Van’a tren gecikir, belki de hiç gelmez

VAN - Türkiye’nin en pahalı uçak ve otobüs biletlerinin satıldığı, üstelik çoğu zaman sefer sayılarının yetersiz kaldığı Van’a, yıllardır ‘kara tren’ bile uğramıyor. Van Gölü Ekspresi olarak bilinen turistik tren, son durak olarak Bitlis’in Tatvan ilçesini kullanırken, İran’dan gelen Trans Asya treni ise sadece yük taşımacılığı yapıyor.

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, 2025 yılı Yüksek Hızlı Tren (YHT) projelerini duyurdu. Buna göre, Aydın, Afyonkarahisar, Trabzon ve Sivas, hızlı tren projesine dahil edildi. Ulaşım konusunda yıllardır ciddi sorunlar yaşayan Van ise yine listede kendine yer bulamadı.

Van’ın Tuşba ilçesindeki tren garı, Van ile İran’ın Sufiyan şehri arasındaki demiryolu hattı üzerinde yer alıyor. Devlet Demir Yolları (TCDD) tarafından 27 Eylül 1971'de inşa edilen gar binası, yıllardır olduğu gibi duruyor. Fakat ne bir geleni var ne de gideni…

Şair Özhan Eren’in yazdığı ve Yavuz Bingöl’ün seslendirdiği ‘Kara Tren’ türküsünün hikayesi bambaşka bir konuyu anlatıyor olsa da hiç gelmeyecek bir trenin beklendiği Van’da, duruma sitem de bu türkünün sözleriyle oluyor: “Van’a tren gecikir, belki de hiç gelmez.”

‘BİR TREN YOLU HATTI BİLE YOK’

Turizmci Murat Beyaz, hemen her platformda Van’ın ulaşım problemini dile getirerek çözüm üretilmesini isteyenlerden. Beyaz, ünlü türkünün, en azından demiryolu hattı olan bir şehirde yazıldığını ifade ederek, “Ancak Van’da durum daha vahim. Çünkü trenin gelebileceği bir tren yolu hattı bile yok. Yani hiç gelmeyecek. Van Gölü Ekspresi’nin kullandığı hat Tatvan’da bitiyor. Kuzey Van Gölü Demir Yolu Hattı olarak, biz Vanlıların zaman zaman dile getirdiği o hattın artık döşenmesi gerekiyor. Ancak artık insanlar hızlı trenle ulaşımın konforunu yaşarken, 200 kilometrelik bu hattın yapılması düşünülmüyor bile” diyor.

KUZEY VAN GÖLÜ DEMİRYOLU HATTI'NIN YAPILMASI GEREKİYOR

Beyaz’ın da belirttiği gibi, Van’ı diğer şehirlere bağlayan bir demiryolu bulunmuyor ama İran’a doğru uzayan bir hat günümüzde de varlığını koruyor. Ancak bu yol şu anda sadece yük taşımacılığı için kullanılıyor. 2015 yılına kadar, eskimiş raylar üzerinde ilerlemek zorunda kalan tren, çoğu zaman saatte 20 kilometrenin üzerine çıkamıyordu. 2015 yılında yapılan yenileme çalışmasıyla, İran’dan ülkeye giren tren Van’a kadar daha hızlı bir şekilde ulaşabilmeye başladı. Bu süreçte, Van’ı Tatvan’a bağlayabilecek olan yaklaşık 200 kilometrelik mesafeye ise tüm taleplere rağmen demiryolu döşenmedi.

FERİBOTLAR, GÜNDE 11 BİN 500 LİTRE YAKIT TÜKETİYOR

Van’ı Tatvan’a ve oradan da ülkenin diğer şehirlerine bağlayabilecek bir demiryolu olmadığı için, İran’dan gelen yük trenleri feribotlarla gölün karşı kıyısına taşınıyor. Bu durum, zaman kaybına yol açtığı gibi ekonomik yönden de daha büyük bir maliyetin oluşmasına neden oluyor.

TCDD’nin resmi internet sitesinden erişilebilen bilgilere göre, Van ve Tatvan arasında trenleri taşıyan, her biri 50 vagon kapasiteli iki feribot bulunuyor. Bu feribotlarla günde 10 bin 500 ton yük taşınıyor. Üstelik feribotlar, ton başına 1,1 litre yakıt harcaması yapıyor. Düz bir hesaplama ile ortaya çıkan tabloya göre bu ulaşım, günde 11 bin 500 litre yakıta mal oluyor. Öte yandan 91 kilometrelik bu yolculuk 3 saat 30 dakika sürüyor.

