YEP, eski programı aynen uyguluyor söylemini bile değiştirmeden. Hiçbir şekilde enerji verimliliğini uygulayarak, toplu taşımayı geliştirerek, Haydarpaşa tren garını açarak yakıt tasarrufu aklına gelmiyor. AVM yapmayarak enerji tüketimini boşa arttırmamak, ithal santralleri kapatıp yerine rüzgar ve güneşi kullanmak hiç akıllarına gelmiyor. Adına Orta Vadeli Plan diye duyurdular, Yeni Ekonomik Program diye açıkladılar, ama bizlere gayet Eski Fosil Yakıt Programını sundular.
Beklenilen Orta Vadeli Plan (OVP), Yeni Ekonomi Programı (YEP) olarak Bakan Albayrak tarafından açıklandı. Planın krize ne kadar derman olacağı, ne kadar yapısal sorunu çözeceğini ekonomistler tartışacaktır. İklim politikaları, yenilenebilir enerjinin gelişimi, Türkiye’nin fosil yakıtlara dayalı politikaları ve kriz ilişkileri açısından irdelediğimizde hiçbir şey yeni değil.
YEP’İN AMACI
Yazıya başlamadan YEP’in amacını başa koyalım. Program belgesinin tepesinde amaç olarak “..kısa vadede fiyat istikrarının ve finansal istikrarın yeniden tesis edilmesi, ekonomide dengelenmenin ve bütçe disiplininin sağlanması, orta vadede sürdürülebilir büyüme ve adaletli paylaşıma yönelik ekonomik değişimin gerçekleştirilmesidir” ifadesi yer alıyor. Yani ekonomide dengeleme, fiyat istikrarı gibi dertler var.
Şimdi buna ne kadar uyulduğuna bakalım.
110 MİLYAR DOLARLIK YENİ CARİ AÇIK
İlk soru şu, YEP’in nesi yeni?
YEP’de 2018-2021 arası için ek bir cari açık öngörüyor. AKP’nin iktidar olduğu 2002’den 2017’ye kadar toplamda 549 milyar dolar cari açık oluştu. YEP ise buna 109,6 milyar dolarlık ek yapıyor. Yani fazladan 109,6 milyar dolar cari açığımız oluyor.
Böylece AKP iktidarı ekonomide dengeleme ve fiyat istikrarı diyerek başladığı planda cari açığı 659 milyar dolara çıkartıyor.
YENİ 178,5 MİLYAR DOLAR YAKACAĞIZ
Yeni Ekonomik Program yeni cari açık demek. Peki bu cari açık nasıl oluşuyor?
Türkiye 2002-2017 arasında yakıt ithalatı ile 563 milyar doları kömür, petrol ve gaz tüccarlarına verdi. Devlet hem bu tüccarlara verilen parayı, hem de vergisini halka fatura etti. Bugün ülkede kriz varken fosil yakıt ithalatının azalmasını bekliyorsunuz. Tam tersine 2018’de, planın kapsadığı 2019-2021 yıllarının her birinde 2017 yılından daha fazla fosil yakıt ithalatına para harcıyor. Şimdiki plan ile fosil yakıt ithalatına tam 178,5 milyar dolar daha katkı yapıyor.
Böylece AKP’nin başa geçtiği 2002’den YEP’in son yılı olan 2021’e kadar fosil yakıt tüccarlarına tam 741,6 milyar dolar kazandırılmış olacak.
KÖMÜRE, PETROLE ÇALIŞACAĞIZ
AKP, yarattığı cari açığı 659 milyar dolar çıkartırken fosil yakıt ithalatına ödenen parayı 742 milyar dolara çıkartıyor. Cari açığı azaltmak için yakıt ithalatından vazgeçmiyorlar. Ama neden vazgeçiyorlar?
YEP’de açık bir şekilde sosyal güvenlikten, yatırımlardan, kamu harcamalarında tasarruf edileceği yazılı. Örneğin 2019 yılındaki 43 milyar dolar yakıt ithalatı varken bundan vazgeçmiyor harcamalardan 30,9 milyar TL, yatırımlardan 13,7 milyar TL, sosyal güvenlikten 2,5 Milyar TL olmak üzere toplam 75,9 Milyar dolardan vazgeçiyorlar. Böylece cari açık 26 milyar dolara ancak düşüyor.
Grafik: Kümülatif cari açık ve kümlatif fosil yakıt ithalatı. Veri: TCMB, YEP
İŞÇİYE YOK KÖMÜRE VAR
Bu analizim sizlere hayali gelebilir. Devletin böylesi bir dönemde bunu yapmayacağına ikna olabilirsiniz. Ama bugün bile işler böyle yürüyor ve programda ise hiçbir sapma yok. Örneğin bırakın normal zamanları, böylesi bir dönemde bile kömüre alım garantisi verilmez. Ama Türkiye bir süredir ithal kömür, ithal gaz ve linyit santraline yüksek fiyattan elektrik alım garantisi veriyor. Hatta bunu şimdi tekrar işleme koydu ve Elektrik Piyasası Kapasite Mekanizması adı altında 15 Ekim’e kadar bir dizi fosil yakıt santraline yüksek fiyattan elektrik satmanın garantisini verecek.¹ Dolayısıyla kriz gerçeğine rağmen hala ithal kömür, gaz ve petrolden vazgeçmiyor.
PROGRAM ESKİ, SÖYLEM DE ESKİ
YEP iklim ve enerji penceresinden özetle üç şey söylüyor:
1- "Krize rağmen 179 milyar dolar kömür, gaz, petrol ithal edip tüccarların cebine para koyacağım, sen vatandaş olarak hem bunu, hem de vergisini bana ödeyeceksin” diyor.
2- Sonrasında da "ama oluşan cari açığı düşürmek için senin sosyal güvenliğinden, yatırımlarında tasarruf edeceğim ve 179 milyar dolarlık cari açığı 110 milyar dolar seviyesine çekeceğim" diyor.
3- "Daha fazla yakıt ithali ve daha fazla cari açığı vatandaş yeni bir program olarak kabul edecek" diyor.
Sadece işi bu boyutu bile YEP’in yeni değil eski bir şey olduğunu ortaya koyuyor. Hatta o kadar kötü ki eski programı aynen uyguluyor söylemini bile değiştirmeden. Hiçbir şekilde enerji verimliliğini uygulayarak, toplu taşımayı geliştirerek, Haydarpaşa tren garını açarak yakıt tasarrufu aklına gelmiyor. AVM yapmayarak enerji tüketimini boşa arttırmamak, ithal santralleri kapatıp yerine rüzgar ve güneşi kullanmak hiç akıllarına gelmiyor.
Adına Orta Vadeli Plan diye duyurdular, Yeni Ekonomik Program diye açıkladılar, ama bizlere gayet Eski Fosil Yakıt Programını sundular.