Anagold'a verilen ÇED olumlu raporu: Bilirkişiler farklı görüşte

İSTANBUL - Erzincan'ın İliç ilçesinde Anagold Madencilik'in işlettiği Çöpler mevkiindeki altın madenine verilen çevresel etki değerlendirmesi (ÇED) olumlu kararına karşı TMMOB'nin açtığı dava sonrası bilirkişi raporu yayımlandı.

Tartışmalara neden olan İliç'teki felaket sonrası pek çok bilirkişi raporu hazırlandı. 9 işçinin yaşamını yitirdiği siyanürlü toprağın kayması sonrasında, ihmallere ilişkin de bir rapor hazırlanmıştı.

'PATLATMALARLA ÇATLAKLAR AĞ OLUŞTURUP BÜYÜYEBİLİR'

Eski Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum'un imzaladığı ÇED olumlu kararıyla ilgili hazırlanan bilirkişi raporunda, bölgedeki manganez ocağında yer yer akmaların gözlemlendiği ve tekrarlayan patlatma kaynaklı titreşimlerle yığın liçi de dahil zamanla çatlakların gelişmesine neden olabileceği uyarısına yer verildi:

"Bu durumda lokal kırıklar çevrede yayılır ve birbirleri ile ağ oluşturacak şekilde temas ederek geniş alanları etkileyebilir. Bu durum patlatma kaynaklı titreşimlerin doğrudan etkisi olmasa da titreşimlerin etken faktör olduğu yenilmelere neden olabilir."

Raporda ayrıca, düşük patlatma uygulamalarının yerleşim birimlerine ya da hassas yapılar için tehlike oluşturacak düzeyde olmadığı kanaatine varıldı.

'OCAK ALANINDA KRİTİK NOKTALARDA TİTREŞİM ÖLÇÜMLERİ YAPILMALIYDI'

TMMOB avukatlarının ÇED olumlu ve ÇED gerekli değildir kararlarına karşı açtıkları davalarda yapılan incelemelerde bilirkişi raporuna bölgenin kayaç yapısıyla ilgili şu bilgiler verildi:

"Ancak kaya yapısında var olan yapısal kusurlar ve topoğrafik yapı hasar oluşturma potansiyeli olmayan patlatma kaynaklı titreşimlerin tetikleyeceği hasarlar üretebilir. Bu nedenle ocakta gerçekleştirilecek patlatmaların olası çevresel etkilerinin analizi için ocak alanında kritik noktalarda alınacak titreşim ölçümleri ile jeolojik yapının mühendislik özelliklerinin birlikte değerlendirilmesi uygun yaklaşımdır."

'ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ YAPILMAMIŞ'

Bilirkişiler, madenin toz taşınımıyla ilgili olarak da ÇED raporunda yaptıkları incelemede vardıkları sonucu özetle şöyle raporladı:

"Tank liçi sonucu ortaya çıkan ve atık depolama tesisinde biriktirilen atıklardaki çok küçük tane boyundaki taneciklerin rüzgar erozyonuyla taşınmasıyla ortaya çıkabilecek hava kirliliği riski bakımından, Çöpler Kompleks Madeni 2. Kapasite Artışı ve Flotasyon Tesisi Projesi Nihai ÇED Raporunda bilimsel ve teknik herhangi bir çevresel etki değerlendirmesi yapılmamış olduğu kanaatine varılmıştır."

'YAKIN YERLEŞİM YERLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ AÇISINDAN ÇED RAPORU EKSİK'

Bilirkişiler hazırladıkları raporda, cevherin bulunduğu alanın yer seçimiyle ilgili olarak başka bir alternatif olamayacağını belirtti. Bu nedenle ÇED olumlu kararını uygun bulan bilirkişiler de raporda yer aldı.

Enerjinin insan yerleşimleri ve doğa açısından bir denge gözetilerek, kamu yararı çerçevesinde ve bütüncül bir yaklaşımla ele alınması gerektiğini savunan bilirkişiler ise ÇED olumlu kararının yeterli olmadığı kanaatini rapora sundu.

ÇED raporuna şerh düşen bilirkişi ise gerekçesini şöyle açıkladı:

"Maden tesisi yatırımları dâhil, plan kararlarının ülkenin ve bölgenin ihtiyaçlarını, etki alanlarındaki yerleşimler ile halkı ve ekolojik dengeyi hesaba katarak bütüncül bir değerlendirme ile üretilmesi gerekmektedir. Büyük ölçekli yatırım kararlarının, çevresel, ekonomik ve sosyal tüm boyutlarda kar-zararının hesaplanarak verilmesi gerekmektedir. Bu anlamda, planlama esasları bakımından, bu dengeyi en iyi gözeten kararın üretilmesi benimsenmelidir. Çöpler Kompleks Madeni 2. Kapasite Artışı ve Flotasyon Tesisi projesi için de aynı durum söz konudur. Etki alanlarındaki yerleşimler bakımından değerlendirildiğinde; ÇED Raporunun kapasite artışı ile saha içerisinde ve yakın çevresinde kalacak olan yerleşimleri belirtmekle beraber, özellikle sosyal ve ekonomik analizlerini il ve ilçe düzeyinde sunduğu görülmektedir. Bu bağlamda, yakın çevredeki yerleşim yerlerinin değerlendirilmesi bakımından, ÇED raporu yeterli bulunmamıştır."

ÇED RAPORUNU ELEŞTİREN DE OLUMLU BULAN DA VAR

İnşaat mühendisliği açısından değerlendirme olarak "Farklı bir yer alternatifi olmayan böyle bir tesis için deprem performans raporunun olmaması bir eksikliktir" denilen raporda, halk sağlığı açısından ise "Yer üstü ve yer altı su analizleri ile hava kalitesi analiz sonuçlarına göre insan sağlığını mevcut durumda tehdit eden bir durum saptanamamıştır" ifadeleri yer aldı.

ÇED raporunu olumlu bulan bilirkişilerin yanı sıra raporda ÇED raporunu eleştiren bilirkişiler de mevcut:

"Çöpler Kompleks Madeni 2. Kapasite Artışı ve Flotasyon Tesisi Projesi Nihai ÇED Raporunda bilimsel ve teknik herhangi bir çevresel etki değerlendirmesi yapılmamış olduğundan Çöpler Kompleks Madeni 2. Kapasite Artışı ve Flotasyon Tesisi Projesi için verilen 'Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu' kararının uygun olmadığı kanaatine varılmıştır."

Başka bir bilirkişi ise ÇED raporuna mevzuatlar çerçevesinden yaklaşarak şu ifadelerle şerh düştü:

"Çöpler Kompleks Madeni 2. Kapasite Artışı ve Flotasyon Tesisi Projesi”nin atık yönetiminin ulusal ve uluslararası mevzuatta belirlenen kurallara, teknik kriterlere ve eşik değerlere uygun olup olmadığı hakkında değerlendirme yapmak mümkün olmadığından, Çöpler Kompleks Madeni 2. Kapasite Artışı ve Flotasyon Tesisi Projesi için verilen 'Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu' kararının uygun olmadığı kanaatine varılmıştır."