Ceren Ergenç

cergenc@gazeteduvar.com.tr
TÜM YAZILARI
Küresel köşe kapmaca-2 ABD ve AB kendi aralarında çekişirken, Çin Asya'da safları pekiştiriyor... Asya-Pasifik’te köşe kapmaca devam ederken, Şanghay İşbirliği Örgütü (SİO), 15 yıldır gözlemci olan İran'ı tam üyeliğe kabul etti...
Küresel köşe kapmaca Trump’ın önümüzdeki seçimlerde yeniden aday olacağını açıklaması, Asya-Pasifik’te Biden hükümetinin kalıcı olmadığı, dolayısıyla verdiği sözlerin güvenilir olmadığı yönünde bir kanı oluşturuyor. Bu bölgede, ABD’nin meşruiyetinin gittikçe azalması karşısında yeni bir aktör devreye girdi: Avrupa Birliği. Pandemiyle yaşamak: Yüz yüze eğitime geçilsin mi? Benim de yaşadığım Jiangsu eyaletinde, toplamda 400 Delta vakası çıktığı için ağustos ayında itibaren hükümet teyakkuzda. Benim üniversitemde hocalar ağustos başından (şimdilik) ekim ortasına kadar şehir dışına çıkamayacak, öğrenciler de kampüse dönemeyecek. Eylül sonuna kadar çevrimici eğitime geri döndük geçici olarak. İlk ve orta öğrenim eğitime yüz yüze başladı ama veliler her gün sınıf öğretmenlerine yeşil kodlarını göndermek zorunda.
Covid’le yaşamaya devam etmek Nanjing’liler neredeyse 2020 başında Wuhan’lıların yaşadığı bir toplumsal dışlanmayı deneyimliyor. Saygın üniversitelerdeki virologlara göre, Çin’in pandeminin başındaki yöntemleri doğruydu ancak geldiğimiz noktada yeni politikalar geliştirmek gerekiyor... Pekin hükümetinin karantina dışındaki yöntemleri tartışmaya dahi açmak istememesinin ardında sadece halk sağlığı politikaları değil siyasi kaygılar da yatıyor. Yeşil kriterler Bu ay içerisinde resmileştirdiği üzere Çin artık, yeşil yatırımlar için hedef ülkelerin iç yasalarını kriter kabul etmiyor, uluslararası standartlara uyum şartı arıyor. Hedef ülkenin iç hukukunu kabul etmek hem bu ülkelerin işini kolaylaştırıyor hem de maliyetleri düşürüyordu. Ama Çin bu yüzden uluslararası toplum tarafından eleştiriliyordu. Temmuz’da çıkan Yeşil Dış Yatırım Rehberi bu konuda radikal bir değişime gidileceğini gösteriyor. Afganistan’ın geleceğinde Çin’in rolü Çin’in siyasi ve askeri çalkantılara karşı standart formülü ekonomik bağımlılıklar kurmak. Afganistan’da düzeni sağlamak için, Rusya ve İran gibi bölgesel güçlerin de yaptığı gibi, tüm siyasi aktörlerle temas içerisinde. Çin’in süper güç olmasında ÇKP’nin rolü Söylemde sosyalizm hâlâ önemli olsa da hükümet programında neoliberal kalkınmacı bir ideolojiyi benimsemiş olan ÇKP’nin halk desteğini en çok gördüğü konu da, kolektif hafıza nedeniyle, milliyetçilik. ÇKP, yirminci yüzyıldaki tüm ulus-devletlerde devlet -ve ulus- kurucu rol üstlenen bütün partiler gibi milliyetçi. Fillerin adalet yürüyüşü İnsan doğadan elini çekince gezegenimizde yaşam kendine geldi demiştik. Oysa, insanın gezegene verdiği zarar bu kadar kolay telafi edilebilecek ölçekte değil. Devlet ve kadınlar karşı karşıya Eğitimde, işyerlerinde, aile içinde yaşlı ve çocuk bakımında iyileştirilmelere gidilmezse Çinli kadınların bu söylemlere karnı tok. Üçüncü Dünyacılık'tan arabuluculuğa Çin’in yeni Ortadoğu açılımının bir parçası olan arabuluculuk girişimi konusunda aradığı fırsat tam da BMGK dönemsel başkanlığını yaptığı zamana denk geldi. İklim gündeminde büyük güçler diplomasisi Karbon meselesinin çok önemli bir boyutu da karbon piyasaları. Çin, karbon nötrlüğü hedefine özel sektör yatırımları olmadan varılamayacağı konusunda ABD’yle hemfikir. Yeni bir ulusötesi toplumsal hareket: Sütlü Çay İttifakı Lidersizlik Asya Pasifik aktivistlerinin çok kullandığı bir yöntem. Lidersiz oluşuna her daim dikkat çeken Boğaziçi Dayanışması, Sütlü Çay İttifakı’na tavşan kanı bir