‘DEMİRYOLU HATTININ YAPILMASI DAHA AZ MALİYETLİ OLACAKTIR’

Bu durumun ciddi bir ekonomik kayba neden olduğunu söyleyen Beyaz, “Tatvan’a kadar gelen yük trenleri, buradan feribotlara bindirilip Van’a getiriliyor. O feribotların yapımı, yenilenmesi, bakımı, limanların işletilmesi, yaktığı yakıt, her biri ayrı bir külfettir. Bir demiryolu hattının yapılması daha az maliyetli olacaktır. Bu durum, ülke ekonomisi için de önemlidir. Ancak karar vericiler, taleplerimizi dikkate almayıp taşıma su ile değirmen döndürmeye çalışıyorlar” diyor.

TRANS ASYA’DAN 5 YILDIR YOLCU İNMEDİ

Van’da sesi duyulan tek tren ise Trans Asya… Ankara’yı, Van’a ve ardından İran’ın başkenti Tahran’a demiryoluyla bağlayan Trans Asya Ekpresi, 2015 yılına kadar yolcu taşımacılığı yapıyordu. Ancak 2015 yılında güvenlik gerekçesiyle trenin seferleri durduruldu. İki ülke arasında önemli bir ulaşım aracı olan Trans Asya Ekspresi, yolcu taşımacılığına 11 Temmuz 2019 tarihinde yeniden başladı. Ancak bu kez de pandemi gerekçesi ile seferler durduruldu. Aradan 5 yılı aşkın zaman geçmiş olmasına rağmen, bölge ekonomisi için önemli bir potansiyeli olan Trans Asya Ekspresi’nde hala yolcu taşımacılığı yapılmıyor.

Murat Beyaz, Trans Asya Ekspresi’nin kentin ekonomisi ve turizmi için büyük bir öneme sahip olduğunu belirterek, “Bizden bir şeyi almak çok basit, fakat onu geri alabilmek çok zor” diyerek duruma tepki gösteriyor.

TREN İKİ ASIRDIR VAN’A GELEMEDİ

Van Ticaret ve Sanayi Odası (Van TSO) da demiryolu eksikliğinden yakınıyor. Ancak TSO, “Kuzey Van Gölü Demiryolu Hattı” diyerek taleplerini sınırlamıyor. Bunun yerine “İster kuzeyden ister güneyden geçsin. Yeter ki kesintisiz bir demiryolu hattımız olsun” diyor.

Van TSO Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Fevzi Çeliktaş, yolcu ve yük taşımacılığı için kullanılan trenin ilk olarak 1825 yılında raylara çıktığını hatırlatarak, iki asırdır halen Van’a gelemediğinin altını çiziyor: “Yer altı kaynağı bakımından dünyanın önemli ülkeleri arasında yer alan İran’a komşu olan şehrimiz, İpekyolu ile Uzak Doğu’dan Avrupa’ya uzanan İpekyolu’nun üzerinde yer alıyor. Bu nedenle ucuz ve kullanışlı bir ulaşım aracı olan tren, ülkemiz ve şehrimiz için de büyük önem taşıyor. Kapıköy Gümrük Kapısı’ndan İran’a oradan da Uzak Doğu’ya, diğer taraftan İstanbul’dan Avrupa’ya kadar uzanan demiryolu hattımızın ne yazık ki çok büyük bir eksiği var. Bu eksik, Van ile Tatvan arasında demiryolu ağının bulunmamasıdır.”

‘HARCANAN PARA İLE İKİ KEZ DEMİRYOLU HATTI YAPILIRDI’

Demiryolu ağının yapılmaması nedeniyle Van ile Tatvan arasındaki mesafenin feribotlarla aşıldığını ancak bu durumun daha fazla maliyete sebep olduğunu belirten Çeliktaş, “Bu kadar kısa bir mesafe için demiryolu yapmak yerine feribotların yapımına verilen paralar ve ürün taşımak için harcanan paralarla, kesintisiz demiryolu hattı iki kez yapılabilirdi. Ticaretimizin gelişmesi, kesintisiz, masrafsız ve daha hızlı ulaşım için kesintisiz demiryolu hattı olmazsa olmazımızdır. İvedilikle demiryolu hattının hayata geçmesini talep ediyor, dünyanın hiçbir yerinde olmayan bu uygulamanın ülkemizde ve şehrimizde son bulmasını istiyoruz. Van, Tatvan’a demiryolu ile bağlanmalı. Bu sayede gerek batıyla olan ticaret gelişir gerekse İran üzerinden Uzak Doğu’ya ve Orta Asya’ya açılmamız çok daha rahat olur.”