Yunanistan'da ana muhalefet partisi seçimsiz değişti: SYRIZA, 5 partiye bölündü

LEFKOŞA - Komşu Yunanistan'ın sosyal demokrasi cephesinde son dönemde önemli ve çarpıcı gelişmeler yaşanıyor. Ülke tarihinde ilk defa, seçimler yapılmaksızın ana muhalefet partisi değişti. SYRIZA'da iktidar yıllarında iki yeni partinin kuruluşuyla başlayan parti içi bölünme, yeni dönemde de sürüyor. Son bir yıl içinde SYRIZA'dan kopan eski vekil ve üyeler iki yeni parti kurdu. Bu bölünmelerle birlikte eski SYRIZA altı partili bir yapıya dönüşürken, 2015-2019 döneminde ülkenin mukadderatını elinde bulunduran siyasi oluşum ana muhalefet partisi konumunu kaybetti. 

SYRIZA'daki vekil istifalarının ardı arkasının kesilmemesi nedeniyle geçtiğimiz parlamento seçimlerini üçüncü sırada bitiren PASOK-Değişim Hareketi ana muhalefet partisi konumuna yükseldi. Son anketlere göre PASOK ve SYRIZA ile beraber yedi parti yüzde 35 oranındaki bir oy pastasını bölüşüyor. Muhalefetin çok parçalı yapısı, son dönemde oyları düşüşe geçen iktidardaki muhafazakar Yeni Demokrasi'nin (YD) işini kolaylaştırıyor. 

PASOK'UN YÜKSELİŞİ

Yunanistan'ın köklü sosyal demokrat partisi PASOK, son yıllarda köklü bir toparlanma sürecine girmiş durumda. 2021'de başlayan liderlik yarışı, önceki lider Fofi Gennimata'nın sağlık sorunları nedeniyle çekilmesi ve ardından vefatı, partide köklü değişimlerinin yolunu açtı. 2021 yılının sonlarına doğru yapılan seçimlerde Nikos Androulakis'in partinin yeni lideri olmasıyla birlikte, PASOK yeniden güç kazanmaya başladı. Parti, 2023 seçimlerinde oy oranını artırarak yüzde 11,84'e ulaştı ve 32 milletvekili çıkardı. 

Parti içindeki bazı önemli isimlerin, özellikle Andreas Loverdos'un politik nedenlerle ayrılması üzerine, partide yenilenme süreci hız kazandı. Avrupa Parlamentosu (AP) seçimlerinde yüzde 12,79 oy alarak üçüncü parti konumunu koruması, ancak SYRIZA'yı geçememesi, parti içinde bazı rahatsızlıklara neden oldu ve liderlik tartışmalarını beraberinde getirdi. Bu gelişmeler sonrasında, yakın dönemde gerçekleştirilen liderlik seçiminde Giritli siyasetçi Androulakis tekrardan PASOK'un liderliğine seçildi. 

PASOK, geçtiğimiz günlerde SYRIZA'da yaşanan vekil istifaları sonrasında Yunanistan parlamentosunda ana muhalefet partisi konumuna ulaştı. 

SYRIZA PARAMPARÇA

SYRIZA, son seçimlerde beklenen performansı gösteremeyerek oy kaybına uğradı. Mayıs 2023 seçimlerinde yüzde 20,07 oy alarak 71 milletvekili çıkaran partinin haziran seçimlerindeki oy oranı yüzde 17,83'e düştü ve milletvekili sayısı 47'ye geriledi. Bu başarısızlık üzerine lider Aleksis Çipras, parti liderliğinden istifa etti ve yeni liderlik seçimleri yapıldı. Yapılan oylamada Stefanos Kasselakis, yüzde 55,98 oy alarak partinin yeni lideri seçildi. 

Ancak Kasselakis'in liderliği, parti içinde derin bölünmelere yol açtı. Özellikle 'Şemsiye' adlı iç muhalefet grubunun eleştirileri ve bazı milletvekillerinin ayrılmasıyla parti daha da zayıfladı. Kasım 2023'de, parti içindeki çatışmalar sonucu bazı önemli isimlerin istifası ve yeni bir siyasi oluşum olan Yeni Sol'un kurulması, SYRIZA'yı daha da zayıflattı. 

SYRIZA'daki iç çalkantı 2024 boyunca sürdü. 2024 sonbaharında parti yönetimi aldığı ani bir kararla Kasselakis'in liderliğini sonlandırdı ve olağanüstü kongre yolunu açtı. Pazar günü sonuçlanan kongre sürecinde Sokratis Famelos yüzde 49 oyla parti liderliğine seçildi. 

