Wikipedia kapalıyken de Türkiye için çalışmış

LONDRA - Yaklaşık 3 yıldır Türkiye’den ulaşılamayan Wikipedia, Anayasa Mahkemesi’nin aldığı karar ile erişime açıldı. Türkiye’deki erişim engelinin kaldırılması için süreci Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne taşıyan Wikimedia Vakfı ise kararın henüz netleşmediği geçtiğimiz hafta, yasağın sürmesine rağmen Türkçe içeriklerin zenginleşmesi için Türkçe konuşan gönüllülere yönelik Londra'da bir içerik üretim atölyesi düzenledi. Atölyenin düzenleyicilerinden John Lubbock, Wikipedia Türkçe’nin geliştirilmesi için yapılan girişimleri anlattı.

Wikipedia’ya Türkiye’den erişimin belirsizliğini koruduğu geçen Kasım ayında, Wikipedia’nın merkezi Londra’da, erişim yasağı olmasına rağmen Türkçe içeriklerin zenginleştirilmesi için Türkçe konuşan gönüllülere yönelik bir eğitim başlattıklarını duyurmuştu. Eğitimi kişisel hesabından duyuran Wikimedia İletişim Koordinatörü John Lubbock, duyuruyu yaptığı tweet zincirinde “Türk halkının her zamankinden daha fazla bağımsız medyaya erişmesi gerekiyor” demişti.

11 Ocak’ta Londra’da gerçekleştirilen atölyede Türkçe konuşan gönüllülere Wikipedia’nın Türkçe uzantısı olan Vikipedi’yi zenginleştirmek üzere içerik üretme eğitimi verildi. Katılımcılara ayrıca platformdaki yanlış bilgileri tespit etmeye ve düzeltmeye dair ipuçları da anlatıldı.

'HERKES EĞİTİM ATÖLYESİ DÜZENLEYEBİLİR'

Wikipedia Türkçe’nin geliştirilmesi için yapılan girişimleri John Lubbock anlattı. Bir süre Türkiye’de yaşayan ve bir Türk ile evli olan Lubbock, Türkçe öğrendiğini, Türk kültürünü, tarihini, yemeklerini ve müziğini çok sevdiğini söylüyor. Lubbock, Vikipedi eğitimleri için motivasyonunu ise şöyle açıklıyor:

“Birkaç yıldır Türkiye'deki Wikipedia gönüllüleri ile tanışıyor ve çalışmalarını desteklemeye gayret ediyorum. Wikipedia’da büyük Avrupa dilleri, diğer dünya dillerinden daha ileride ve Wikipedia’nın Türkçe gibi sürümlerindeki içerikleri geliştirmemiz önemli. Böylece Türkçe konuşan kullanıcılar da İngilizce, İspanyolca, Almanca ve Fransızca konuşanlar ile aynı bilgileri öğrenebilir ve aynı bilgilere erişebilirler.”

Şimdiye kadarki eğitimlerin oldukça iyi gittiğini ifade eden Lubbock, Wikimedia’daki 4 yıllık görevinden bu ay sonunda ayrılacak olmasına rağmen daha fazlasını yapmak istediğini söylüyor. Lubbock, “Herkes bir Wikipedia eğitim atölyesi düzenleyebilir. Ayrıca İngiltere'deki Türk öğrencilere ve Türkçe konuşan diğer kişilere Wikimedia UK ile iletişime geçip kendi eğitim atölyelerini yürütmeleri için yardım istemelerini şiddetle tavsiye ediyorum. İnsanlara eğitim vermekten mutluluk duyacak birçok gönüllümüz var,” diyor.

Türk hükümetinin Wikipedia'ya erişimi engeli kararı karşısında hayal kırıklığına uğradığını kaydeden John Lubbock, “Web sitesinin nasıl çalıştığını ve talep ettikleri belirli sayfaları sansürlememizin neden mümkün olmadığını gerçekten anlamıyorlardı. Wikipedia bu şekilde çalışmaz ve web sitesini destekleyen yardım kuruluşları içeriği doğrudan kontrol etmez. Türk hükümetine, Wikipedia’nin mükemmel olmadığını bildiğimizi, ancak engelleme kararını kaldırırlarsa içerikleri geliştirmeye ve Türk vatandaşlarının kendilerini geliştirmelerine destek olmaya yardımcı olabileceğimizi açıklamak istiyoruz” diyor.

Wikipedia’nin erişime kapalı olduğu yaklaşık 3 yıl boyunca Türkçe içeriklere erişim oranı da oldukça düştü. Erişim engeline rağmen bazı kullanıcılar VPN gibi farklı yöntemlerle Wikipedia’ya girmeye devam etseler de Wikipedia’nın arama istatistikleri, içeriklerin yasak kararının alındığı Nisan 2017’den sonra düştüğünü gösteriyor. BBC Türkçe’nin haberine göre, Wikipedia'daki Türkçe içerikli sayfalara erişimin, yasak kararının verildiği 27 Nisan 2017 ve öncesinde günlük yaklaşık 5 milyon görüntüleme seviyesinde olduğu görülüyor. Bu sayı 28 Nisan 2017 itibarıyla 1 milyon 100 bin civarına düşüyor ve o günden bu yana Türkçe içerikli sayfalar günlük 700 bin ila 1 milyon 200 bin görüntüleme alıyor.