çayla eklemlenir bir gün belki. Çin’in Türkiye ve Ortadoğu ziyareti, Sincan pamuğu Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, Ortadoğu gezisi kapsamında 25 Mart’ta Türkiye’ye geldi. Gelişinin ikili ilişkilerde olduğu kadar bölgesel ve küresel ölçeklerde de zamanlaması bu ziyareti ilginç kıldı. Tüketici hakları toplumsal sorunların aynası Bir konuşma için Shanghay’a gittiğimde benim hafsalamın dışında bir dünya olduğunu kabul etmek zorunda kaldım. Kentin Etiler’i sayılabilecek Huaihai Caddesi’nde Lamborghini ve Ferrari’ler arasında Tesla’lar vızır vızırdı, ki BMW gibi markalar yeni modellerini ilk Shanghay’da tanıtıyorlarmış, lansmandan aylar önce sıralar oluşuyormuş, kentlerin kotası doluyormuş... Çin pandemiyi atlattı, geleceğe bakıyor 14. Beş Yıllık Plan’ın öncelikli konuları arasında yoksullukla mücadele, yeşil dönüşüm, yapay zeka teknolojileri, finansal piyasalar ve uluslararasılaşma var. Her ne kadar, Xi Jinping çifte toplantıların başlamasına bir hafta kala şaşalı törenlerle Çin’de artık mutlak yoksulluğun kalmadığı müjdesini verdiyse de, bu başlık altında hâlâ birçok çözülmemiş mesele yer alıyor. Öküz yılı ne getirecek? Metal-öküz yılı, metalin güç ve kararlılık gibi özellikleri ve öküzün güvenilirlik, sükunet, sabır gibi özellikleriyle birleşince 2020’nin travmasını yavaş yavaş atlatacağımız bir zaman dilimi olarak yorumlanıyor. Çin’de belediyelerin pandemi döneminde iyice artan borçları ve yolsuzluklar, iflaslar ve işsizlik, yoksulluğun istenen sınırın altına çekilmesinin iyice zorlaşmış olması, enerji politikalarında yaşanan iç anlaşmazlık gibi konular gerçekten düzlüğe çıkmanın yavaş olacağını düşündürüyor. Günde 2 kere ateş ölçüp rüzgar enerjisine geçiyoruz Çin, ülkede vakalar çıkmaya, karantina sıkı tutulmaya devam etse de pandemi-sonrası dünyaya hazırlık yapıyor. Xi Jinping BMGK 75. Yıl toplantısında 2060 yılına kadar karbon nötrlüğü sözü vermişti. Çin ekonomisinin büyüklüğü ve gelişmişlik düzeyi düşünülünce bunun mümkün olmadığına dair yorumlar yapılmıştı. Üç ay sonra, Çin rüzgar enerjisi üretiminde hem 2020 beklentilerini aşan hem de 2019 rekorunu kıran rakamlara ulaştığını açıkladı.   Üç ülke üç pandemi Ankara’dan, İstanbul’a, oradan Helsinki’ye, en sonunda Şanghay ve Suzhou’ya, giderek artan önlemler silsilesi dünyanın küresel bir halk sağlığı tehdidine verdiği farklı ve parçalı tepkilerin küçük bir örneklemiydi. Hazmat tulumlarından kapalı işyerlerine, çeşitli Covid testi yöntemlerinden farklı telefon uygulamalarına kullanılan yöntemler ise pandemi sonrasında bizi nasıl bir küresel düzenin beklediğine bir işaret. Salgının sene-i devriyesi, yeni kaygılar, yeni umutlar Aşı takviminin belli olmasıyla pandemi tünelinin ucunda ışık göründü, normalleşme umutları arttı. Ama bu normal, sorunlardan azade olmayacak. Wuhan gibi salgından en ağır etkilenmiş ve virüs ülkenin (ve dolayısıyla dünyanın) geri kalanına yayılmasın diye içeriye hapsedilmiş, kısıtlı sağlık imkanlarıyla baş başa bırakılmış bir coğrafyada ölenlerin yası bitmiş kalanların öfkesi dinmiş değil. Rakip aşı tartışmaları pandemi sonrası dünya için bize ne söylüyor? Rakip aşıların tıbbi yeterlilikleri konusunu uzmanlarına bırakırsak, aşı tartışmalarının uluslararası örgütler ve devletler arası ilişkiler bağlamında nasıl cereyan ettiği siyaset bilimciler için ilginç bir gözlem konusu. Biz de bu aşı tartışmalarını siyaset bilimi ve uluslararası ilişkiler açısından yakından takip eden, Çin uzmanı hocamız Çağdaş Üngör’e sorduk. Çin’de kadınlar bir kez daha ayakta 2 Aralık’ta Pekin’de ünlü davalardan birinin celsesi görüldü. Çevrimiçi kamuoyunda Xianzi