Yeni sistemin 3 yıllık bilançosu... Erdoğan: 80, Meclis: 80

 ANKARA - Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde 3 yıl geride kalırken, Meclis de bu hafta sonu tatile girerek bir dönemi daha tamamlamış olacak. CHP İstanbul Milletvekili, Meclis Anayasa Komisyonu Üyesi Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu 24 Haziran 2018 seçimlerinden sonra yürürlüğe giren yeni sistemin 3 yıllık bilançosunu çıkardı.

Yeni sistemi “Monokratik yönetim” olarak nitelendiren Kaboğlu’nun hazırladığı rapora göre Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde geçen 3 yılda 274 düzenlemeyle toplam 5 bin 377 madde yürürlüğe girdi. Bu düzenlemelerin yarısından fazlasını yürütme yetkisi kapsamında belli alanlarda kararname çıkarma yetkisi olan Cumhurbaşkanı tek başına yaptı.

BİR KİŞİ, 80 KARARNAME

Buna göre sistemin başında uyum yasaları Meclis’te yapılmadığı için sadece Bakanlar Kurulu’na verilen yetkiyle çıkarılan 6 Kanun Hükmünde Kararname ile 553 madde yürürlüğe koyuldu. Ardından toplam madde sayısı 2 bin 455 olan 80 Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (CBK) geldi. Geçen 3 yılda Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde Değişiklik Yapılmasına Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi sayısı da 36 oldu. Bunların madde sayısı da 629’a ulaştı. Böylece devlet yönetimini tek kişide birleştiren sistem ile 3 yılda toplam 3 bin 8 maddelik kararname çıkmış oldu.

600 KİŞİ 80 YASA

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin seçilmiş üyeleri 600 milletvekili ise 2 bin 369 maddeyi görüşerek 188 teklifi yasalaştırdı. Ancak bu kanunlaşan 188 teklifin 108’ini uluslararası anlaşmalar oluşturuyor. Böyle bakıldığında Meclis’te yarısından fazlası birbirinden ilgisiz konularda düzenlemeler içeren “torba kanun” olmak üzere sadece 80 kanun çıkarıldı.

MUHALEFETİN TEK BİR TEKLİFİ KANUNLAŞMADI

Bu süreçte TBMM Başkanlığına 3 bin 678 kanun teklifi verildi. En çok kanun teklifi veren parti CHP oldu. Meclis Başkanlığı verilerine göre CHP 2 bin 530, HDP, 292, AK Parti 290, MHP 282 ve İYİ Parti 254 kanun teklifi verdi. Ancak 3 yıllık süreçte CHP, HDP, İYİ Parti ve MHP’nin verdiği tek bir kanun teklifi yasalaşmadı.

EN ÇOK TEKLİF PLAN VE BÜTÇE KOMİSYONU’NA

3 yıllık süreçte Meclis Genel Kurul’da yasalaşan 188 tekliften 108’ini oluşturan uluslararası anlaşmalar çıkarıldığında kalan 80 teklifin büyük kısmı “torba teklif” olarak Meclis Plan ve Bütçe Komisyonu’nda görüşüldü. Yasama organının mutfağı olarak nitelendirilen Meclis Komisyonlarından Plan ve Bütçe Komisyonu 28 kez, Adalet Komisyonu 14 kez, Sanayi Komisyonu 8 kez, Savunma Komisyonu 6 kez, İçişleri, Eğitim ve İmar Komisyonları 5’er kez toplandı. Tarım Komisyonu 3 kez toplanırken Çevre Komisyonu da 2 kez toplandı.

COVİD-19 SALGININA KARŞIN SAĞLIK KOMİSYONU SADECE BİR KEZ TOPLANDI

CHP’li Kaboğlu, Adalet Komisyonu’nun 14 kez toplanmasına karşın yürütmenin vesayetini tehdit etmeyecek sınırlı değişiklikler ve konjonktürel siyasi hesaplara yönelik düzenlemelerin ötesine geçemediğini belirtirken, Anayasa’ya aykırılığı aşikâr olan birçok teklife karşın en az çalışan komisyonların başında Anayasa Komisyonu’nun geldiğine dikkat çekti. 3 yıllık süreçte Anayasa Komisyonu biri Yassıada diğeri İçtüzük değişikliği olmak üzere sadece 2 kez toplandı. Meclis’te en az çalışan komisyon ise, Covid-19 pandemisine karşın yalnız bir kez toplanan Sağlık Komisyonu oldu. Kaboğlu, “Komisyonlarda uzmanlık ilkesine uyulmaması ve torba yasa alışkanlığı, nitelikli yasa yapımının önündeki başlıca engellerdir” dedi.

