale 1. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından reddedildi. 21 Eylül 2021 tarihinde Kırıkkale’de görülen duruşmaya, sanık Bülent Karaloğlu katılmadı. Mahkeme sanık hakkında tutuklama kararı çıkardı. Ancak Karaloğlu çoktan firar etmişti. Mağdur taraf avukatlarının kırmızı bülten talebi de reddedildi. 20 Ekim 2020’de değişen mahkeme heyeti, sanık hakkında kırmızı bülten çıkarılması yönünde talimat verdi. Davanın bugünkü avukatlarından Muş Baro Başkanı Kadir Karaçelik, firari sanığın etkin bir şekilde aranmadığını. söyledi.

Vartinis davası, güvenlik gerekçesiyle Kırıkkale 1. Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülüyor. Dava 2 Ekim 2023 yılına kadar sonuçlanmaz ise zaman aşımına uğrayacak. Karaçelik, “Umutlu olmamız için bir neden yok. Dava zaman aşımına uğratılacak” ifadelerini kullandı.