lakabıyla bilinen Zhou Xiaoxuan, 2014 yılına devlet televizyonu CCTV’de senarist olarak staj yaparken ünlü TV sunucusu Zhu Jian tarafından cinsel taciz ve mobbinge uğradığını #metoo hareketine destek olmak için sosyal medyada açıklamıştı. Zhu Jian’ın genç gazeteciye iftira davası açması üzerine konu kamuoyunun dikkatini çeken bir mesele haline geldi. Veli gruplarında telaş Çinli ‘kaplan’ öğretmenlerin verdikleri ödevler, bırakın çocukları, yetişkinleri bile gece yarılarına kadar ayakta tutacak ağırlıkta. Örneğin, bir baba, yeni saymayı öğrenen çocuğunun ödev olarak on bin pirinç tanesi sayması gerektiğinde bütün aile yatma saatine kadar oturup yine de pirinçleri saymayı bitiremediklerini yazmış. Çin, ABD’nin yeni başkanlık dönemine hazır mı? Seçimlerden bir ay önce, Biden’ın oğlu Hunter Biden’ın şirketlerinin Çin KİT’leriyle beraber çalıştığını iddia eden bir rapor ilk önce Cumhuriyetçi komplo teorisi sitelerinde dolaşmaya başladı. Akabinde, Trump ve ekibi tarafından seçim mitinglerinde dağıtıldı. NBC’nin araştırmacı gazetecileri raporun yazarlarıyla temasa geçmek isteyince raporun kıtalararası bir evrak sahteciliğinin ürünü olduğu ortaya çıktı. Çin ABD seçimlerini dikkatle izliyor Çin kamuoyu da Trump ve Biden arasında bölünmüş durumda. Trump zamanında ilişkilerin kötüye gitmesinden dolayı negatif bir eğilim söz konusu ama aynı zamanda Çinlilerin güçlü, karizmatik lider sevdikleri de bir gerçek. 'Çalıyor ama yapıyor da' Mao döneminde ÇKP proleteryanın öncüsü konumundaydı, yani rejimin meşruiyeti temsiliyet iddiasından geliyordu. Mao sonrası dönemin ilk yıllarında temsiliyetten icraata hızlı bir kayış oldu. İdeolojik tutarlılık aranmadan hızlı iktisadi büyüme, kalkınma ve geniş halk kesimlerinin refaha ulaşması için deneme-yanılma yöntemiyle hızlıca politikalar yapıldı ve uygulandı. Birleşmiş Milletler’de büyük güçler çekişmesi Xi, BM konuşmasında ABD’nin ismini hiç zikretmese de Trump konuşmasının neredeyse tamamını Çin’e saldırmaya adadı. Covid-19 salgını için Çin’i suçlayan Trump’ın BM konuşmasının aslında iç kamuoyuna yönelik bir seçim kampanyası konuşması olduğu, BMGK gündemini hiçe saydığı yorumları yapıldı. Çin içe mi kapanıyor? Çin’in yerli tüketim düşüklüğü yeni ve sadece pandemiye bağlı değil. Bir önceki liderlik döneminde de yerli tüketimi arttırmak için ödeme kolaylıkları sunulmuştu ama kayda değer bir gelişme sağlanamamıştı. Kuşak ve Yol Girişimi’ne de bu yüzden ağırlık verilmişti. Çin’in “iç dolaşımı’nın sorunlu olmasının yapısal nedenleri var. Bağımsız enerji politikası mı, yalıtılmışlık mı? Çin en verimli yatırımlarını Türkiye’den sakınıyor ama finansal bağımlılık yaratacak hamlelerden çekinmiyor. Türkiye’nin içinde bulunduğu kriz, Çin’i Türkiye’ye doğrudan mali yardım tekliflerinde bulunmasını kolaylaştırıyor. Velhasıl, bağımsızlık kutlaması yapmadan önce elimizdeki verilere bakmakta fayda var. Ruhlar Bayramı, geçmişle barışma zamanı Çin devleti seküler değil, dinsiz. Ama, geleneksel olarak Çin’de din var, Budizm, Daoizm ve bunlarla karışmış yerel ata dini. Yani, atalara, aile büyüklerine, tapınma. Bugün dahi her evde büyükanne ve büyükbabaların resimleri ve tütsü yaktıkları, taze meyve sundukları, dilekte bulundukları küçük sunaklar var. Hatta arada bir Mao’nun da bu aile büyükleri arasında yerini aldığı oluyor. Çin-ABD ilişkilerinde heyecanlı günler Çin’in ekonomisi pandemi sonrası döneme geçerken ABD, gerek hâlâ yükselmeye devam eden Covid-19 vakaları, gerekse ırkçılık karşı hareketin yeniden sokaklara çıkmasıyla çalkantılı günler geçirmeye devam ediyor. Bu çalkantılı günlerde, geçen haftanın gündemi ise tekrar Çin’di.