SYRIZA'NIN ESKİ LİDERİNDEN YENİ PARTİ: DEMOKRASİ HAREKETİ

SYRIZA'daki liderlik değişimi ve iç çatışmalar, eski lider Stefanos Kasselakis'i yeni bir siyasi oluşum kurmaya yöneltti. Geçtiğimiz günlerde partisinden istifa eden Kasselakis, Demokrasi Hareketi adlı yeni partisini duyurdu. Genç siyasetçi yeni partisini, 'modern merkez sol' ve 'ilerlemeci' bir çizgide konumlandırıyor. Eski SYRIZA milletvekilleri ve bazı tanınmış siyasetçiler yeni partiye katılmaya başlamış durumda. Demokrasi Hareketi, kuruluş döneminde yapılan anketlerde yüzde 7'lik bir oy oranına ulaşıyor.

BAŞARISIZ BİR KOPUŞ HİKAYESİ: YENİ SOL

Kasselakis'in liderliğine karşı çıkan, 2023 seçimlerinde meclise SYRIZA saflarından giren vekiller, partideki bölünmelerin bir diğer sonucu olarak, Demokrasi Hareketi'nin kuruluşundan bir yıl önce Yeni Sol (Nea Aristera) adlı yeni bir siyasi partiyi kurmuştu. 1 Mart 2024'te kurulan parti, Aleksis Haritsis liderliğinde şekillendi. Parti, kendisini 'Avrupa yanlısı', 'ekolojik' ve 'modern sol' olarak tanımlıyor. 

11 milletvekili ile parlamentoda temsil edilen Yeni Sol, Kasım 2024'teki kurucu kongresini yaptı. Kuruluş aşamasında bir yerel ve bir de Avrupa Parlamentosu seçimleri olmak üzere iki seçim sürecine katılan Yeni Sol kayda değer bir başarı sergileyemedi. 

SYRIZA'DA ÖNCEKİ BÖLÜNMELER

SYRIZA, geçmişte de çeşitli bölünmelere sahne oldu. 2015 yılında, partinin o dönemki genel başkanı Aleksis Çipras'ın politikalarına tepki gösteren Zoi Konstantopoulou, SYRIZA'dan ayrılarak Özgürlük Seyri (Plefsi Eleftherias) adlı partiyi kurdu. Ulusal borcun silinmesi, adalet ve demokrasi gibi konuları ön plana çıkararak solun radikal bir kanadını temsil etmeyi amaçlayan parti, 2023 seçimlerinde meclise girmeyi başardı. 

2015'te SYRIZA'dan yaşanan kopuşlar döneminde, Panagiotis Lafazanis liderliğinde Halk Birliği (Laiki Enotita) kuruldu. Ancak bu parti sonraki seçim süreçlerinde kayda değer bir varlık gösteremeyerek dağılma noktasına geldi. 

YANİS VAROUFAKİS VE MeRA25

Eski maliye bakanı Yanis Varoufakis tarafından 2018'de kurulan MeRA25, Yunanistan'da sol siyasete farklı bir soluk getirmeyi amaçladı. Parti, 'Avrupa gerçekçi itaatsizliği' sloganıyla neoliberal politikalara karşı alternatif bir ekonomik model öneriyor. MeRA25, 2019 genel seçimlerinde yüzde 3,44 oy alarak parlamentoya girmeyi başardı. Ancak 2023 seçimlerinde baraj altında kalarak meclis dışı kaldı.

PARÇALI YAPI VE OYLARIN BÖLÜNMESİ

Yunanistan'da sosyal demokrat ve sol partilerin parçalı yapısı, mevcut siyasi dengeleri önemli ölçüde etkiliyor. Sonuçları bugün kamuoyu ile paylaşılan İnterview anketi, Yunanistan solundaki parçalanmanın iktidar kanadına yaradığı gerçeğini gözler önüne seriyor.

Ankete göre iktidardaki muhafazakar YD yüzde 27,2 oy oranı iktidardaki yerini koruyor. YD'yi yüzde 15,7 oranı ile PASOK takip ediyor. PASOK ile beraber beş parti yüzde 35'lik sosyal demokrat oy pastasını bölüşüyor (Demokrasi Hareketi-Kaselakis: yüzde 7, SYRIZA: yüzde 4,3, Özgürlük Seyri: yüzde 3,5, MERA25: yüzde 3, Yeni Sol: yüzde 2,5). 

Kararsızların yüzde 7,5 olarak ölçüldüğü yeni ankete göre Yunanistan Komünist Partisi'nin (KKE) oy oranı yüzde 8,0. Aşırı sağcı partilerin toplam oy oranı ise yüzde 18 düzeyinde (Helen Çözümü yüzde 8,5, Mantığın Sesi yüzde 7,0, Niki yüzde 3,0).

Son anket, sosyal demokrat ve sol partilerin toplamda yüzde 35'lik bir oy potansiyeline sahip olduğunu gösteriyor. Ancak bu oylar, yedi farklı parti arasında bölünmüş durumda. Bu durum, güçlü bir muhalefet oluşturulmasını engellerken, sağ partilerin güçlenmesine de yol açıyor.