Yine de yasağın başladığı Nisan 2017'den bu yana Türkçe sayfalar güncellenmeye devam etti. Wikipedia’da bugün toplam 338 bin 882 olan Türkçe başlık sayısı, yasak kararının geldiği tarihte 289 bin 134'tü. Yani Wikipedia'ya Türkiye'den erişimin yasak olduğu süre boyunca yaklaşık 44 bin yeni Türkçe başlık üretildi.

290 dil versiyonu olan Wikipedia’da 5 bin 995 milyon içerik ile İngilizce, en çok içeriğe sahip olan dil. Türkçe ise Wikipedia’da henüz 40 bini bulmayan konu başlığı ile ansiklopedinin en büyük 30’uncu dili.

Wikipedia’nın Türkiye’deki hukuk mücadelesi

• 29 Nisan 2017: Ankara 1. Sulh Ceza Hakimliği tarafından Başbakanlık’ın talebi üzerine verilen karar ile Wikipedia’nın tüm dillerdeki versiyonlarına Türkiye’den erişim yasaklandı. Yasak kararının gerekçesi ise Türkiye’yi Suriye iç savaşına destek vermekle suçlayan, Wikipedia’nın İngilizce sitesinde yer alan “Suriye İç Savaşı’na Dış Müdahaleler” ve “Devlet Destekli Terörizm” başlıklarındaki içeriklerin kaldırılmaması olarak açıklandı. Aynı kararda söz konusu iki içeriğin kaldırılması durumunda Wikipedia’ya erişim engelinin kaldırılacağı da belirtildi. Yasak kararının açıklanmasından ve devreye girmesinden birkaç gün sonra Wikipedia’nın bağlı olduğu Wikimedia Vakfı, Ankara 1. Sulh Ceza Mahkemesi’nin verdiği karara, ifade özgürlüğüne aykırı olduğu gerekçesiyle itiraz etti. Vakıf, itiraz dilekçesinde daha önce Google’a ait bazı IP’lere ve bununla bağlantılı olarak YouTube’a erişimin yasaklanmasına ilişkin kararları anımsatarak Wikipedia’nın tamamına erişimin engellenmesinin ölçüsüz olduğunu belirtti.
• 5 Mayıs 2017: Söz konusu itiraz reddedilince Wikimedia Vakfı bu kez Anayasa Mahkemesi (AYM)’ye başvurdu. AYM başvurusuyla ilgili sürecin devam ettiği günlerde Wikimedia ve Wikipedia sosyal medya hesaplarından engelin kaldırılması için çağrıda bulundu.
• 23 Mayıs 2019: Wikipedia’ya erişim engeli kararının tam 2 yılı dolduğu günlerde Wikimedia Vakfı, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM)’e başvurdu. Vakıf, Türkiye’de Wikipedia engelinin kaldırılması için tüm seçenekleri denediklerini ancak sonuç alamadıklarını söyledi.
• 2 Temmuz 2019: AİHM, dava başvurusunu Türk hükümetine tebliğ ederek, Wikipedia'ya Türkiye'de getirilen erişim yasağının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ile uyumlu olduğunu kanıtlaması için hükümete ekim ayı sonuna kadar süre verdi.
• 28 Ekim 2019: Ekim ayının sonunda Ankara, yasak kararının gerekçesini açıklayabilmek için AİHM’den 6 haftalık ek süre istedi ve talep kabul edildi.
• 25 Kasım 2019: Türkiye’ye verilen ek sürenin yaklaşık olarak dolduğu tarihlerde, Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri Dunja Mijatovic AİHM’de süren davaya dahil olarak Türkiye’ye karşı mütalaasını sundu. Mijatovic, Türkiye’de orantısız sansür olduğunu söyleyerek Türkiye’nin internet kanununda kapsamlı bir değişiklik talep etti.
• 26 Aralık 2019: Gözler karar için AİHM’in üzerindeyken Anayasa Mahkemesi 6’ya karşı 10 oyla, Türkiye'de Wikipedia'ya erişimin engellenmesinin hak ihlâli olduğuna hükmetti. Mahkeme, erişim engeli kararı veren sulh ceza hakimliğinden yasağın kaldırılmasını istedi. İstanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yaman Akdeniz, karar açıklanmadan önce Twitter'da paylaştığı bir mesajda şunları yazdı: "Bugün Anayasa Mahkemesi, 2.5 yıllık ayıbı açıklamadan veya Twitter için neden 10 günde ve Youtube için 45 günde karar verdiğini açıklamadan, sadece AİHM kendisinden önce karar vermesin diye Wikipedia ve Diğerleri başvurularında ihlal kararı verecek. Sevinirken bu da bilinsin."