Virüsler gezegeni

Kadim Laçin (*)

AIDS virüsü dünya çapında 78 milyon kişiye bulaştı ve 40 milyondan fazla kişinin AIDS’le bağlantılı hastalıklardan ölmesine neden oldu. Sadece Afrika'da resmi rakamlara göre 37.5 milyon insan öldü.. 1981-2016 aasında yani 35 yılda yaklaşık 40 milyon kişi dünya da hayatını kaybetti!

HIV ve AIDS'in tarihi:

HIV’in öyküsü, 5 Haziran 1981’de ABD'nin Atlanta’daki Hastalık Kontrol Merkezi'nin (HKM) 5 kişide genellikle bağışıklık sistemi çökmüş kişilerde görülen ender bir zatürree türüne rastlamasıyla başladı.

1982’de hastalığa Acquired Immune Deficiency Syndrome’un (Edinilmiş Bağışıklık Yetmezliği Sendromu) kısaltılması olan AIDS adı verildi. HKM, hastalığın cinsel ilişki, sevişme, öpüşme ve kan yoluyla bulaştığını saptadı.

Avert adlı Birleşik Krallık merkezli uluslararası HIV ve AIDS yardım derneğine göre, HIV virüsünün kaynağı Orta Afrika. Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin başkenti Kinşasa’dan yayıldığı düşünülüyor. Dünya da bir çok bağımsız kurumun da ortak düşüncesi virüsün Afrika'dan yayılmaya başlaması yönündeydi.

AIDS de hayvanların sevişmesinden denilmişti. Bilim insanları HIV’in maymun ve kuyruksuz maymunlarda görülen Simian bağışıklık sistemi bozucu virüs ya da SIV’ın bir mutasyonu olduğuna inanıyor. Virüsün avcıların kırsal arazide et ararken enfekte olmuş kanla temas etmesi sonrası insanlarda yayılmış olabileceği belirtiliyordu. Bilim insanları 1984’e kadar HIV’in AIDS’e yol açtığını kanıtlayamamış olsa da Kinşasa’da yaşayan bir erkekten 1957 yılında alınmış kan örneğinde HIV virüsüne rastlandığı doğrulandı.

2017 resmi verilerine göre ABD'de şu anda 1,1 milyon insan HIV virüsü taşıyor. Bunlardan yaklaşık yüzde 15'inin virüsü taşıdığının farkında olmadığı tahmin ediliyor. Birleşik Krallık'taysa şu anda 101 bin kişide HIV virüsü bulunuyor. Britanya'da her yıl 5 bin yeni vaka tanımlanıyor. Doğu ve Güney Afrika'da 15 ile 49 yaş arasındaki nüfusun yüzde 7'si HIV pozitif. 2018'de bu bölgelerde 800 bin yeni HIV enfeksiyonu tespit edildi.

Türkiye'deyse Sağlık Bakanlığı verilerine göre, 1985 yılından 30 Haziran 2019 tarihine kadar bildirimi yapılan 20 bin 202 HIV pozitif kişi ve 1786 AIDS vakası mevcut.

TÜRKİYE'DE HIV İLE YAŞAYANLARIN YARISI FARKINDA DEĞİL

Ancak Pozitif Dayanışma’nın 1 Aralık Dünya AIDS Günü’ne ilişkin yaptığı açıklamada Türkiye’de HIV ile yaşayan kişilerden yüzde 49’unun bu bilginin farkında olmadığı belirtildi. Dünya Sağlık Örgütü'ne göre 2017 yılına kadar HIV pozitif kişilerin yüzde 62'si tedavi gördü ve yüzde 53'ü virüsü başka kişilere bulaştırmayacak şekildebaskılamayı başardı. 1 Aralık Dünya Sağlık ve AIDS "le mücadele günü ilan edilmişti ve hala siyah kurdele takılıp 1 Aralık anlamlandırılıyor yaşadığımız dünya da.

15 TRİLYON DOLAR HARCANDI

Dünya 35 yılda yaklaşık 12 T-trilyon dolar AIDS-HIV virüsünü engellemek için harcadı, ilaç ve diğer masraflarla bunun enaz 15 trilyon dollar olduğu da vurgulanıyor. Afrika da kişi başına 5000 dolar AIDS'e karşı harcandığı biliniyor. BM, Dünya bankası, yardım kuruluşları, vakıflar ve bireysel yardımlara rağmen Afrika'da 37.5 milyon ve dünya çapında yaklaşık 40 milyon kişi 35 yılda AIDS ten öldü. Bugün AIDS tamamen yok edilemedi ancak büyük oranda kontrol altına alındı.. Hala bu virüsü taşıyan veya tedavi olanların olmasına rağmen son yıllarda AIDS önemli gündem oluşturmuyor.

