Windabûna kincên kurdî yên bipêşmal

Ayşenur Ozel

Wekî her neteweyî kurd jî xwedî kincên taybet in. Kincên neteweyekî nîşana hebûna wan e. Bi salan jin û mêrên kurd kincên kurdî li xwe kirine û anîne vê serdemê lê ev nayê vê wateyê ku kincên neteweyekî teqez ê bêguherîn heta îro bê parastin. Ev kincên netewî û çandî jî bi rewşa jiyanê wekî kincên nûjen ji halê xwe yê pêşîn diguherin. Bêguman çi qasî şêwaza wan a di her serdemê de pir caran rengê hev bidin jî dem bi dem ji ber şert û mercên jiyanê şêwaza wan kincan jî diguhere û hin tişt jê kêm dibin an jî lê zêde dibin.

Pêşmal jî ji wan tiştan yek e, ji jiyana jinên kurd kêm bûye. Berê jinên kurd kiras û dêre li xwe dikirin û di ser de jî pêşmal didan ber xwe. Pêşmal wekî perçeyekê bû li ser kincên kurdî. Perçe distandin, didirandin, porik dikirin, qeytan dikirin, ji jorê qirme dikirin û di dawiyê de jî bendik dikirin. Cînsa wan ji hev cudatir dibû. Carinan mexmer carinan, hevrîşîm carinan perçeyên bi cînsên din jî ji bo dirûtina pêşmalan dihatin bikaranîn.

Wê demê pêşmal an jî bi gotineke din mêzer, mode bû. Li ser piraniya jinên kurd hebû. Lê belê êdî zêde wan nadin ber xwe. Wekî trendeke modeya wê demê winda be hêdî bi hêdî kêm tên dirûtin.  Niha em bala xwe didin kincên kurdî em pir caran kincên bêpêşmal dibînin. Guherina vê trendê bi hatina bajaran, bi halê jiyana li bajaran zêdetir bû. Wekî kincên berê yên ewropî kincên me jî li ser hev dihatin xwekirin. Jinan çend tist li ser hev li xwe dikirin. Aniha em lê dinêrin li me wekî zehmetî tê lê belê hingî mode ew bû. Xwekirina dêreyên bipêşmal çi qasî zehmet be jî di nava jinên kurd de gelekî berbelav bû. Çawa kincên ewropî bi guherîna cihanê ketin şiklekî cuda kincên me jî ji hale xwe yê berê cudatir bûn. Êdî bi tenê pîrejin pêşmalan didin ber xwe. Belkî li hinek deveran pîrejin jî nadin ber xwe. Ew mode êdî bi tenê li cem wan heye. Jinên ciwan bi guherîna cihanê ji bo rehettir bin ji bikaranîna pêşmalan dûr ketine.

Bi vê yekê nêrina modeyê jî diguhere helbet. Aniha di nava jinên ciwan de pêşmal wekî ya pîrejinan tê dîtin lê berê ne wisa bû. Wekî modeyê di nava jinan de berbelav bû. Bêguman her kes jî li gorî wê trendê kincên xwe li xwe dikirin. Fikrên mirovan ên li ser kincxwekirinê wekî berê nabin. Trendên modeyê her dem diguherin. Di modeyê de hin tişt hene di dîrokê de dimînin, hin tişt jî ji wan pêlên dirokê derdikevin û dîsa dikevin nav jiyana me ya rojane. Kîmonaya Asyayiyan jî ji bo me wekî mînakê ye. Ew kinc kincekî wan ê çandî bû. Di jiyana rojane de zêde nedihat xwekirin lê aniha di warê modeya nûjen de bi cihekî mezin girtiye. Em aniha kîmonaya Asyayiyan li gelek dikanan dibînin. Belkî pêşmala me kurdan jî wekî berê bê bikaranîn…