114 DÜZENLEME İPTAL TALEBİYLE AYM’YE GÖTÜRÜLDÜ

Muhalefet partileri bazı düzenlemelere “Kabul” oyu verse de Meclis’ten geçen yasaların çok büyük bir kısmı AK Parti ve MHP çoğunluğu ile kabul edildi. Yasalar görüşülürken itirazlarını dile getiren muhalefet, bu itirazlar karşılık bulmayınca söz konusu kanunları Anayasa Mahkemesi’ne taşıdı. 3 yıllık süreçte yürürlüğe giren 274 düzenlemeden 55 Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, 53 Kanun, 6 Kanun Hükmünde Kararname olmak üzere toplam 114 düzenleme iptal talebiyle AYM’ye taşındı.

53 KANUNDAN 17’SİNDE KARAR ÇIKTI

Anayasa Mahkemesi, 1547 madden oluşan 53 kanuna yönelik açılan iptal davalarından bugüne kadar sadece 17 kanuna ilişkin karar verdi. AYM’nin 10 kararında söz konusu kanunlarda kimi maddeler iptal edilirken 7 karar ise ret yönünde çıktı. Kimi 5 ay, kimi 29 ayda sonuçlanan iptal davalarının ortalama karar süreci 13.5 ay olarak kayıtlara geçti. Şu ana kadar yapılan başvuruların yaklaşık yüzde 25’i sonuçlanırken kararların tamamında yürürlüğün durdurulması istemleri reddedildi. AYM’nin iptal kararı verdiği düzenlemeler içinde Güvenlik Soruşturması, Ahlat Sarayı gibi kimi düzenlemeler yeni yasa teklifleriyle tekrar Meclis’ten geçirildi. CHP kısmi değişikliklerle Meclis’ten geçirilen bu düzenlemeleri tekrar Anayasa Mahkemesi’ne taşıdı.

AYM 10 CBK İÇİN KARAR VERDİ, 5 KABUL, 5 RET

CHP, 80 Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin (CBK) 55’i için Anayasa Mahkemesi’ne iptal başvurusunda bulundu. Bu başvurulardan bugüne kadar İletişim Başkanlığı Teşkilatı, Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Meclisi Üyeliği ve Yükseköğretim Kurumlarına Kadro İhdas Edilmesine İlişkin Kararnamelerde bazı maddeler olmak üzere sadece 5’i iptal edildi. 5 kararname ile ilgili başvuru ise reddedildi.

AYM, Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerine ilişkin ortalama 17 ayda karar verdi. Kaboğlu yeni olan Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi yetkisine ilişkin ivedi ve esaslı bir içtihat oluşturulamamasının kanunla düzenlenmesi gereken alanlarda çok sayıda Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi çıkarılmasına sebep olduğunu söyledi. Kaboğlu, “Anayasa Mahkemesi’nin denetleme görevinden bu denli kaçındığı ve son dönemde üyeliklere yapılan siyasi atamalar dikkate alındığında, kanunlara ilişkin verilen iptal kararlarının daha fazla olması ise, bu yasama döneminde Anayasa’ya aykırı yasa yapma eğiliminin ispatı niteliğindedir” değerlendirmesinde bulundu.

FUAT OKTAY 62 GÜN ERDOĞAN’A VEKALET ETTİ

Cumhurbaşkanlığı Sisteminde seçilmiş Cumhurbaşkanının yurt dışı seyahatlerinde yerine atanmış bir bürokrat olan Cumhurbaşkanı Yardımcısı vekalet ediyor. Geçtiğimiz üç yılda Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, Cumhurbaşkanı’na 2018 yılında 19 gün, 2019 yılında 26 gün, 2020 yılında 15 gün ve 2021 yılında 2 gün olmak üzere toplam 62 gün vekâlet etti.

Kaboğlu, “Seçilmiş ve yürütme görevine tek başına sahip olan makama bir atanmışın vekâlet etmesi, “Türkiye Devleti bir Cumhuriyet’tir” kuralına aykırı olup, siyasal sorumluluk açısından da sorunludur” değerlendirmesi yaptı.