Venüs’te yaşam belirtisi bulunamadı

Michelle Starr

Venüs’teki bulutların kimyasını konu alan yeni ve kapsamlı bir inceleme, havada bulunan ve kükürtle beslenen yaşamı işaret eden biyobelirteçlerin hiçbirine rastlamadı. Şu an için, bu bulgu, Venüs’teki bulutların içinde algılanabilir hayat olup olmadığı sorusuna neredeyse kesin bir yanıt bulunduğu anlamına geliyor. Yeni bilgiler alana dek, büyük olasılıkla böyle kalacak. Venüs’ün üst atmosferindeki karmaşık kimyayı, aşina olduğumuz türden bir yaşamın varlığı ile açıklamak mümkün değil.

Bilim insanlarından oluşan bir araştırma ekibi, 2020 yılında, tartışmalı bir şekilde Venüs’teki bulutlarda fosfin gazı keşfettiklerini açıkladıktan sonra, ılıman irtifalarda bulunan Venüs bulutlarında yaşam olabileceğine dair spekülasyonlar fazlasıyla yaygınlaştı.

ELLİ YILLIK BİR İDDİA

Ne var ki bu, yeni bir fikir değil; aslında, biyofizikçi Harold Morowitz ve astronom Carl Sagan bu fikri tam 50 yıl önce, 1967 yılında ortaya attılar. Daha yakın bir dönemde, bilim insanları kimyanın bazı ipuçları sunabileceğini ve Venüs bulutlarındaki hayatın, Dünya’daki mikroorganizmalarda rastladığımıza benzer biçimde kükürt bazlı bir metabolizma geliştirmiş olabileceğini iddia ettiler. Bir kükürt bileşiğinin imzası olan kükürt dioksit (SO2), Venüs’te fazlasıyla tuhaf bir yapıda bulunur: alçak irtifalarda bol miktardadır ama daha yüksekte gerçekten de aşırı miktarda düşüktür.

Cambridge Üniversitesi’nde astronom ve kimyager olarak görev yapan Paul Rimmer, “Son iki yılımızı Venüs’teki bulutlarda saptadığımız garip kükürt kimyasını izah etmeye çabalayarak geçirdik” diyor: “Yaşam, garip kimyalarda gayet başarılıdır; bu nedenle hayatın, gördüklerimiz için potansiyel bir açıklama olup olmadığını inceliyoruz.”

Garip kimyada ne kadar başarılı olsa da, yeraltında ya da bir mağara veya başka bir yerde olmadığı müddetçe, bildiğimiz hayat, varlığını gizlemekte çok başarılı değil. Biyolojik süreçler elementleri bulundukları yerlerden çıkarır ve farklı elementleri çevreye salar. Solunum, buna iyi bir örnektir: Biz insanlar oksijen soluyup karbondioksit salarız. (Ağaçlar karbondioksiti emer ve oksijeni dışarı atar; bu iyi bir sistemdir.)

DÜNYA’NIN ATMOSFERİNDEN EPEY FARKLI

Venüs’ün kimyası, kükürt bakımından son derece zengin bir atmosfere sahip olan Dünya’nınkinden ziyadesiyle farklı; kükürt dioksit, sülfürik asit ve karbonil sülfit gibi bileşiklere bağlı olarak, Dünya’nın atmosferindekinden 100 bin kat daha yüksek yoğunluklara ulaşıyor. Bundan ötürü, Cambridge Üniversitesi’nden astronom Sean Jordan liderliğindeki bir araştırma ekibi, yeni araştırmalarında Venüs’ün atmosferinde bulunan mevcut enerji kaynakları hesaba katıldığında bulmayı bekleyeceğimiz türden kimyasal tepkimeleri araştırmak amacıyla yola çıktı.

Jordan, “Venüs’ün atmosferindeki kükürt bazlı ‘gıdayı’ inceledik; bu sizin ya da benim beslenmek isteyeceğimiz türden bir şey değil ama mevcut olan temel enerji kaynağı” diyor: “Şayet bu besin yaşam tarafından tüketiliyorsa, atmosferde azalan ve çoğalan belirli kimyasallar aracılığıyla bunun kanıtlarını görmemiz gerek.”

Özellikle de kafa karıştırıcı kükürt dioksit imzası ilginç görünüyor. Burada, Dünya’da, bu bileşik volkanik süreçlerde üretilir ve Venüs’te de bu şekilde üretilmesi muhtemel görünüyor. Öte yandan, eğer kükürt bazlı bir metabolizmaya sahip olan organizmalar Venüs’ün üst atmosferinde yaşıyorlarsa, bu yükseklikte kendine has bir kükürt dioksit eksikliğinin sorumlusu olabilirler.

KÜKÜRT BAZLI YAŞAM BİÇİLERİ OLABİLİR Mİ?

Bilim insanları, daha önce, teorik olarak Venüs’ün atmosferindeki kimyasal türleri kullanabilen kükürt bazlı metabolizmalar olabileceğini öne sürmüşlerdi. Bu teorik iddiaları temel alan Jordan ve meslektaşları, Venüs atmosferindeki gözlemlenen bileşimi üretip üretemeyeceklerini görmek amacıyla, orada bir takım yaşam formları olduğunda gerçekleşebilecek kimyasal reaksiyonları modellemeye çalıştılar.

Kükürtle beslenen yaşamın, tespit edilen kükürt dioksit azalışına neden olabileceğini buldular; buna karşın, gereken büyüklüğe sahip bir canlı yapının beslenme süreçlerinin sonunda, kısaca orada olmayan bol miktarda başka bileşikler üretilmesi gerekirdi.

HİÇBİR YAŞAM İZİNE RASTLANMADI

Jordan, “Eğer Venüs’te gördüğümüz SO2 (kükürt dioksit) seviyelerinin sorumlusu yaşam olsaydı, Venüs’teki atmosferin kimyasına ilişkin bildiğimiz her şeyi alt üst ederdi” diyor: “Yaşamın muhtemel bir açıklama olmasını istedik ama modelleri çalıştırdığımızda uygulanabilir bir çözüm olmuyor. Yine de eğer Venüs’te tespit ettiklerimizden yaşam sorumlu değilse, hâlâ çözülmesi gereken bir problem mevcut; zira, gözlemlenmesi gereken çok garip bir kimya söz konusu.”

Kükürt dioksitin, Venüs’ün üst atmosferinden nasıl ve neden dışarı atıldığını henüz bilmiyoruz; hâl böyleyken bu yanıtlanmamış bir soru olmayı sürdürüyor. Bilinmeyen bir metabolizmaya sahip bir biyosferin mevcut olması da muhtemel, ancak bunu kontrol etmek için oraya bir araştırma aracı gidene dek ne olduğunu bilemeyiz. Yani, bu çok heyecan verici.

Bu arada ekip, araştırmalarının, bir hava biyosferinin yabancı gezegenler üzerindeki etkisini simüle etmeye ve bu sayede ötegezegenlerin atmosferlerindeki yaşam aramaya yardımcı olabilecek bir temel sunduğunu belirtiyor. Ötegezegen atmosferlerinin, hayat belirtilerini araştırmak için en doğru yer olduğu göz önünde bulundurulduğunda, bu gerçekten fazlasıyla zekice. Rimmer, “Venüs’ümüz ölü olsa dahi, başka sistemlerde bulunan Venüs benzeri gezegenlerin yaşamı barındırabilmesi mümkün” diyor: “Burada öğrendiklerimizi alıp ötegezegen sistemlerine uygulayabiliriz; bu, yalnızca başlangıç.”

Araştırma Nature Communications dergisinde yayınlandı.

Yazının orijinali Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)