Virüsler plastiklere 'otostop çekerek' suda hayatta kalabiliyor

Karen McVeigh

Rota virüsü gibi ishal ve mide rahatsızlıklarına sebep olan bağırsak virüslerinin, 5 milimetre den daha küçük parçacıklar olan ‘mikroplastiklere’ tutunarak suda hayatta kalabildikleri ortaya çıkarıldı. Stirling Üniversitesi’nde görevli araştırmacılar, bu durumun muhtemel bir sağlık riski yarattığını keşfettiler.

Stirling Üniversitesi’nde sürdürülen projenin baş araştırmacısı olan Profesör Richard Quilliam şunları aktarıyor: “Virüslerin mikroplastiklere yapışabileceğini ve bu sayede suda üç gün ya da büyük ihtimalle daha uzun süreyle hayatta kalmayı başarabildiğini gördük.”

OTOSTOPÇU VİRÜSLER TEHLİKE SAÇIYOR

Quilliam, daha eski araştırmaların steril ortamlarda gerçekleştirilmiş olmasına karşın, son çalışmanın, virüslerin çevrede nasıl davrandığını konu edinen ilk araştırma olduğunu belirtiyor. Bununla birlikte, sudaki mikroplastiklere tutunan virüslerin bulaşıcı olup olmadığını belirlemek için standart laboratuvar yöntemlerine başvurdu. “Virüslerin çevredeki plastiklere ‘otostop yaparak’ ne kadar başarılı biçimde hayatta kalabileceğinden emin değildik; sonuçta canlılıklarını koruyor ve bulaşıcı halde kalıyorlar” diyor.

Plastiklerin nasıl olup da bakteri ve virüsleri üzerinde taşıdığını araştıran ‘Natural Environment Research Council’ tarafından finanse edilen 1.85 milyon sterlinlik bir projenin parçası olan bulgular, mikroplastiklerin doğal çevrede patojen taşınımına imkân tanıdığı neticesine ulaştı. Makale Environmental Pollution adlı dergide yayınlandı. Quilliam, “Üç gün boyunca çevrede bulaşıcı olmak, atık su arıtma işlemlerinden halk plajına ulaşmak için yeterince uzun bir süre” diyor.

Atık su arıtma tesislerinin mikroplastikleri yakalayamadığını belirtiyor: “Bir atık su arıtma tesisi, kanalizasyon atıklarını temizlemek doğrultusunda mümkün olan her şeyi yapsa dahi, salınan suyun içinde hâlâ mikroplastikler mevcut ve bunlar daha sonra nehirlerden aşağı, haliçlere taşınır ve sahillere ulaşır.”

SAHİLLERDE BİRİKİP HASTALIĞE NEDEN OLABİLİRLER

Bu plastik parçacıklar o denli küçükler ki yüzen insanlar tarafından yutulabilirler. Quillam, “Kimi zaman kıyıda, çocukların alıp ağızlarına atabilecekleri mercimek boyutlarındaki parlak ve renkli topaklar halinde birikirler. Hasta etmek için çok fazla virüs parçacığına ihtiyaç yoktur” ifadelerini kullanıyor. Quilliam, mikroplastiklerin insan sağlığı üzerinde yarattığı etkiler henüz bilinmezken, “Bu mikroplastik parçaları insan patojenleri tarafından kolonileştirilirse, büyük bir sağlık tehdidi haline gelebilirler” diyor.

Araştırmacılar, grip virüsü gibi etraflarında “bir tür lipit tabaka” yani bir çeşit koruyucu katman olanlar ve rotavirüs ya da norovirüs gibi bu tabakaya sahip olan virüslerin dışında kalanlar olmak üzere, iki tür virüsü incelediler. Koruyucu katmana sahip olanlarda bu tabakanın hızla çözüldüğünü ve virüsün öldüğünü, koruyucu tabakaya sahip olmayanların ise başarılı bir şekilde mikroplastiklere tutunarak hayatta kaldığını keşfettiler. Quilliam, “Virüsler, etrafta bulunan doğal yüzeylere de tutunabilirler” diyor: "Ancak plastik kirliliği bu malzemelerden çok daha uzun süre devam eder.”

Araştırmacılar, virüsleri üç gün boyunca gözlemlediler, fakat gelecekte yapılacak araştırmalarda ne kadar süreyle bulaşıcı halde kalabileceklerini incelemeyi hedefliyorlar.

Quilliam’ın araştırma ekibince geçen ay gerçekleştirilen bir başka araştırma, sahile vuran ıslak mendillerde ve pamuk çubuklarda bulunan dışkı bakteri düzeylerinin bir hastalık tehdidi yarattığını ortaya çıkarmıştı. Ekip, ilk olarak 2019 yılında İskoç sahillerindeki plastik parçacıklarına “otostop” yapan kanalizasyon bakterilerini keşfetmişti.

Yazının orijinali The Guardian sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)