2020 yılına gelindiğinde artık AIDS unutuldu ve söz eden kalmadı, bu yılın moda virüsü korona oldu.

AIDS-HIV virüsü ve diğer bulaşıcı hastalıklarda en büyük kazancı uluslararası İlaç firmaları sağladı. ABD, Alman, İngiliz ve İsviçre merkezli dev tekeller şimdi de yeni virüs korona için hummalı bir çalışma içerisindeler.

DEV İLAÇ FİRMALARI ve YILLIK SATIŞLARI

1- Pfizer - ABD - Bütçesi 53.7 milyar dolar,

2- Bayer - Almanya - Cirosu 51 milyar dolar,

3- Roche - İsviçre - ABD - Bütçesi 45.6 milyar dolar

4-Johnsonn & Johnson - ABD - Bütçesi 40.7 milyar,

5-Sanofi- Fransız - 39.3 milyar dolar,

6-Merck & Co -ABD, Bütçesi 37.7 milyar dolar bütçesi,

7-Novartis - İsviçre - Bütçesi 34.9 milyar dolar,

8-AbbVie -ABD, Bütçesi 32.8 milyar dolar,

9-Amgen -ABD,US - Bütçesi 23.7 milyar dolar,

10-GlaxoSmithKlin - İngiltere - Bütçesi 23 milyar dolar,

11- Bristol-Myers Squibb (BMS) -ABD, Bütçesi 22.6 milyar dolar.

Eğer biyolojik üretimsel bir salgın değil ise virüs salgını bilimsel çalışmalarla yok edici ilacı elbette bulunur. Doğa da üreyen herşeyin mutlaka karşıtı da mevcuttur.

VİRÜSLER DÜNYASI

Sadece son bir asırda çok sayıda virüsle tanıştık. Son 2 bin yılda cok sayıda veba salgını yaşandı. 1400-1500'lü yıllarda yaklaşık 30 milyon insan salgınlardan ölürken, dünyanın tamini nüfusu yaklaşık 1 milyardı... Kolera virüsü dünyayı yaşanmaz hale getirmişti. 1914-1920 yıllarında Tifus salgını 3 milyon insanın ölümüne neden olmuştu.

Asya gribi 1957 yılında Çin'de başlayan Influenza-4 virüsünün ördeklerde mutasyona uğrayarak insanlara bulaşması sonucunda ortaya çıktı. 4 milyona yakın insanın canını alan virüs, bulunan bir aşı sayesinde durdu. Bir yıl içinde 40 milyon kişi bu aşıyı kendine yaptırdı. Asya Gribi 1 yıl içerisinde yok edilebildi.

İspanyol Gribi ismi verilen salgın da Birinci Dünya Savaşı'nın ardından 500 milyon insana bulaştı. İspanyol Gribi'nin, H1N1 influenza virüsü nedeniyle dünya genelinde en az 50 ile 100 milyon arasında insanın ölümüne yol açtığı varsayılıyor. Bu rakam birinci ve ikinci dünya savaşında ölen insan sayısından kat kat fazla.

Dünya AIDS-HIV virüsü sonrasında da değişik isimlerle değişik virüslerle tanıştı. 2019 yılının sonlarında Çin'in Wuhan kentinde ortaya çıkan korona virüsünden önce de kuş gribi veya domuz gribi isimli virüslü salgınlar yayıldı ancak kısa sürede etkisizleştirildiler. Sadece son yüzyılda Asya Gribi, İspanyol gribi, AIDS, kuş, domuz gribi ve korona virüsü ile tanıştık ve bu salgınlarda milyonlarca insan hayatını kaybetti.

Korona virüsü başladığında ise 5.5 milyar insan internet erişimi ve mobil cep telefonu gibi dijital iletişim aracına sahipti, sosyal medya gibi sosyal ağlarla ve haberlerle anında dünyadan haberdar olabiliyor. O neden koronanın dünyaya yansıması biraz farklı oldu. Kolera, tifo, İspanyol, AIDS, kuş veya domuz gribi salgını sonrası korona virüsü de insanoğlunu hedef almış durumdadır, sonucunu verilecek bilimsel mücadele belirleyecektir.

(*) Yazar